مصاحبه با عثمان طه؛ خطاط پرآوازه قرآن

عثمان طه - کاتب سر شناس و پر آوازه قرآن در جهان اسلام - اهل سوريه است، وي در شهر مدينه منوره زندگي مي کند. فارسي را هم تقريباً خوب بلد است. گروه سرود و تواشيح قرآني ثقلين طي مسافرتي زيارتي به عربستان، ديداري هم با اين خوشنويس قرآني داشتند و در يک فضاي صميمي با او به پرسش و پاسخ پرداخته اند. گزارش کوتاهي از اين ديدار، به نقل از مجله بصائر تقديم مي گردد.

جناب استاد ممکن است بفرماييد فارسي را کجا ياد گرفتيد ؟

من به خط نستعليق فارسي علاقه زيادي دارم و هنگام تمرين بر نوشته هاي فارسي لازم مي شود که معناي کلمات را بفهمم و الاّ هيچ لذتي نمي برم. ديگر اينکه استاد اميرخاني دوست بنده است و من از ايشان و بعضي از دوستان، ضرب المثل هاي فارسي زيادي را ياد گرفته ام.

حتماً از گسترش فعاليت هاي قرآني و جايگاه خط حضرتعالي در ايران مطلع هستيد و اينکه قبلاً برادر شما (علي طه)به ايران آمده بود و مصحفي با خط خود به رهبر انقلاب هديه کرده بودند؛ آيا نيامدن شما تا کنون به ايران دليل خاصي داشته است ؟

گمان کنم علاقه من به ايران و ايرانيان و زبان فارسي، نيازي به توضيح نداشته باشد، فارسي سخن گفتنم دليل واضحي است. من غير از زبان عربي با دو زبان فارسي و تا حدودي ترکي آشنا هستم و دليل آن زيبايي خط اين دو است. لفظ، لفظ عرب است، لفظ فارسي شکر است، لفظ  ترکي هنر است.    

من حدود بيست سال است که مقيم مدينه منوره هستم و در چاپ خانه بزرگ قرآن کريم در مدينه مشغول به کار مي باشم و تعهدات شغلي من به گونه اي است که اولاً در طول سال فقط يک ماه مرخصي دارم که در آن وقت محدود فقط فرصت مي کنم وطنم (سوريه) را زيارت کنم و به بستگانم سري بزنم، ثانياً از جمله تعهدات شغلي من اين است که به هيچ کشوري سفر نکنم. و من قول مي دهم پس از پايان تعهد کاريم حتي بدون دعوت هم به ايران خواهم آمد.  

مدت زيادي است که نام شما ملازم قرآن بوده، شما از چه سني شروع به کتابت قران نموديد؟    

بله، مي دانم که خيلي از مردم فکر مي کنند عثمان طه چندين سال است که مرده است و در اين خصوص خاطره اي به ذهنم رسيد و آن اين است که روزي يک نفر در فرودگاه مرا ديد و مشتاقانه احوالپرسي کرد؛ سپس يکي از دوستانش را ديد و او را صدا کرد و گفت: معرفي مي کنم، ايشان استاد عثمان طه نگارنده قرآن است. دوستش گفت:  شوخي نکن، عثمان طه دويست سال است که مرده است !! 

من اولين قرآن را در سن سي سالگي نوشتم و انگيزه اي جز علاقه و خدمت به ساحت قران نداشتم و اصلاً پيش بيني نمي کردم که چنين استقبالي از آن بشود و چنين جايگاهي پيدا کند. مدتي بعد،  مرحوم حافظ اسد مرا طلبيد و از من قدرداني کرد؛ من هم يک قرآن نوشتم و به ايشان هديه نمودم. 

آيا شما براي نوشتن قرآن الگوي خاصي داشتيد ؟

بله، من رسم الخط عثماني را از روي يک قران قديم مصري که در زمان ملک فاروق نوشته شده بود، نوشتم. اما اينکه آخر آيه در آخر صفحه نوشته مي شود، اين را از يک قرآن ترکي ياد گرفتم.

