از نور پُری یا خالی؟
از نور پُري يا خالي؟
ره جويان صادق(3)
يکي از دستورالعملهاي انسان ساز براي زندگي،وصيت امام صادق عليه السلام به يكى از اصحاب خاصّشان به نام عبداللّه بن جندب است كه مقامات والايى در معنويات و معارف داشته است. سلسله مطالب _ ره جويان صادق _ به بيان و توضيح جملات ايشان مي پردازد.
ويژگى‌هاى دوستان اهل بيت(عليهم السلام)
- عظمت آخرت در آنان
امام صادق عليه السلام درباره ويژگيهاي دوستان خودشان صفاتى را براى آنان برمى‌شمارند. اولين صفت آنها اين است كه:
« و لَقَدْ جَلّتِ الاْخرةُ فى أَعْيُنِهم حتّى مايُريدونَ بها بدلا »
آخرت در نظرشان با عظمت است تا آن جا كه حاضر نيستند آن را با چيزى معاوضه كنند.
اگر در جايى امر داير شود بين چيزى دنيايى و اخروى، آن چنان آخرت در نظرشان بزرگ است كه حاضر نيستند آن را با هيچ چيز دنيا عوض كنند.
- پرنور بودن دل آنها
« آه، آه على قلوب حُشِيَتْ نوراً »
چقدر دل‌هاى آنان پر نور است!
باطن انسان، قلب و روح او، مانند ظرفى است، صندوقچه يا مخزنى است كه چيزهاى مختلفى در آن انباشته مى‌شود. اين مخزن پر از نيروهاى متراكم است. همان‌طور كه در محسوسات، مى‌توان نيروهاى متراكمى را در جايى ذخيره كرد، در معنويات هم مى‌توان چنين كارى كرد. در قلب انسان، نيروهاى معنوى ذخيره مى‌شود. همان‌گونه كه در عالم محسوسات، نور بزرگ ترين و شناخته شده ترين مظهر نيرو است، در عالم معنويات هم نورانيتى معنوى وجود دارد كه در دل انسان جا مى‌گيرد و انباشته مى‌گردد. اين نور، موهبتى خدايى است. هر انسانى مى‌تواند با كسب لياقت هايى، قلب خود را آماده كند تا دلش پر از نور گردد. نشانه دل پر نور هم اين است كه توجهى به دنيا و زرق و برق آن ندارد، به لذت‌هاى مادى دل نمى‌بندد، فقط توجهش به مسايل معنوى و اخروى است. اما به عكس، كسانى كه به زرق و برق دنيا چشم مى‌دوزند و دنبال هوس‌هاى مادى اند، باطنشان ظلمانى است، چشمشان حقايق را نمى‌بيند و ارزش مسايل معنوى را درك نمى‌كنند. در نتيجه، گول ظاهر فريبنده آن را مى‌خورند.
- اجتناب از دنياگرايى
« و إنَّما كانَت الدّنيا عندهُمْ بمَنزَلَةِ الشَّجاع الاَْرْقِم »
دنيا نزد آنان ، هم چون مارى بسيار خطرناك است كه منتظر فريفتن آنها است.
برخى از مارها ـ كه بسيار خطرناك هم هستند ـ گاهى در صحراها روى دم خود مى‌ايستند تا ساير جانداران را فريب دهند. هركه از دور آنها را ببيند تصور مى‌كند شاخه خشك درختى است، اما وقتى به آنها نزديك مى‌شود، او را مى‌بلعند. امام صادق عليه السلام مى‌فرمايد: دوستان ما دنيا را به صورت مارى فريبنده مى‌بينند كه در راهشان ايستاده و منتظر است تا آنها را فريب دهد. هميشه اين گونه به دنيا نگاه مى‌كنند و مواظبند تا فريب آن را نخورند.
« و العدوِّ الاَْعْجَم »
دنيا در نظر آنان همانند دشمنى بى منطق است كه حرف حساب نمى‌فهمد.
هرگاه بر انسان تسلط پيدا كند، به او رحم نمى‌كند.
- انس با خدا
« اَنسُوا باللّهِ »
انس اينان با خدا است.
به خلاف دنياپرستان كه اصلا نمى‌توانند با خدا انس بگيرند و انسشان تنها با هوس‌هاى مادى است. دنياپرستان اگر بخواهند مدتى در اتاقى تنها بمانند و دو ركعت نماز با حضور قلب بخوانند، گويى در زندان تاريك كشنده‌اى گرفتار آمده‌اند و مى‌خواهند جانشان را بگيرند. اما اولياى خدا چنين نيستند؛ با اين چيزها انس نمى‌گيرند. آنان منتظرند تا از بيگانه‌ها كناره بگيرند و با محبوب اصلى خود ارتباط برقرار كنند. منتظر رسيدن وقت نمازند. منتظرند وقت نماز شب برسد تا در خلوت به عبادت بپردازند. آنان از چنين چيزهايى لذت مى‌برند. حضور در خلوت، و راز و نياز با او بزرگ ترين لذت آنها است.
« إِسْتَوْحَشُوا مِمّا بهِ اسْتَأْنَسَ المُترَفونَ »
از چيزهايى كه مترفان و خوش گذران‌ها با آن انس دارند، وحشت مى‌كنند.
« اولئك اوليائى حقّا »
اينان همان دوستان واقعى من هستند.
همان‌ها كه شيطان به دنبالشان است و همّش را صرف فريب دادن آنها مى‌كند.
« و بهم تُكشَفُ كُلُّ فتنَة و تُرفعُ كُلُّ بَليَّة »
اينها همان كسانى‌اند كه خداوند به واسطه ايشان هر فتنه‌اى را رفع مى‌كند و هر بلايى را از جامعه برمى‌دارد.
منظور از «فتنه» در لسان قرآن و اهل بيت(عليهم السلام) بيش تر فتنه‌هاى معنوى، اعتقادى و فكرى است. انحرافات فكرى و عقيدتى كه در ميان جامعه پيدا مى‌شود، به وسيله چنين كسانى رفع مى‌شود.
حاصل استفاده از اين بخش از فرمايش امام صادق عليه السلام اين است كه راه صحيح معرفت خدا و قرب به او در پرتو ولايت اهل بيت عليهم السلام پيدا مى‌شود. اولين نشانه كسانى كه داراى ولايت اهل بيت عليهم السلام هستند، بى اعتنايى به دنيا است. البته اين با عمل نكردن به وظايف دنيوى تفاوت دارد. فرق است بين دل بستن به دنيا با عمل كردن به وظايف دنيوى. دنيا محل انجام وظايف است. انسان بايد ببيند هر لحظه چه وظيفه‌اى دارد و با تمام قوّت آن را انجام دهد، اما در عين حال به دنيا فريفته نگردد. كسانى كه داراى ولايت واقعى اهل بيت عليهم السلام باشند، از دوستان آنها به حساب مى‌آيند؛ دنيا در نظرشان كوچك و آخرت در نظرشان بزرگ است و انسشان در عبادت خدا است، به خلاف دشمنان اهل بيت عليهم السلام كه انس آنها با امور دنيوى و شيطانى است.
ادامه دارد ...
منبع:
مصباح يزدي، محمدتقي، پندهاى امام صادق(عليه السلام) به ره‌جويان صادق، با اندکي تصرف.