افزایش روحیه تحقیق و تفکر در آموزش و پرورش

در ساختار آموزشی درست دانش آموزان روح علمی پیدا می کنند. استاد مطهری می فرمایند: روح علمی یعنی روح حقیقت جویی، روح بی غرضی و طبعا روح بی تعصبی، روح خالی از جمود و غرور. و در جایی دیگر لزوم همراه بودن علم با عقل را مطرح کرده و این طور می فرمایند: اول انسان باید عالم باشد، مواد خام را فراهم کند و بعد عقل تجزیه و تحلیل نماید. در تمام این عالم تکوین، آیات الهی و نشانه های خدا هست، عقل من هم عالی ترین عقل باشد، ولی من که از مواد به کار رفته در این ساختمان بی اطلاعم، با عقل خودم چه چیزی را می فهمم و آیات الهی را چگونه کشف کنم؟ باید با علم، آن ها را کشف کنم و با عقلم درک نمایم.

پس در نظام آموزشی صحیح، دانش آموزان در هر دو بعد پرورش می یابند. یعنی مدرسه مکانی است که در آن زمینه های مورد نیاز برای فراگیری دانش و تحقیق کردن دانش آموزان فراهم است. همچنین نحوه ارتباط معلم با دانش آموز نیز طوری است که عقل دانش آموزان پرورش می یابد. در نظام آموزشی صحیح باید زمینه هایی که لازم است محقق بتواند به طور اصولی به کار تحقیقاتی ادامه دهد، فراهم گردد. در واقع، نظام آموزشی صحیح برای این که محقق بتواند با عشق و علاقه اهداف خود را دنبال کند، باید علاوه بر جایگاه ارزشی اجتماعی، امکانات زیر را نیز در اختیار داشته باشد:

مکان تحقیق بایستی به راحتی در دسترس محقق باشد. بنابراین، در نظام آموزشی صحیح، مدارس به عنوان یک مکان تحقیق برای معلمان و دانش آموزان تجهیز و آماده شده اند. در نظام آموزشی فعلی یکی دیگر از موانع برای انجام تحقیق توسط معلمان و دانش آموزان نبود زمان کافی یا فرصت تحقیق در مدارس است. در واقع نظام آموزشی فعلی برای معلمان و دانش آموزان زمان و فرصت فکر کردن و تحقیق کردن منظور نشده است. ولی در نظام آموزشی صحیح ساعاتی از برنامه هفتگی دانش آموزان و معلمان به این منظور اختصاص داده می شود. در واقع این ساعت در اختیار خودشان است تا در این فرصت ها بتوانند به تحقیق و پژوهش بپردازند و از آن جایی که تعداد دانش آموزان و معلمان یک محیط آموزشی محدود است و معلمان و دانش آموزان به طور کامل از ساعت هشت صبح الی چهار بعد ازظهر در محیط آموزشی هستند، دانش آموزان و معلمان از توانایی های یکدیگر اطلاع کامل دارند و هر کدام از وجود یکدیگر بهره می برند.

وقتی مردم و اولیا، نقش روش فراگیری از طریق تحقیقات دانش آموزان در آشکار شدن و شکوفا شدن خلاقیت ها و توانایی های آن را در علوم تجربی و نیز در بهبود امور اجتماعی مدرسه و محل مشاهده می نمایند، ترغیب می شوند تا حداکثر امکانات خود را در جهت شکوفایی مدارس به کار گیرند. در واقع در نظام آموزشی صحیح، وجود بستر سالم و موفقی برای همکاری اولیا با مدارس، سرعت تهیه امکانات لازم برای انجام فعالیت های تحقیقاتی در مدارس را افزایش می دهد. یکی دیگر از موانع ایجاد روح تحقیق در دانش آموزان، نداشتن معلم محقق در نظام آموزشی فعلی است. بنابراین، در نظام آموزشی صحیح، برای رفع این مشکل به یک بسیج عمومی( برای تربیت و به کارگیری معلمان محقق و تشویق و توسعه روحیه تحقیق در معلمان فعلی ) احتیاج است. زیرا در این بعد، ضعف جامعه ما عمیق بوده و بسنده نمودن به تعداد اندک محقق موجود در دستگاه آموزش و پرورش فعلی نمی تواند کارساز باشد.

ایجاد زمینه برای تحقیق معلمان نمی تواند به طور سریع ضعف های عمیق موجود را برطرف نماید. پس باید علاوه بر فراهم کردن امکانات تحقیق برای معلمان از تمام نیروهای متخصص ( تحصیل کرده ها و یا کسانی که تجربه عملی دارند ) نیز استفاده نمود. چون چنین محققینی در سراسر جامعه پخش هستند، می توانیم از آن ها بخواهیم ضمن معرفی موضوع تحقیقاتی، تجربه عملی خود را در اختیار معلمان بگذارند.

در این صورت در زمان کوتاه تری، در نظام آموزشی درست می توان مشکل را حل نمود. بنابراین، برای شروع فعالیت های پژوهشی می توان از تمام افرادی که مرتبه کارشناسی ارشد به بالا و حداقل یک تجربه موفق در امر تحقیق دارند، استفاده کرد. این عزیزان مسئولیت پیدا می کنند که برای هر رشته و هر مقطع تحصیلی، موضوع تحقیقاتی مناسب تهیه کنند و به همکاران خود معرفی نمایند و همچنین در آموزش روش های تحقیق و نیز در انتقال تجربیات تحقیق خود به دیگر معلمان نقش اساسی ایفا کنند.

در این صورت می توان امید داشت در زمان کوتاهی، معلمان با روش تحقیق آشنا شوند و از تعداد زیادی موضوعات تحقیقاتی مطلع باشند. در چنین شرایطی است که موضوعات تحقیقی پیرامون مسائل و مشکلات محلی، در مورد علوم اجتماعی و موضوعات تحقیقی علمی رشته های مختلف توسط دانش آموزان و معلمان ازائه می گردد. تحت چنین شرایطی، هر دانش آموز قبل از پایان دوره دبیرستان، میزان علاقه اش به رشته های مختلف را می داند و می توان امید داشت که فرزندان این کشور موضوعات تحقیقاتی مورد نیاز جامعه را شناخته و قادر باشند توانایی های خود را برای رفع این نیازها نشان دهند. از آن جایی که میزان علاقه دانش آموزان به رشته های مختلف مشخص می گردد، می توان امید داشت که گزینش دانشجو به صورت واقعی بر اساس علایق و توانایی ها صورت می گیرد.

یعنی وقتی دانش آموزان به یک یا دو رشته علاقه بیشتری نشان می دهند، با استفاده از سوابق کاری و تحقیقاتی و نظر کارشناسی معلمان که در پرونده هر دانش آموز ثبت گردیده است، می توان گزینش دانشجو نمود.

در چنین شرایطی می توان امید داشت که تعداد کثیری از دانش آموزان متوسطه با تحقیق آشنا می شوندو لذت تحقیق کردن را می چشند. ذر این صورت قطعا عقب ماندگی در بعد تحقیقاتی در حداقل زمان جبران می شود.

مرکز یادگیری سایت تبیان - فرآورده: نسیم گوهری