چشم‌انداز ورود ایران به عرصه وب ۳: فرصت‌ها، چالش‌ها و آینده‌ای نوین
"وب ۳" یا "Web 3.0"، نسل بعدی اینترنت است که تمرکز آن بر دسترسی غیرمتمرکز، امنیت بالاتر داده‌ها و تجربه‌های کاربری شخصی‌سازی‌شده است.
وب ۳، نسل جدید فناوری اینترنتی است که بر اصول غیرمتمرکزسازی، افزایش حریم خصوصی کاربران و کاربردپذیری بنا شده است.
وب ۳، همچنین به‌عنوان وب غیرمتمرکز یاد می‌شود، ایده‌ای است که در آن بر اینترنت بدون نیاز به سرویس‌دهنده‌های مرکزی تأکید می‌شود. این فناوری بر پایه‌ی بلاک‌چین ساخته شده است که داده‌ها و معاملات را می‌توان به شکلی امن و غیر قابل غییر در آن ثبت کرد. ایران نیز باتوجه‌به پیشرفت‌های اخیر در فناوری‌های دیجیتال و چالش‌هایی نظیر تحریم‌ها، در مسیر پیچیده‌ای برای ورود به این عرصه قرار دارد.
تفاوت‌های کلیدی بین وب ۱، وب ۲ و وب ۳
وب ۱، اولین نسل از اینترنت، به دهه ۱۹۹۰ برمی‌گردد که عمدتاً شامل صفحات وب ثابت با محتوایی بود که فقط خوانده می‌شد و کاربران تعاملی با آن نداشتند.وب ۲ که از اوایل دهه ۲۰۰۰ آغاز شد، شاهد پیدایش شبکه‌های اجتماعی، وبلاگ‌ها و پلتفرم‌های تعاملی بود. این نسل از وب به کاربران امکان داد تا محتوا ایجاد کنند و با یکدیگر در تعامل باشند.
وب ۳ تأکید بر غیرمتمرکزسازی و استفاده از بلاک‌چین است که به کاربران اجازه می‌دهد کنترل بیشتری بر داده‌های خود داشته باشند و درعین‌حال حفظ حریم خصوصی‌شان را تضمین می‌کند. این تکنولوژی همچنین تلاش می‌کند تا با استفاده از هوش مصنوعی و ماشین آموزی، تجربه‌های کاربری شخصی‌تر و دقیق‌تری ارائه دهد.
سه جنبه اصلی وب ۳
فناوری بلاک‌چین و توکن‌ها: فناوری بلاک‌چین که یکی از ستون‌های اصلی وب ۳ است، امکان ثبت تراکنش‌ها و داده‌ها را در یک دفتر کل غیرمتمرکز فراهم می‌کند. این فناوری به کاربران اجازه می‌دهد که بدون نیاز به واسطه‌های متمرکز مانند بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ، تراکنش‌های مالی و داده‌ای را انجام دهند. توکن‌ها که می‌توانند نماینده ارز، سهام یا حقوق دیگر باشند، در این بستر توزیع می‌شوند و به‌عنوان ابزاری برای تسهیل مبادلات اقتصادی در وب ۳ عمل می‌کنند.هوش مصنوعی و داده‌های بزرگ: وب ۳ با استفاده از هوش مصنوعی و پردازش داده‌های بزرگ به بهبود تحلیل‌ها و سرویس‌دهی شخصی‌سازی شده کمک می‌کند. هوش مصنوعی امکان پردازش و تحلیل حجم عظیمی از داده‌ها را فراهم می‌آورد که می‌تواند به درک بهتر رفتارها و ترجیحات کاربران بینجامد. این فناوری‌ها همچنین به خودکارسازی و بهبود تعاملات بین کاربران و سیستم‌های دیجیتال کمک می‌کنند.
واقعیت ترکیبی: واقعیت ترکیبی که شامل واقعیت افزوده و واقعیت مجازی است، به کاربران اجازه می‌دهد تا تجربیات غنی‌تر و تعاملی‌تری را در فضای دیجیتال داشته باشند. در وب ۳، این فناوری‌ها به طور فزاینده‌ای برای ایجاد تجربیات غوطه‌ورانه که پیوندهای عمیق‌تری بین دنیای فیزیکی و دیجیتال ایجاد می‌کنند، استفاده می‌شوند. این امکانات نه‌تنها در بازی‌ها و سرگرمی بلکه در آموزش، خرده‌فروشی و صنایع دیگر به کار گرفته می‌شوند تا تجربیات کاربری نوآورانه‌تر و جذاب‌تری را فراهم آورند.
