1- آشنایی با صُوَرفلکی

رصد آسمان کار بسیار آسانی است. همه ی آنچه شما نیاز دارید یک جفت چشم و یک آسمان تاریک است. در شهرها، چراغهای خیابان، آسمان را روشن می کنند و نمی گذارند که ستارگان کم نور آسمان دیده شوند. ولی بیشتر ستارگان پرنور آسمان حتی در شهرها نیز قابل رؤیت هستند.

معمولاً سخت ترین کار، تشخیص یک ستاره یا صورت فلکی برای اولین بار است.

صور فلکی الگوهایی خیالی هستند که از کنار هم قرار گرفتن تعدادی از ستارگان در آسمان ساخته می شوند. صور فلکی معمولاً به نام اشیاء، حیوانات و موجودات افسانه ای خوانده می شوند. بعضی صورفلکی شبیه آن نامی که برایشان گذاشته اند هستند، ولی بقیه ممکن است هیچ شباهتی به نام خود نداشته باشند. مثلا صورت فلکی اسد، واقعا شبیه یک شیر است، ولی جَدی (=بُزماهی) شباهتی به این حیوان افسانه ای ندارد: تصاویر 1و 2

برای شروع آشنایی با صور فلکی بیایید با مشهورترین الگوی آسمانی یعنی دب اکبر آغاز کنیم. بسیاری از ما شکل این صورت فلکی را می شناسیم. در واقع آن 7 ستاره ی پرنور دب اکبر، در آسمانِ تمامی نقاط ایران دیده می شوند. در فصل پاییز البته در نقاط جنوبی ایران، این صورت فلکی در زیر افق شمالی می رود و به سختی قابل رؤیت است. تصاویر 3 و 4 دو نما از این صورت فلکی را نشان می دهد.

صورت فلکی دب اصغر، از دب اکبر کم نورتر و کوچکتر است. ولی در شکل ظاهری شبیه دب اکبر است. در تصویر 5 موقعیت و شباهت این دو صور فلکی دیده می شود.

برای اینکه ببینید آیا می توانید دب اکبر را در آسمان بیابید، به تصویر شماره 6 دقت کنید، آیا می توانید دب اکبر را از میان ستارگان تشخیص دهید؟

تعداد زیادی صورت فلکی در آسمان وجود دارند، که همگی در تمدنها و روزگاران مختلفی از دوران باستان (سومر و بابل)ساخته شده اند. البته بعضی از این صور فلکی مربوط به دوران متأخرتر می شوند. مثلاً صورفلکی آسمان جنوبی مربوط به سفرهای قرون اخیر به سرزمینهای نیمکره ی جنوبی زمین می شود. در واقع بعضی از صورفلکی در آسمان نیمکره ی شمالی دیده نمی شود، و باید از نیمکره ی جنوبی به آنها نگریست.

در میان صورفلکی مختلف آسمان شب، تعدادی از آنها به عنوان بروج یا صورفلکی دایرة البروجی شناخته می شوند. این صورفلکی خاص در واقع مسیر حرکت ظاهری خورشید و ماه و سیارات را در میان ستارگان نشان می دهند. و همین باعث شهرت بیشتر این صور فلکی شده است.

وقتی می گوییم که خورشید یا ماه در صورت فلکی خاصی قرار دارد به این معنی است که: ماه و خورشید در مسیر دید این صور فلکی قرار می گیرند. فرض کنید که شما در حال نگریستن به یک کوه بلند هستید، و در همین هنگام یک مداد را در مسیر دید خود قرار می دهید. از نگاه شما به نظر می رسد که این مداد در مسیر دید آن کوه قرار گرفته است. سیارات و ماه و خورشید نیز به همین شکل در مسیر دید صور فلکی دایره البروجی قرار می گیرند. تصویر شماره 7