رشته فیزیوتراپی

physiotherapy شیوه ای از درمان بیماری ها و اختلالات عصبی-ماهیچه ای-اسکلتی با استفاده از تجهیزات مکانیکی، جریان های الکتریکی، مانورهای دستی، تمرینات ورزشی و عوامل فیزیکی دیگر است.

فیزیوتراپی یکی از رشته های توانبخشی است و توانبخشی مجموعه اقداماتی است که برای یک فرد معلول یا بیمار انجام می دهند. تاشخص بتواند از نظر جسمی - روانی - اجتماعی حداکثر توانائی و استقلال خویش را بدست آورد و زندگی اش را به حد طبیعی نزدیک سازد، کلمه فیزیوتراپی از دو بخش تشکیل شده است فیزیو به مفهوم عوامل فیزیکی و تراپی به معنای درمان است فیزیوتراپی در واقع همان طب فیزیکی است و بر خلاف رشته های دیگر طب که از داروها و مواد شیمیائی برای درمان بیمار استفاده می کند از عوامل فیزیکی و مکانیکی جهت درمان نیازمندان بهره می برند.

فیزیوتراپی می تواند جهت توانبخشی و نجات بیماران به عنوان یکی از بازوهای توانمند تیم پزشکی وارد عمل شود و جامعه ما را از زمین گیر شدن و ناتوان شدن گروهی از جوانان و سالمندان که به دلیل تصادفات و حوادث ناگوار و کهولت سن مشکل پیدا می کنند رهایی بخشد.

فیزیوتراپی، شاخه ای از پزشکی است که در آن برای توانبخشی بیماران از عوامل فیزیکی مثل گرما، سرما، الکتریسیته، نور وعوامل مکانیکی و ورزش استفاده می شود.

بسیاری از حوادث باعث می شوند که اندام حرکتی انسان از حرکت بایستند گرچه این ایستادگ موقت باشد اما آسیب های آن دراز مدت و در برخی اوقات بهبودی کامل حاصل نمی شود و کاری که فیزیوتراپ انجام می دهد به جریان انداختن حرکاتی است که بنا بر اتفاق دچار آسیب شده اند.

فیزوتراپ با انجام حرکاتی که مبنای علمی دارد و استفاده از ابزاری که جریان حرکت را تسهیل می نماید به خدمت رسانی می پردازد در واقع فیزیوتراپ فردی است با قابلیت های فردی بالا چه از نظر جسمی، چه از نظر روحی. چرا؟ چون فیزیوتراپ کسی است که توان دوباره ای را به شخص بیمار می بخشد. داشتن حوصله و عشق و علاقه به کار تنها راه ادامه تحصیل یا انتخاب این رشته است.

فیزیوتراپیست با استفاده از یک سری وسایل مثل ابزارهای الکترونیکی و حرکات ورزشی در جهت رفع معلولیت و افزایش کارآیی عضلات و اعصاب تلاش می کند. رشته فیزیوتراپی دارای بخش های مختلفی است.

در بخش الکتروتراپی فیزیوتراپیست با استفاده از عوامل فیزیکی مانند اشعه مادون قرمز به درمان بیماران می پردازند. در بخش مکانوتراپی با استفاده از وسایل مکانیکی مانند قرقره و دستگاه های بدنسازی به درمان بیماران می پردازند، در بخش هیدروتراپی (آب درمانی) با استفاده از خواص آب به درمان بیماری ها می پردازد.

طول دوره کارشناسی در این رشته 4 سال می باشد. استفاده از کره، نور، الکتریسیته، آب، لیزر و حرکات مکانیکی ابزار یک فیزیوتراپ است. این رشته نحوه استفاده از این ابزار را برای بهبود بیمار آموزش می دهد.

مقاطع تحصیلی و گرایش های رشته فیزیوتراپی

دارای سه مقطع تحصیلی کارشناسی پیوسته، کارشناسی ارشد ناپیوسته و دکتری است.
در مقطع کارشناسی دارای گرایش نمی باشد. مدت تحصیل در دوره کارشناسی 4 سال و دوره کارشناسی ارشد 2 سال می باشد.

امکان ادامه تحصیل در رشته های همجوار

فارغ التحصیلان این رشته می توانند در رشته هایی مانند فیزیوتراپی، علوم تشریح، آناتومی، فیزیولوژی و ... ادامه تحصیل دهند.

