خواص شگفت‌انگيز دارويي قديمي

آسپيرين از آن داروهايي است که همه مي شناسند. اما اگر از هر کدام ما بپرسند اين دارو به چه درد مي‌خورد شايد نتوانيم جواب درستي بدهيم.

اين موضوع به جز ناآگاهي ما(!) علت ديگري هم دارد؛ اين‌که خواص آسپيرين به اندازه اي زياد است که هيچ کس آن‌ها را درست و کامل نمي‌داند. هنوز هم محققان در مورد خواص آسپيرين مطالعه مي‌كنند و چيزهاي تازه‌اي كشف مي‌كنند؛ مثل اين‌كه هفته گذشته اعلام شد مصرف روزانه يك عدد قرص آسپيرين، از بيماري‌هاي قلبي عروقي در زنان پيشگيري مي‌كند.

آسپيرين چيست؟

آسپيرين يا استيل ساليسيليک اسيد که به اختصار به آن آ.اس.آ (ASA) هم مي گويند در اصل يک داروي مسکن ، ضد تب و ضد التهاب است.

آسپيرين اولين دارويي بود که از خانواده داروهاي ضدالتهابي غير استروئيدي يا NSAID ها کشف شد.

اين خانواده شامل ايبوپروفن، ناپروکسن، ديکلوفناک و ديگر مسکن‌ها هستند که همگي اثراتي مشابه آسپيرين دارند و نحوه عملکردشان کمابيش شبيه آسپيرين است.

آسپيرين عمدتا به عنوان مسکن مورد استفاده قرار مي گيرد، اما تاثيرات بسيار ديگر آن باعث شده تا يکي از پرمصرف‌ترين داروها در سراسر جهان باشد؛ به طوري که سالانه 80 ميليارد عدد از اين دارو در دنيا به فروش مي رسد.

آسپيرين براي تسکين دردهاي ملايم تا متوسط، سردرد ، ميگرن ، درد دندان و درد استخوان‌ها و عضلات و کاهش تب و التهاب به کار مي رود.

همچنين اين دارو با داشتن خاصيت ضد انعقاد خون مي تواند به عنوان رقيق‌کننده خون به کار رفته و براي پيشگيري از لخته شدن خون و جلوگيري از وقوع سکته قلبي يا مغزي در کساني که سابقه آن را داشته‌اند مفيد واقع شود.

چگونه عمل مي‌کند؟

قضيه ظاهرا خيلي هم پيچيده نيست. بدن انسان درد را به وسيله اعصاب حس مي‌کند. وقتي قسمتي از بدن آسيب ببيند، سلول هاي آن ناحيه نوعي ماده شيميايي به نام پروستاگلاندين توليد مي‌کنند که به اعصاب کمک مي‌کند درد را حس کنند. آسپيرين مانع از ساخته شدن اين مواد شيميايي مي شود و به اين ترتيب ما درد را حس نمي‌کنيم.

پروستاگلاندين‌ها باعث ايجاد التهاب در بدن نيز مي شوند، يعني موجب مي‌شوند تا عضو آسيب‌ديده قرمز و متورم شود. آسپيرين با ممانعت از ساخت پروستاگلندين‌ها التهاب را نيز کاهش مي‌دهد.

مطالعات جديد

گفتيم آسپيرين خواص زيادي دارد که روز به روز بر تعداد آن‌ها افزوده مي‌شود.

بر اساس تحقيقات متعدد دانشمندان دريافتند استفاده از اين دارو و ديگر داروهاي خانواده NSAID مي تواند از بزرگي پروستات و پيشرفت آن در مردان مسن جلوگيري کند. بزرگي پروستات بيماري خوش‌خيمي است که اغلب مردان بالاي پنجاه سال را گرفتار مي‌کند و باعث بروز مشکلات ادراري در آن‌ها مي شود. به اين ترتيب معلوم شد استفاده از آسپيرين و ديگر اعضاي خانواده آن مي‌تواند به سلامت سيستم ادراري مردان کمک کند.

بحث درباره اثرات آسپيرين بر سيستم قلبي عروقي نيز تا کنون موضوع پژوهش‌هاي بسياري بوده است. متخصصين قلب و عروق مرکز پزشکي دانشگاه دوک در يک بررسي دريافتند آسپيرين مي‌تواند خطر بروز سکته مغزي را در زنان تا حد چشمگيري کاهش دهد.

همچنين چندي پيش دانشمندان موسسه تحقيقات شنوايي دانشگاه ميشيگان خاصيت جالب ديگري از اين دارو را کشف کردند.آن‌ها متوجه شدند آسپيرين مي‌تواند مانع از بروز عارضه‌هاي شنوايي گروهي از آنتي بيوتيک‌ها شود. شايد شنيده‌ايد كه برخي از آنتي‌بيوتيک‌ها مانند جنتامايسين داراي اثرات جانبي نامطلوب و برگشت‌ناپذيري بر شنوايي انسان هستند. محققان به اين نتيجه رسيدند كه استفاده از آسپيرين مي‌تواند مانع از بروز يا پيشرفت اين عارضه در بيماران شود.

عوارض جانبي آسپيرين

اگرچه اکثر استفاده‌ها از آسپيرين مثبت و مفيد هستند، اما سالانه چند هزار نفر در اثر مصرف بيش از حد آسپيرين مسموم شده يا جان خود را از دست مي‌دهند. با اينکه آسپيرين بدون نسخه نيز قابل تهيه است، اما اين موضوع دليلي بر مصرف خودسرانه آن نيست؛ مثلا مصرف آسپيرين در سه ماهه آخر بارداري و دوران شيردهي ممنوع است؛ يا در صورتي که به مشکلات گوارشي يا ناراحتي معده مبتلا هستيد بهتر است از اين دارو و مسکن‌هاي ديگر هم خانواده آن که در بالا نام برديم استفاده نکنيد.

اين داروها خطر خونريزي و زخم شدن معده را چند برابر افزايش مي‌دهند. فراموش نكنيد كه براي پيشگيري از ناراحتي معده بهتر است دارو را همراه با غذا‌، يا با يک ليوان پُر آب يا شير ميل کنيد.

عوارض جانبي اصلي آسپيرين به ويژه در دوزهاي بالا شامل آسيب ديدگي، درد، خونريزي و زخم شدن معده، استفراغ و وزوز گوش است.

همچنين آسپيرين به دليل داشتن خاصيت رقيق‌کنندگي و جلوگيري از انعقاد سريع خون مي‌تواند باعث خونريزي بيش از حد در دوران عادت ماهيانه خانم‌ها شود.

آذين محبي نژاد - همشهري