پیشوازهای ماه محرم

نام‌گذاری و جایگاه

مُحَرَّمُ الحَرام یا مُحَرَّم نخستین ماه سال، در تقویم هجری قمری است.این ماه را از آن جهت محرم به معنای حرام شده نامیدند که در آن جنگ و خونریزی حرام بوده است. محرم از ماه‌های حرام است که براساس دین اسلام جنگ در آنها حرام است. در جاهلیت نیز این ماه‌ها دارای حرمت بودند و در آنها جنگ و خونریزی ممنوع بود.

ماه عزاداری شیعیان

امام رضا(ع)
«چون ماه محرم فرا می‌رسید، کسی پدرم [ امام کاظم(ع)) ] را خندان نمی‌دید و اندوه و حزن پیوسته بر او غالب می‌شد تا روز عاشورا. آن روز، روز مصیبت و حزن و گریه او بود و می‌گفت: امروز روزی است که حسین(ع) شهید شده است».
شیعیان، ماه محرم برای امام حسین(ع) (شهادت ۱۰ محرم سال۶۱ق) عزاداری می‌کنند. بنا بر احادیث، امامان شیعه در این ماه عزادار بودند و شیعیان را نیز به روزه، عزاداری سفارش می‌کردند.

شیعیان در این ماه لباس سیاه به تن می‌کنند و اماکن مذهبی خود را سیاه‌پوش می‌کنند. همچنین گرچه شیعیان برگزاری جشن و عروسی را در این ماه حرام نمی‌دانند؛ اما عموماً از برگزاری خودداری می‌کنند.

میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب المراقبات گفته است:

«برای دوستداران خاندان پیامبر(ص) شایسته است که در دهه اول محرم در قلب و ظاهرشان آثار حزن و اندوه هویدا باشد و بعضی از لذت‌های حلال را به ویژه در نهم، دهم و یازدهم این ماه ترک کنند، به مانند کسی که داغدار عزیزانش است؛ و در دهه اول محرم هر روز امامشان را با زیارت عاشورا یاد کنند.»

احکام شرعی

حرمت جنگ: محرم از ماه‌های حرام است و به فتوای فقیهان جنگ و خونریزی در آن حرام است؛ البته اگر به مسلمانان در این ماه‌ها حمله شود بر آنان دفاع واجب است.
افزایش دیه: بنابر فقه اسلامی در صورتی که قتل در ماه محرم اتفاق بیافتد، بر دیه آن به میزان یک‌سوم دیه کامل افزوده می‌شود؛ یعنی قاتل باید دیه کامل به علاوه یک‌سوم دیه کامل را بپردازد.