فرصت های شغلی فارغ التحصیلان رشته فیزیوتراپی

فارغ التحصیلان می توانند در بیمارستان ها، سازمان بهزیستی، هلال احمر، کلینیک های توانبخشی و سازمان های مربوط به توانبخشی مشغول به کار شوند. همچنین فارغ التحصیلان می توانند مطب و مراکز توانبخشی خصوصی تأسیس کنند. علاقه مندی شرط مهمی برای موفقیت و ادامه تحصیل در این رشته می باشد.

به دلیل ارتباط نزدیک و تنگاتنگ با بیماران و معلولان، داشتن صبر و حوصله و همچنین عشق و علاقه به این کار مهم می باشد.

اهداف فیزیوتراپی

فیزیوتراپیست با به حداقل رساندن عوارض بیماری ها و درمان بیماری ها و نیز از بین بردن عوامل محدود کننده و ناتوان کننده در جهت مستقل نمودن بیمار در طول زندگی تلاش و به طور خلاصه هدف فیزیوتراپی مستقل نمودن بیمار در طول زندگی می باشد.

فیزیوتراپی در بیماران ارتوپدی

از جمله موارد ارتوپدی که می توان در آنها با فیزیوتراپی مفید واقع بود عبارتند از:
شکستگی استخوان ها و در رفتگی مفاصل، تعویض مفاصل (ارتروپلاستی ها)، اختلالات اسکلتی عضلانی

مثل: کمردرد و گرفتگی عضلات ایجاد تغییرات فرسایشی در مفاصل

مثل: آرتروز زانو، شانه، ران و ستون فقرات و غیره، اختلال در ستون فقرات، اسکلیوز کیفوز و اختلال ناحیه گردن

مثل: تورتیکولیو نیز ضایعات بافت نرم مثل پیچ خوردگی، پارگی لیگامان ها، پارگی مینیسک ها، فتق دیسک بین مهره ای، کندرو مالاسی، کشیدگی تاندون عضلات، پارگی تاندون عضلات و اختلالات مادرزادی مانند دررفتگی مفصل ران، تشکیل نشدن کامل مهره ها، کف پای صاف، پا چنبری، پا پرانتزی، پا ضربدری، دنده گردنی، لغزش مهره های ناحیه کمر و در مورد قطع اندام ها به دلیل تصادفات، جنگ ها و بیماری ها و نیز مواردی همچون خشکی مفصل شانه، آتروفی سودک، ضایعه گلف البو و ضایعه تنیس البو و جراحی های دست می توان از فیزیوتراپی استفاده کرد.

فیزیوتراپی در بیماری های روماتولوژی بیماری های مفاصل و بافت نرم را اصطلاحا بیماری های روماتولوژی می نامند و فیزیوتراپی در بیماران روماتولوژی می تواند جهت کاهش درد و کاهش تورم و التهاب و نیز جلوگیری از پیشرفت عوارض بیماری و بدست آوردن حداکثر کارایی دوباره از مفصل مفید واقع شود که عبارتند از:

پولی میوزیت (التهابی است که در عضلات ایجاد می شود)، در ماتومیوزیت (تارهای عضلانی و پوست ملتهب می شود)، اسپوندیلیت انکیلیوزان (التهاب ستون فقرات و بافت های مجاور آن) آرتریت روماتوئید (التهاب مفاصل، رباط و کپسول مفصلی) و بیماری هایی مثل آرتروز زانو، ران و ستون فقرات، و اختلافات دیگر مثل بورسیت، کپسولیت، تندونیت، تنوسینویت، آرتریت ها و آرتروزها، سندرم بهجت و غیره.

فیزیوتراپی در بیماری های اعصاب

با توجه به اینکه در بیماران اعصاب، عضلات بیمار گرفتار می شوند. فیزیوتراپی جهت تقویت عضله و راه اندازی بیمار موثر می باشد و از جمله این بیماری ها عبارتند از: بیماری های عفونی مغز یا سیستم عصبی مثل آبسه مغزی، سرخجه، سیفلیس، مننژیت، فلج اطفال و غیره. و بیماری های عروق مغز مثل سکته مغزی، تومورهای سیستم عصبی مثل تومور مغز، تومور مخچه، تومورهای نخاع و ضایعات دیگر همچون: ضایعات نخاع، ضایعات اعصاب و اعصاب محیطی و غیره.

