یوسف حاتمی کیا از پدر می گوید

پدر هیچ وقت اصرار نداشت ما وارد سینما شویم ولی پشتیبان خوبی است

احتمالا در تیتراژ فیلم «چ» نام یوسف حاتمی کیا را در مقام دستیار دوم کارگردان دیده باشید. او این روزها یک کار ویژه انجام داده ؛ کاری که ماحصلش شده پشت صحنه فیلم «چ». این پشت صحنه شامل 9 آیتم است و در هر بخش یکی از موارد فیلم «چ» مرور می شود. سر و شکل این پشت صحنه در قیاس با نمونه های دیگر بسیار حرفه ای است و نشان می دهد فرزند حاتمی کیا همان وسواس پدر را دارد.

یوسف لیسانس سینما با گرایش تدوین از دانشکده سینما و تئاتر خوانده و تاکنون چند فیلم مستند و کوتاه کارگردانی کرده است. در آینده بیشتر از او خواهیم شنید.

«چ» از جمله پروژه های زمان بر است كه تولیدی طولانی داشته. مستند پشت صحنه آن چه قدر طول كشید؟

دو ماه كامل مشغول گرفتن مصاحبه ها و تدوین پشت صحنه بودیم. بحث این كه مستند «چ» برای شبكه نمایش خانگی به این شكل باشد، به همت مهدی زاوری مطرح شد. ایشان در فیلم هم سمت مدیر فنی و مشاور كارگردان را داشتند. برای رسیدن به این فرمت فیلم های مختلف هالیوودی را دیدیم ، چه هنری چه مورد پسند مخاطبان عادی سینما. در نهایت از جمع آن ها یك میانگین گرفتیم. یعنی تصمیم بر این شد كه مستند ما نه خیلی آرتیستی و هیجانی باشد نه فاقد مفهوم و خالی از حرف.

تقسیم آیتم ها بر اساس همین نگاه انجام شد؟

در نمونه هایی كه می دیدیم تا این حد كار نشده اند.  به طور مثال فیلم «او» سه آیتم داشت كه خیلی با توجه به محتوای فیلم ابعاد هنری داشت که در این مستند زیاد مورد توجه ما نبود. پشت صحنه «جاذبه» یك ساعته و محورش تكنولوژی بود و در نهایت خسته كنده می شد. سعی كردیم تصمیمی بینا بین بگیریم كه هم حوصله مخاطب سر نرود و هم اینکه ما حرفمان را زده باشیم. كل مستند  94 دقیقه است كه ما آن را به 9 آیتم تقسیم كرده ایم.

دوربین محمود كریمی از ابتدای پیش تولید روشن بوده.اتفاقات هم به قدی جذاب است كه در نگاه اول ضرورت مصاحبه با عوامل خیلی به چشم نمی آید. تلفیق گفت و گو ها با تصاویر ایده خودتان بود؟

باید از محمود كریمی تشكر ویژه بكنم كه یك پشت صحنه بشدت غنی در اختیار ما گذاشت. ایشان از پیش تولید تا تمام شدن كامل فیلم تصویر گرفته بود و با تجهیزات كامل سر صحنه می رفتند. محمود برادر مهدی كریمی (مجری طرح چ) است و پیش از این سابقه همکاری برای ساخت پشت صحنه چند فیلم سینمایی را داشتند.بنابراین ایشان در این حوزه خاص جنس کار را به خوبی درک کرده بودند و برهمین اساس هم محتوای تصویری که تولید کردند بسیار قابل توجه و کارآمد بود. آقای كریمی تصاویر را با نگاهی خاص گرفته بود. یعنی دوربینش سوم شخص و دور از عوامل است. ما مصاحبه ها را به عنوان تكمیل كننده تصویرها گرفتیم. البته آقای كریمی صرفا تصویر بردار نیستند و نگاه كارگردانی داشتند .

موقع فیلمبرداری شما هم كنار محمود كریمی بودید؟

من سر صحنه حضور داشتم ولی نه عنوان همکار نزدیک آقای کریمی و به مسولیتی که در سمت دستیار کارگردان به من محول شده بود، می رسیدم. وقتی هم که راش ها به طور کامل بدست ما رسید، دقیقا در جریان جزئیات قرار گرفتم. ایده اصلی ما برای ساخت مستند پشت صحنه فیلم این بود که گفت وگوهایی با عوامل فیلم  در مورد جزئیات کار گرفته شود. تصاویر پشت صحنه هم قرار بود به عنوان مکمل برای انتقال همین جزئیات به کار ما بیایند.

مصاحبه با عوامل را گرفتیم و تدوین را انجام دادیم. از این جا به بعد دیگر آقای كریمی حضور نداشتند. 9 آیتم در نظر گرفتیم كه مفصل ترین آن بازیگری است كه 26 دقیقه زمان آن است. به هر حال فكر كنم برای مخاطب این بخش هم جذاب باشد برای همین مفصل شد.  

این جذابیت از كات هایی كه زده اید مشخص است. مثلا وقتی یكی از عوامل به نكته ای اشاره می كند همزمان تصویرش را می بینیم.

ما راش ها را كه دیدیم  و گفتیم داشته های مان چیست و برای تكمیل كردن فیلمنامه ای كه در ذهن مان است چه چیزهایی لازم داریم . برای همین گفت و گو با عوامل هدفمند انجم شد نه این كه بی مقدمه بنشینیم و درباره فیلم حرف بزنیم. البته یك سوال مشترك كه از همه عوامل داشتیم درباره «سقوط» بود . یادم هست آقای حاتمی كیا روی سكانس سقوط نوشته بود دست به دست هم دهیم تا یك سكانس تاریخی خلق كنیم. این خیلی تاثیرگذار بود و همه گروه بابت این نوشته شارژ شدند و در مستند هم یكی از آیتم های ما شده  که همین آیتم همه وجه های سقوط را نشان داده است.

