قلب و کار آن

قلب ماهیچه‌ای توخالی با وزنی حدود 300 گرم است و اندازه‌ی آن در حدود اندازه‌ی مشت بسته‌ی شخص است. در طول زندگی قلب به طور باور نکردنی کار می‌کند. بیش از صد هزار بار در طول شبانه روز این عضو ماهیچه‌ای تو خالی و کوچک خون را به تمامی اندام‌های بدن تلمبه می‌کند. در طول عمر یک شخص 70 ساله، به هر قسمت بدنش 250 میلیون لیتر خون رسیده است. ساختار این ماهیچه‌ی توخالی به صورتی است که در طی انقباض بطن‌ها (سیستول) خون را از سرخرگ‌های بزرگ بیرون می‌ فرستد و گردش خون بزرگ و ششی را به وجود می‌آورد. 

هم زمان با انقباض بطن‌ها خون توسط سیاهرگ‌ها به درون دهلیزها راه می‌یابد. در طول استراحت بطن‌ها (دیاستول)، بطن‌ها از خونی که از دهلیزها سرازیر می‌شود، پر می‌گردد.

قلب در وسط قفسه‌ی سینه قرار دارد و تقریباً به طور کامل توسط شش‌ها احاطه شده است. دو سوم قلب در سمت چپ قفسه‌ی سینه و یک سوم آن در سمت راست آن قرار گرفته است. دیواره داخلی قلب از لایه‌ی نازکی پوشیده شده است که اندوکارد نام دارد. در زیر اندوکارد، لایه‌ی ماهیچه‌ای قلب به نام میوکارد قرار دارد. پوشش خارجی و کیسه مانند قلب پریکارد نام دارد و قلب را قادر می‌سازد تا به آسانی در قفسه‌ی سینه حرکت کند و از اصطکاک آن بکاهد. درون قلب توسط دیواره‌ای به دو قسمت چپ و راست تقسیم شده است. هر نیمه‌ی قلب نیز به دو قسمت بطن در پایین و دهلیز در بالا تقسیم می‌شود. قلب توسط مجموعه‌ای خاص، از رگ‌ها به نام رگ‌های کرونر تغذیه می‌شود. 

قلب بیش از 70 بار در دقیقه ضربان دارد و در هر بار حدود 75 درصد لیتر خون را که در شش‌ها غنی از اکسیژن شده‌اند از سمت چپ قلب به درون آئورت می‌فرستد. بنابراین در یک روز، قلب حدود 7000 لیتر خون را جا به ‌جا می‌کند. در دیواره دهلیز راست قلب بخش ویژه‌ای به نام گره سینوسی- دهلیزی وجود دارد که به کمک اعصاب، سرعت ضربان قلب را تنظیم می‌کند. هر ضربان قلب را می‌توان به 3 مرحله تقسیم کرد که کم‌تر از یک ثانیه طول می‌کشد. دیواره بطن چپ قلب از دیواره بطن راست آن ضخیم‌تر است. سمت چپ قلب خون را به تمام بدن می‌فرستد. بطن راست قلب، خون را به شش‌ها می‌فرستد.

دو کار عمده قلب در بدن

قلب دو کار عمده در بدن انجام می‌دهد؛ خون را به شش‌ها می‌فرستد تا غنی از اکسیژن شود و سپس آن را به تمام بدن تلمبه می‌کند. بنابراین قلب به عنوان دو تلمبه‌ی مجزا عمل می‌کند که در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند و با لایه‌ی ضخیمی از هم جدا شده‌اند. 

دریچه‌های دو لختی و سه لختی هنگام انقباض بطن‌ها بسته می‌شوند و از بازگشت خون به دهلیزها جلوگیری می‌کنند. دریچه‌های سینی در پایان انقباض بطن‌ها و هنگام انبساط آن‌ها بسته می‌شوند تا مانع بازگشت خون به بطن‌ها شوند. بسته شدن دریچه‌ها با صدا همراه است. به این ترتیب در هر ضربان قلب دو صدا شنیده می‌شود یکی صدایی قوی و کشیده مربوط به بسته شدن دریچه‌های دو لختی و سه لختی و دیگری صدایی کوتاه و مربوط به دریچه‌های سینی.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: مرتضی عرفانیان

تنظیم: مریم فروزان کیا