فیزیوتراپی در اطفال

قریب به 10 درصد از کودکانی که به دنیا می آیند دچار نوعی از معلولیت می باشند که با فیزیوتراپی به موقع می توان در معلولیت موجود اقدامات موثری را انجام داد و از جمله این معلولیت ها عبارتند از: فلج مغزی، فلج اطفال، فلج زایمانی (ارب پالزی)، تور تیکولی (کودکانی که با گردن کج به دنیا می آیند)، اختلال در مچ پا (مثل کف پای صاف، و پا چنبری و غیره.)

فیزیوتراپی در بیماری های زنان

فیزیوتراپی در بیماری های زنان را با هدف کاهش درد و از بین بردن برخی عفونت ها و چسبندگی ها که در بافت های مختلف دستگاه تناسلی ایجاد می شود و نیز تقویت عضلات ناحیه شکم و اطراف لگن انجام داد و از جمله این موارد عبارتند از : کمر درد که منشا آن بیماری های زنان است، ضعف عضلات ناحیه شکم و لگن و بیمار های التهابی و در برخی از جراحی های دستگاه تناسلی زنان و غیره.

فیزیوتراپی در اعمال جراحی

حال عمومی بیماران و جلوگیری از ایجاد و کنترل و حفظ دامنه حرکات مفاصل اطراف محل عمل برای از بین بردن درد و جسبندگی و محدودیت حرکتی می توان از فیزیوتراپی استفاده کرد و از جمله موارد آن عبارتند از: سوختگی ها و در برخی اعمال جراحی در ناحیه فک و صورت و غیره.

فیزیوتراپی در بیماری های پوستی

در بیماری های پوستی می توان با کاهش درد به بهبودی سریع و بهتر صدمات پوستی کمک کرد و از جمله این بیماری های پوستی عبارتند از: سوختگی پوست و زنا و آکنه و لوپوس و در اعمال جراحی پلاستیک و اعمالی که برای زیبایی انجام می شود با کنترل چسبندگی محل عمل و غیره.

فیزیوتراپی در بیماران بستری در بخش های بیمارستان

با توجه به اینکه وقتی بیماران عزیز در بیمارستان بستری می شوند از هر گونه حرکت عاجزند که به دنبال آن خشکی مفاصل و ضعف عضلات و نیز تجمع ترشحات در ریه آنها و نیز بیماری های زخم بستر آنها را تهدید می کند و برای پیشگیری از بوجود آوردن این مشکلات لازم است بعد از تجویز پزشک هر روز حداقل یک نوبت فیزیوتراپیست با انجام حرکات فعال و غیرفعال و نیز تمرینات تنفسی و همچنین با ارائه راهنمایی های لازم از به وجود آوردن گرفتاری بیشتر پیشگیری می کند و زمینه لازم برای توانبخشی بیمار را فراهم می کند.

فیزیوتراپی در بیماری های قلبی و تنفسی

فیزیوتراپی در بیماران تنفسی شامل اصلاح الگوی تنفسی تقویت عضلات سیستم تنفسی و تخلیه ترشحات داخل ریه و مجاری تنفسی و همچنین تحریک رفلکس سرفه و آموزش روش های تنفسی و تمرینات تنفسی می باشد و همچنین آموزش وضعیت های خاص برای تخلیه ترشحات از ریه می باشد و برای درمان در بیمارستان قلبی شامل: بهبودی وضعیت بیمار و نیز افزایش کارایی سیستم قلبی عروقی که از جمله موارد قلبی تنفسی عبارتند از : جراحی در ناحیه قفسه سینه، ضعف در عضلات سیستم تنفسی، شکستگی دنده ها، بیماری های تنفسی مثل پنومونی یا ذات الریه، آمبولی ریه، آبسه ریه، برونشکتازی، آتلکتازی، برونشیت مزمن، آمفیزم و آسم و سرطان عناصر تنفسی و نیز بیماری هایی همچون ایسکمی قلبی، ترومبوفلبیت، واریس و غیره.