 آقای حاتمی كیا صادقانه خوشحالی شان را درباره انتخاب فریبرز عرب نیا به عنوان نقش چمران بیان می كند. منتهی شما یك جای دیگر خیلی نرم اختلاف كارگردان – بازیگر را بازنمایی می كنید ؛ موقعی كه آقای حاتمی كیا تعریف می كند كه اگر از بازی یك نفر ناراضی باشد باصدای آرام كات می دهد. بعد تصویر مستند شما كات می خورد به آقای حاتمی كیا و انواع كات دادن ایشان. در یكی از تصویرها چهره آقای عرب نیا را به شكل فلو می بینیم.

تمام حواس ما جمع این موضوع بود که مستند پشت صحنه فیلم چ بتواند تمام تلاشی که برای ساخت این فیلم شد را نشان دهد. در انتخاب صحنه ها هم دقت می کردیم که به اتفاقاتی که در گذشته رخ داده بود، زیاد توجه نداشته باشیم. امیدوارم آنچه از پشت صحنه چ تهیه شده، بدون این قضاوت ها باشد چراکه ارزش کار تمامی کسانی که دو سال درگیر این کار بودند باید دیده می شد.

چه قدر نگاه خود ابراهیم حاتمی كیا در فیلم پشت صحنه دخیل بود؟

واقعا هیچی. یعنی شخصا دوست ندارند به این موضوعات ورود كنند ما هم سعی كردیم به عقیده ایشان احترام بگذاریم. نه اینکه اصلا در جریان نباشند. ما هر كدام از آیتم ها را كه تمام می كردیم به ایشان نشان می دادیم و اگر نظری داشتند بیان می كردند كه خوشبختانه از غالب آیتم ها راضی بودند. یعنی این نبود كه در طول تولید مدام راش ها را نشان دهیم و مدام توضیح بدهیم كه قرار است چه بكنیم. گرفتن تائیدیه نهایی هم رویه ای حرفه ای است.

مواجهه آقای حاتمی كیا از محصول نهایی چطور بود؟

خدارا شکر خیلی خوب. اتفاق خوبی كه الان رخ داده این است كه می توان آیتم ها را چند بار دید و خسته نشد. این جزو آن چیزهایی است كه خستگی را از تنم بیرون كرده.

پس ابراهیم حاتمی كیا حالا به پسرش اعتماد دارد و احتمالا تدوینگر فیلم بعدی اش خواهد بود.

(خنده) بزرگان زیاد هستند. فاصله هنوز زیاد است.

كار حرفه ای تان را در همین مسیر ادامه خواهید داد؟

واقعیتش نه . درست است گرایشم تدوین است ولی این را بابت فیلمسازی انتخاب كردم. الان هم مشغول مستندی هستم كه ساختش یك سال طول كشیده و چند روزی است تدوین آن شروع شده.

الان شما یك مستند پشت صحنه خوب ساخته اید ولی به هر حال زیر سایه نام ابراهیم حاتمی كیا قرار دارید.

اصولا اگر كار خوب شود می گویند پدرش حاتمی كیا است و كار خاصی نكرده ؛‌ بد شود هم می گویند از پسر حاتمی كیا عجیب است. واقعیت این است كه یا باید با این مساله درگیر شد یا گذر كرد. من همیشه همایون شجریان را مثال می زنم با این كه بارها خودش را ثابت كرده هنوز هم می گویند پسر شجریان.

از این رابطه می توان استفاده دو منظوره كرد. شما چه قدر از دانش و تجربه پدر استفاده كرده اید؟

من همان دانشگاهی رفتم كه ایشان از آن فارغ التحصیل شدند. (سینما تئاتر) ایشان هیچ وقت اصرار نداشت كه ما وارد سینما شویم ولی پشتیبان خوبی است. همیشه سعی کرده وقتی مشاوره می دهد به استقلال فکر ما هم احترام بگذارد. ایشان البته پشتیبان سخت گیری هم هستند ؛ یعنی این كه هیچ وقت براحتی تائید نمی دهند و سخت گیری بالایی برای بچه های شان دارند. البته از روی غرور جوانی یعنی یك وقت هایی تعمدا از ایشان مشورت نمی گیرم تا ببینم چند مرده حلاج ام. (خنده)

اولین فیلم بلندتان را كی می سازید؟

ان شاء اله به زودی.

متفاوت از سینمای پدر؟

من روایت خودم را از زاویه نگاه نسل خودم به همان موضوعاتی دارم که دغدغه ایشان هم هست. نسل من هم می تواند دغدغه جنگ داشته باشد. اما اگر بخواهم از همان دغدغه ها حرف بزنم باید با زبان خودم صحبت کنم. این مهمترین آموزه ای بود که اتفاقا پدرم به من اموخت.

همیشه دیالوگی که بین ما برقرار بود براساس مشاوره های استوار می شد که ایشان صادقانه به من می دادند. وقتی هم قرار بود انتقاد کند، خیلی برایش مهم نبود که من پسرش هستم یا یک دانشجوی سینما. حرفش را صادقانه می زد.

مطالب مرتبط:

حاتمی کیا؛ راوی عشق

حرف های تند حاتمی‌کیا در برنامه هفت