«طىّ الارض»

  درباره «طىّ الارض» و تحليل عقلانى آن از سوى دانشمندان، نظريات گوناگونى ارائه شده است. يكى از آن نظريه‏ها، نظريه اعدام و ايجاد است كه از ناحيه محى‏الدين بن عربى ابراز شده و بزرگانى نيز آن را پذيرفته‏اند.
طبق اين نظريه، شخص خود را در مكان مبدأ «اعدام» و در مكان دلخواه «ايجاد» مى‏كند. اصل اين معنا مبتنى بر حركت جوهرى فلسفى يا مسأله تجدّد امثال عرفانى است. بر اساس «تجدّد امثال» تمام موجودات- اعم از مادى و غيرمادى- و بر اساس حركت جوهرى فقط موجودات مادى، بر خلاف ظاهر ثابت و آرامشان، هر لحظه معدوم گشته و در لحظه بعدى با فيض جديد موجود مى‏شوند. به ديگر عبارت موجودات دم به دم فيض وجود را از مبدأ هستى، دريافت كرده و بدين وسيله استمرار و بقاى خويش را تأمين مى‏كنند، به نحوى كه اگر براى يك لحظه فيض وجود از آنها دريغ گردد و اين امدادهاى پى در پى به آنها نرسد، همگى در حالت عدم، باقى خواهند ماند.
جهت وضوح مطلب، توجه به روشنايى به ظاهر مستمر ولى سيّال لامپ برق مفيد بلكه لازم است. در اين مثال لامپ برق، هر لحظه با دريافت انرژى جديد از مبدأ اصلى روشن مى‏شود و اگر براى يك آن، جريان برق قطع گردد و نيروى جديد نرسد، لامپ خاموش مى‏شود و فضا در تاريكى فرو مى‏رود.
به تعبير بهتر لامپ برق هر لحظه و هر آن- به اقتضاى تاريكى ذاتى خود- خاموش گشته و در آن و لحظه بعدى، با دريافت انرژى جديد روشن مى‏شود.
و بدين ترتيب روشنايى به ظاهر مستمرّ آن ادامه مى‏يابد؛ ولى چونكه اين خاموش شدن سريع صورت مى‏گيرد، ما آن را احساس نمى‏كنيم؛ بلكه روشنايى لامپ را يك روشنايى ثابت تلقى مى‏نماييم.
موجودات عالم نيز همين گونه‏اند؛ در هر لحظه معدوم مى‏شوند و در لحظه بعد، با فيض جديد موجود مى‏شوند ولى از آنرو كه اين موجود و معدوم شدن، سريع محقق مى‏شود آن را احساس نمى‏كنيم بلكه وجود اشيا را يك وجود ثابت و مستمر مى‏بينيم.
حال انسانى كه بر «طىّ الارض» قدرت دارد، در حقيقت ظرف «ايجاد» خود را از ظرف «اعدام» خويش جدا مى‏سازد و در يك آن، خود را از نقطه‏اى به نقطه مورد نظر- بدون آنكه در ديگر موجودات تحوّلى رخ دهد و ملاك‏هاى مكانى و زمانى آنها تغيير كند- منتقل مى‏سازد. اين انسان‏
اگر «طىّ الارض» هم نمى‏كرد هر آن و هر لحظه اعدام و ايجاد مى‏شد.
وقتى هم كه چنين مى‏كند، باز هم اعدام و ايجاد مى‏شود؛ لكن با اين تفاوت كه ظرف ايجادش با ظرف اعدامش فرق مى‏كند. پيش‏تر در همان مكان كه «اعدام» مى‏شد، ايجاد مى‏گشت؛ ولى حالا كه طى الارض كرده، در مكان مبدأ «اعدام» و در مكان ديگرى «ايجاد» مى‏شود.

---

منبع : پرسمان/معارف