این سه جنبه نشان‌دهنده تحول عمده در نحوه تعامل ما با فناوری و دیگران در فضای دیجیتال است. وب ۳ نه‌تنها به فناوری بلکه به تغییر در حکمرانی دیجیتال و اقتصاد دیجیتال کمک می‌کند و باتوجه‌به پیشرفت‌های روزافزون در این زمینه‌ها، آینده‌ای جذاب در پیشرو داریم.
چشم‌انداز ورود ایران به عرصه وب ۳
در کشور ما هنوز کمی برای قدم‌گذاشتن در دنیای وب ۳ تردید وجود دارد. ازیک‌طرف مسئولان بر ضرورت ورود به فناوری‌های نوین تأکید دارند، در مقابل اما برخی دیگر به دلیل دغدغه‌های به جا یا در مواردی نگرانی‌های بی‌مورد راه را برای پیشرفت به این فناوری‌ها در کشور سد می‌کنند.دراین‌خصوص مقام معظم رهبری درباره پیش‌گام شدن در حوزه وب ۳ در ابتدای دهه ۹۰ تأکید داشتند. دراین‌خصوص رضا تقی‌پور، نماینده مردم تهران در مصاحبه‌ای گفته است: نگاه رهبری به‌قدری مبتنی بر فناوری‌های پیشرو است که آن زمان این انتقاد را داشتند که چرا وب ۳ را ما اختراع نکنیم. البته اصل این مأموریت بر عهده شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز تحقیقاتی، علمی و دانشگاه‌های ماست که باید این موضوع را دنبال کنند. تأکید مقام معظم رهبری همواره بر این است که این حرکت‌ها باید مردمی باشد؛ خود مردم، نخبگان و دانشمندان باید کار را پیش ببرند. بخشی از کار هم که به حکمرانی مربوط می‌ِشود، بر عهده مسئولان است که باید تسهیل و حمایت کنند از این‌که این فناوری‌ها با ساختار درست و مشوق‌هایی که در مسیر این‌ها قرار می‌گیرد، سرعت لازم را داشته باشد تا کشور ما هم بتواند پابه‌پای دنیا و کشورهایی که در این زمینه صاحب دانش و فناوری هستند، پیش برود. با وجود این اگر یک ارزیابی کلی داشته باشیم، باید اقرار کنیم در 13 سالی که از فرمایش ایشان می‌گذرد، تلاش‌هایمان کافی نبوده و در مسیر توسعه وب ۳، آن‌چنان که بایدوشاید گام‌های مؤثری برنداشتیم.
مزایا و چالش‌های وب ۳
امنیت بالاتر: داده‌های توزیع‌شده کمتر در معرض حملات سایبری قرار دارند.شفافیت: تمام تراکنش‌ها قابل‌ردیابی و غیرقابل‌تغییر هستند.
کنترل کاربر: کاربران کنترل بیشتری بر داده‌ها و حریم خصوصی خود دارند.
پیچیدگی فناوری: فهم و استفاده از فناوری‌های مرتبط با وب ۳ می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
مقیاس‌پذیری: بلاک‌چین‌ها و دیگر فناوری‌های توزیع‌شده ممکن است در مقیاس بزرگ با مشکلات عملکرد مواجه شوند.
مقاومت نهادهای موجود: نهادها و صنایعی که بر مدل‌های مرکزی متکی هستند ممکن است با پذیرش وب ۳ مقاومت کنند.
در نهایت باید بگوییم وب ۳ پتانسیل آن را دارد که چهره اینترنت و تعاملات دیجیتالی را دگرگون کند. اما برای رسیدن به این آینده، نیاز به آگاهی، آموزش و توسعه‌ی فناوری‌هایی است که این نسل جدید را پشتیبانی می‌کنند. برخورداری از دنیایی که در آن داده‌ها به‌صورت غیرمتمرکز و ایمن مدیریت می‌شوند، می‌تواند به ایجاد جامعه‌ای عادلانه‌تر و شفاف‌تر کمک کند.
