پوست دست، فدای شستن ظرف!
پوست دست، فدای شستن ظرف!
از علل ایجاد اگزمای دست چه می دانیم؟
یكی از شایع‌ترین بیماری‌های خانم ها، اگزمای (درماتیت) دست است و به جرأت می توان گفت كمتر خانمی است كه مبتلا به این عارضه نباشد. این بیماری معمولاً در اثر تماس پوست با برخی مواد رخ می دهد كه در این حالت به آن "اگزمای تماسی دست" اطلاق می شود.
اگزمای تماسی دست، به دو گروه كلی تقسیم می شود:
الف – اگزمای تماسی دست از نوع آلرژیك (حساسیتی):
در این حالت، پوست نسبت به مواد خاصی حساسیت دارد. تماس با این مواد باعث ظهور سلول های مخصوصی در پوست می شود. این سلول ها، یك سری ملكول‌های تحریك كننده بافتی ترشح می كنند و به دنبال آن قرمزی، خارش و پوسته ریزی ظاهر می شود. بیمار پوستش را می خاراند و با این كار عفونت هم به اگزما اضافه می گردد و در نهایت پوست دست، خشك، خشن، ضخیم (مثل چرم) و دارای پوسته و ترك های دردناك می شود. تخمین زده شده دو درصد افراد جامعه دارای این نوع اگزمای تماسی هستند.
به طور كلی هر ماده ای می تواند باعث بروز حساسیت تماسی در دست شود، ولی شایع‌تر از همه، برخی فلزات مثل نیكل و كروم، مواد آرایشی، برخی از گیاهان مثل پیچك سمی، مواد پلاستیكی و گاهی داروهای موضعی مثل كرم نئومایسین است.
نیكل و كروم در پوشش بسیاری از وسایل فلزی روزمره مثل جواهرات بدلی، زیورآلات، ساعت، وسایل آشپزخانه و تعداد بی شماری لوازم دیگر وجود دارد و با این حساب متوجه می شوید كه پرهیز از تماس با این فلزات چقدر مشكل است. سایر عوامل ذكر شده نیز به وفور در زندگی ما وجود دارد. لذا اجتناب از آنها خیلی مشكل و در حقیقت غیر ممكن است. به این دلیل در تشخیص این نوع اگزمای تماسی دست، باید نهایت احتیاط از جانب پزشك به عمل آید و حتماً تشخیص با آزمایش‌های دقیق آزمایشگاهی (در حد امكان) تأیید شود، زیرا این تشخیص دردسرهای زیادی را برای بیمار به وجود می آورد و استرس‌های فراوانی را به او وارد می كند. به هر حال مهم ترین قسمت درمان، پرهیز (تا حد امكان كامل) از ماده حساسیت زاست و اگر این مورد خود رعایت شود، نه تنها نیاز به درمان دارویی بسیار كاهش می یابد، بلكه گاهی بدون درمان دارویی هم فرد خود به خود بهبود می یابد.
ب – اگزمای تماسی دست از نوع تحریكی:
در این حالت ماده مسئول باعث تحریك و آزار پوست و ایجاد اختلال و تخریب در ساختمان پوست می شود. این نوع، شایع‌ترین علت اگزمای دست خانم ها را تشكیل می دهد. موادی كه بیشتر مسئول بروز این حالت هستند، عبارتند از شوینده‌ها و دترژانت‌ها (مثل وایتكس و غیره)، مواد آرایشی، فرآورده‌های نفتی، سیمان، اسیدها و مواد قلیایی.
شایان ذكر است كه هركس به مدت طولانی و زیاد با آب و مواد پاك كننده سر و كار داشته باشد، خواه ناخواه مبتلا به این عارضه می شود، لذا بروز آن در آشپزها، خانم های خانه دار، مادرانی كه بچه كوچك دارند (به دلیل تعویض كهنه بچه) و شغل های خدماتی دور از انتظار نیست، مگر این كه مراقبت و محافظت دقیق و مرتب از پوست به عمل آید. در اینجا هم اصل كلی درمان، پرهیز از تماس مستقیم با مواد تحریك كننده است.