فیزیوتراپی در سالمندان
با توجه به اینکه سالمندان عزیز با بالا رفتن سن و کاهش فعالیت روزانه دچار ضعف و ناتوانی می شوند لازم است زیر نظر فیزیوتراپیست ماهر به حرکت ورزشی ادامه داده و از بروز مشکلات پیشگیری نمایند. در پایان اشاره به این نکته ضروری است که یکی از دلایل ثمر بخش بودن درمان بیماران در کشور های پیشرفته وجود ارتباط تنگاتنگ بین پزشک معالج از قبیل: جراح ارتوپد، جراح اعصاب، متخصص روماتولوژی، متخصص قلب و عروق و متخصص ریه و جراح و با سایر کادر درمان همچون تیم توانبخشی (فیزیوتراپیست) می باشد بنابرین اگر روزی بتوانیم بین پزشک معالج و فیزیوتراپیست ارتباط تنگاتنگ درمانی را بیش از پیش تقویت کنیم فیزیوتراپی می تواند گام بلندی را در درمان فیزیکی بیماران سکته مغزی، فلج اندام ها، آرتروز زانو، ضایعات مفاصل و ستون فقرات و عوارض شکستگی، ضایعات نخاعی، بیماران قلبی و عروقی و ریوی و ... بر دارد.

مهم ترین روش های درمانی در فیزیوتراپی عبارتند از:

- الکتروتراپی توسط دستگاه های گوناگون الکتریکی درد بیمار کاهش یافته و پروسه ترمیم بافت ها را سرعت می بخشد در این روش از موارد زیر استفاده می شود.
- امواج مادون قرمز و ماوراء بنفش
- تحریکات الکتریکی پوستی
- امواج مافوق صوت
- میدان های الکتریکی و مغناطیسی
- لیزر

- حرکت درمانی حرکت دادن قسمت های مختلف بدن بوسیله خود بیمار یا متخصص فیزیوتراپی حرکت درمانی نامیده می شود این روش درمانی مورد استعمال وسیعی برای معالجه ضایعاتی بدن دارد خصوصاْ مدت زمانی که بیمار بستری است بایستی حرکت را شروع نمود تا از خشک شدن مفصل و سفت شدن مفصل های جلوگیری نمود.
- ماساژ یکی از قدیمی ترین روش های درمانی است که توسط متخصص فیزیوتراپی به کمک دست یا از طریق دستگاه ماساژ الکتریکی صورت می گیرد.
- آب درمانی یا هیدروتراپی در این روش از آب به شکل استخر یا حوضچه های آب گرم یا آب معدنی و ........ استفاده می شود.

هدف کلی:

برای درمان بیماران با روش های فیزیکی یک متخصص فیزیوتراپی ابتدا با قسمت های مختلف بدن آشنا شده سپس سایر موارد فیزیکی درمان و تک تک روش های آن را مثل الکتروتراپی، ترموتراپی ورزش درمانی و روش های درمان های دستی (موبیلیزاسیون) را فرا می گیرد.

بدین منظور واحدهای درسی دانشجویان به گونه ای تنظیم شده که ابتدا هر دانشجو با ساختمان طبیعی بدن و نحوه کار دستگاهی مختلف آشنا شود ( واحد آناتومی و فیزیولوژی ) سپس بیماری های مختلف ارتوپدی، اعصاب، تنفسی و روماتیسمی و غیره را فرا می گیرد همزمان با آنها واحدهایی در رابطه با نحوه حرکت بخشهای مختلف بدن (کینزیولوژی - بیومکانیک ) و روش های الکتروتراپی و حرکت درمانی و تکنیک های خاص آن ارائه می شود هدف از این دوره تربیت افرادی است متعهد و متخصص که پس از طی یک دوره کارشناسی فیزیوتراپی بتواند بر اساس تشخیص پزشکی درمان فیزیکی را به عهده بگیرند.

عرصه های آموزشی:

دوره کارشناسی فیزیوتراپی 4 سال و نظام آموزشی آن مطابق آئین نامه آموزشی دانشگاه ها و موسسه های آموزش عالی مصوب شورای عالی برنامه ریزی است دروس به صورت عملی نظری، نظری عملی و کارآموزی عرضه می شود.
دانشجو برای فارغ التحصیلی لازم است در ترم آخر در یکی از زمینه های فیزیوتراپی مطالبی را به صورت تحقیق و یا گردآوری با راهنمائی اساتید این رشته تهیه نموده و آن را به عنوان رساله خویش جهت استفاده دانشجویان و سایر متخصصین این رشته ارائه نماید و سپس در امتحان جامع فیزیوتراپی را با موفقیت بگذراند.