نسخه هاي قرآن کريم که هم اکنون در مسجد النبي (ص)  وجود دارد با خط معروف و متداول شما کمي فرق دارد، اين قرآن، جديد است ؟

بله، اين قرآن را اخيراً تمام کردم و به چاپ رسيد و از نظر من نسبت به قرآن قديم، از دقت بالايي برخوردار است و به نظرم حرفه اي تر است و از حيث قواعد خط، اندکي فرق دارد. البته بعد از انتشار اين قرآن، اعتراضات حفاظ قرآن بر انگيخته شد مبني بر اينکه اين خط با قبلي فرق دارد و ما را به اشتباه مي اندازد. من هم گفتم قرآن قبلي براي شما است و حفّاظ جديد از قرآن جديد حفظ مي کنند.

 آيا شما بر تذهيب دور صفحات، رنگ زمينه قران، دور شماره آيات و... نظارت داريد؟  

خوشبختانه تمام اين هنر زيبا را پسرم احمد با مشورت خودم انجام مي دهد. ايشان ليسانس هنر هاي زيبا و گرافيک است و در کارش بسيار وارد است. 

 آيا با ديگر خطاطان معروف ارتباطي داريد ؟

 بله، اغلب، دوستان من هستند. من در سال 1973 نزد خطاط بزرگ ترکيه استاد حامد الامدي امتحان دادم و ايشان با خط خودشان گواهينامه ام را نوشتند. من استاد امير خاني، خطاط ايراني را مي شناسم و با ايشان ارتباط دارم؛ همچنين استاد هاشم البغدادي خطاط مشهور عراق، دوست بنده است. اتفاقاً روزي هاشم قرآني نوشت و آن را جهت چاپ به آلمان برد. در آلمان به ذهنش آمد که الفاظ جلاله (الله) با رنگ قرمز چاپ شود و چون آلمانها از فرق بين حرکات کوتاه اگاهي نداشتند، يک کلمه را از الفاظ جلاله الگو و نمونه گرفتند که مفتوح بود به اين ترتيب کليه اسماء جلاله در قران هاشم، مفتوح شد و هاشم خوشحال همراه  با چندين کارتون قران بر گشت و خوشبختانه هنگام بر گشت، نزد بنده آمد و يک نسخه چاپي از قرآنش را به بنده هديه کرد و گفت اولين هديه را به تو مي دهم. در همان جا متوجه اشکال آن شدم و گفتم اگر به اين شکل توزيع مي شد هيچکس چاپخانه را مقصر نمي دانست و براي تو مشکل بزرگي ايجاد مي شد.

شما بجز خط نسخ و ثلث با خط ديگري هم آشنايي داريد ؟ 

من با همه خطها آشنايي دارم و همه آنها را مي نويسم، ولي اعتقاد دارم هر خطاطي، خطي را بهتر از سايرخطوط مي نويسد و تخصص من بيشتر خط نسخ است و امير خاني در نستعليق ماهر است؛ البته يک نکته اي درباره عدم رعايت نکاتي در خط ايراني عرض کنم و آن در نوشتن بعضي از کلمات است ؛ مثلاً نوشتن«اللهم صل علي محمد و آل محمد » نبايد «صلعلي» روي هم باشد ؛ چرا که کاملاً غلط است و هيچ توجيهي ندارد و صحيح آن «صلّ علي» است.  

اگر خاطراتي داريد بفرماييد ؟

بزرگترين خط من از حيث حجم کاري، زماني بود که دولت لبنان از من خواست بر روي ديوارهاي داخلي و خارجي مسجد الحريري در بيروت آياتي از قرآن را بنويسم ، من در آنجا به متراژ 800 متر با خط ثلث آيات قران را نوشتم و از کارهاي ماندگار بنده است. 

يک خاطره ديگر اينکه در نمايشگاه قران کريم که چند سال پيش در تهران برگزار شده بود و خط بنده هم به نمايش گذاشته شده بود، مسئول غرفه که اهل سوريه بود، برايم تعريف مي کرد که مردم ايران خيلي شما را دوست دارند . چون خيلي از مردم مرا به جاي شما اشتباه گرفتند و تصور کردند که عثمان طه من هستم و مرا مي بوسيدند و عکس مي گرفتند.  استاد عثمان طه، کپي پنج لوحه ، از خط خودشان را به ما هديه  کرد. لوحه هايي که  تاريخ 1427 زير آنها درج گرديده است، به گفته وي، در همان روزي که خدمت ايشان رسيديم و لحظاتي قبل از ورودمان نوشته بود.

منبع:

مجله بصائر