توصیه‌های كلی به خانم های خانه‌دار
1-سعی كنید در طول روز حداكثر 3 بار دست هایتان به طور مستقیم با آب و صابون تماس داشته باشد. انجام این كار در ابتدا مشكل است(به خصوص برای خانم های ایرانی كه اكثراً تا حدی وسواس شستن دارند)، ولی با كمی تمرین و ظرف مدت كوتاهی این مسئله جا می افتد؛ به طور مثال می توانید کاری كنید كه فقط موقع وضو گرفتن، دست با آب تماس مستقیم داشته باشد ( درضمن، آب ولرم بهتر است).
2-از آنجایی كه پوست افراد اگزمایی، معمولاً خشك است، استفاده مرتب از ِكِرم خیلی خوب است و توصیه می شود. در مورد نوع و مارك ِكِرم مصرفی حتماً با متخصص پوست مشورت كنید و هیچگاه سرخود آن را از داروخانه نخرید. علت این است كه شما می‌خواهید این ِكِرم را روزانه مصرف كنید و اگر آن ِكِرم به هر دلیل مناسب پوست شما نباشد، بسیار مضر بوده و چه بسا مشكل دستتان را بدتر كند.
3-ارتباط خوردن مواد غذایی مختلف با اگزمای تماسی دست دقیقاً مشخص نیست. اگر فكر می كنید رابطه‌ای بین بیماری شما و ماده غذایی خاصی وجود دارد، بهتر است حداقل برای 3ماه آن ماده غذایی خاص را از رژیم خود حذف و نتیجه را بررسی كنید. البته گفتنی است كه گاهی تماس دست با آن ماده غذایی هنگام خوردن، موجب بروز اگزما می شود، یعنی ورود آنها به دستگاه گوارشی نقشی در ایجاد بیماری ندارد.
4-داشتن آرامش فكری و پرهیز از استرس در كلیه مراحل زندگی و برای فردی (بیمار یا سالم ) بسیار مفید است.
5-از مصرف بیش از اندازه مواد آرایشی، عطریات، اسپر‌ی‌های خوشبود كننده و سیگار حتی‌الامكان پرهیز كنید.
6-برای كارهای منزل حتماً از دستكش استفاده كنید. دستكش، پوشش محافظتی است كه پوست گرانبهای دست شما را از گزند مواد آسیب رسان خارجی حفظ می كند. دیده شده است كه خانم های خانه‌دار برای وسایل آشپزخانه و منزل، كاور (پوشش پلاستیكی) تهیه كرده و آنها را با دقت می پوشانند، ولی در مورد پوست ارزشمند خود كه هدیه خداوند است و جانشینی ندارد، اهمال می كنند و بهانه می گیرند كه با دستكش نمی توان كارهای منزل را انجام داد یا ظرف ها خوب تمیز نمی شوند، ولی این بهانه‌ها حتی اگر صحیح هم باشند، هیچ فایده‌ای به حال فرد ندارد. اگر دستكش به طور منظم و مرتب استفاده نشود، دیر یا زود پوست خراب می شود و هیچ وقت به حال اول (حتی با درمان) برنمی گردد. پس تا دیر نشده به فكر باشید.
7-صابون مورد مصرف باید ملایم، خنثی یا چرب باشد. یك اشتباه رایج این است كه فرد فكر می كند چون صابون را پزشك تجویز كرده است ، لذا حتماً باید در هر بار شستن دست، صابون هم استفاده شود. این فكر بسیار غلط است، زیرا حتی در مورد صابون طبی هم هر چقدر كمتر دست با آن تماس داشته باشد بهتر است و فقط وقتی كه واقعاً صابون لازم است باید از صابون استفاده شود.
در حمام هم بهتر است از همین صابون‌ها استفاده شود.
دكتر علی وفایی- متخصص پوست
*مطالب مرتبط:
خشکی پوست و درمان آن (قسمت اول) و (قسمت دوم)
بهترین رژیم غذایی برای پوست شما