پیشوازهای شب های قدر

شب قدر با فضیلت‌ترین شب سال است که با امور مهم و باعظمتی همانند نزولِ اجمالی قرآن، پیدایش افاضات باطنی و فضای خاصّ معنوی، تقدیر و تعیین سرنوشت‌ها، تدبیر و برنامه‌ریزی‌های جدید و نزول جبرئیل و فرشته‌ها همراه است و شب نزول رحمت الهی و آمرزش گناهان بوده و در آن شب، فرشتگان بر زمین فرود می‌آیند. طبق برخی از روایات شیعه، مقدرات انسان‌ها به امام زمان (علیه‌السلام) عرضه می‌شود.
زمان دقیق این شب معلوم نیست ولی طبق بسیاری از روایات، در ماه رمضان واقع شده و یکی از شب‌های نوزدهم، بیست و یکم یا بیست و سوم می‌باشد.
طبق روایات، عبادت در آن شب، بالغ بر هشتاد سال ارزش و قابل قیاس با سایر شب‌ها نیست. از جمله اعمال شب قدر، غسل، احیاء و شب زنده‌داری، خواندن قرآن، خواندن دعاهای ماثور مثل دعای جوشن کبیر، توبه و استغفار و صدقه‌دادن را می‌توان بیان کرد.
ضربت خوردن و شهادت امام علی (علیه‌السلام) در این شب‌ها، بر اهمیت و عظمت آن نزد شیعیان افزوده و با سوگواری و انجام اعمال شب‌های قدر همراه شده است.

معنای شب قدر

شب قدر به یکی از شب‌هاى ماه رمضان گفته می‌شود.

معانی قدر

برای «قدر» معانی چندی ذکر شده است که می‌تواند وجه تسمیه شب قدر باشد که از میان این معانی، معنی اول از همه مناسب‌تر و معروف‌تر است.

 اندازه و مقدار

قدر به معنای اندازه و مقدار است. همانطور که در قرآن کریم آمده است: «قد جعل الله لکل شیء قدرا؛ خداوند برای هر چیزی اندازه‌ای تعیین کرده است.»
آنچه از روایات و آیات برمی‌آید این است که شب قدر را از این‌رو قدر نامند که جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین می‌شود. همچنین خداوند می‌فرماید: «انا انزلناه فی لیلة مبارکة انا کنا منذرین فیها یفرق کل امر حکیم؛ ما قرآن را در شبی پربرکت نازل کردیم. ما همواره انذارکننده بودیم. در آن شب که هر امری بر اساس حکمت خداوندی تدبیر، تعیین و جدا می‌گردد.»
مطابق این معنا شب قدر مختص به یک شب در یک سال مشخص نیست، بلکه در هر سال شب قدری وجود دارد.

بزرگ و با عظمت

شب قدر یعنی شب بزرگ و با عظمت؛ در قرآن کریم قدر به معنی منزلت و بزرگی خدا است.
«ما قدروا الله حق قدره؛ آنان عظمت خدا را نشناختند.»

تنگی

قدر به معنای تنگی نیز آمده است؛ «ومن قدر علیه رزقه فلینفق مما آتاه الله؛ و آنها که تنگدستند، از آنچه که خدا به آنها داده انفاق نمایند.»

با ارزش و پرقیمت

قدر به معنی با ارزش و پرقیمت؛ کسی که این شب را احیاء بدارد، صاحب قدر و مقام و منزلت می‌شود. شبی است که قرآن با تمام قدر و منزلتش بر رسول والامقام به وسیله فرشته صاحب قدر نازل گردید. شبی است که مقدر شده قرآن در آن نازل گردد.

عنوان یاد شده در قرآن كریم به كار رفته و بر اساس مفاد برخى آیات و روایات متعدد در ماه رمضان واقع است و نیز خارج از سه شب نوزده، بیست و یک و بیست و سوم این ماه نیست؛ لیكن در تعیین آن از میان سه شب، به سبب اختلاف روایات، اختلاف است.

مفهوم شب قدر

«قدر» در لغت به معنای‌ اندازه کردن، مقدر ساختن، قرار دادن چیزی به تعداد مخصوص و به شکل و شیوه مخصوص است. همچنین به معنای تعدیل کردن، به مقدار معینی قرار دادن، تقدیر و تدبیر امور خلقت، حکم و قضا و به مفهوم‌ اندازه معین طبق مصلحت و به مقتضای حکمت است. پس شب قدر یعنی شب مخصوص رقم‌زدن سرنوشت انسان و برنامه‌ریزی کردن.
به همین جهت آن‌را شب قدر می‌نامند، چون خداوند آنچه را در طول سال انجام خواهد گرفت، در آن شب، تقدیر و تعیین می‌کند، همانند حیات و مرگ، خیر و شر، طاعت و عصیان، سعادت و شقاوت، توسعه و تنگی رزق و معیشت و... و این گفتار، عصاره و مضمون آیه چهارم سوره دخان است که به صراحت بیان شده است: «فیها یُفْرَقُ کُلُّ اَمْرٍ حَکیمٍ؛
در آن شب هر امری بر اساس حکمت (الهی) تدبیر و جدا می‌گردد».