معیار های گزینش خبر
ارزش های خبری که فراموش می شود
براى تشخیص این که چه رویدادى ارزش تهیه گزارش دارد، احتیاج به معیارهایى است که به کمک آن بتوان وقایع را ارزش‌یابى و گزارش جامعى از آن رویداد براى مخاطبان تهیه کرد. این معیارها که به تنهایى یا گاه با ترکیب با یکدیگر، یک رویداد را پدید مى‌آورند و در ماهیت خود رویداد وجود دارند، ارزش‌هاى خبری نامیده مى‌شوند.
ارزش های خبری در علوم ارتباطات
در علوم ارتباطات، این معیار ها شامل دربرگیری، شهرت، برخوردها و اختلافات، شگفتى‌ها، بزرگى، مجاورت و تازگى خبر بوده که به عنوان معیار مطلوب در سراسر جهان شاخته شده اند.
1. رویدادی دارای ارزش خبری دربرگیری است که بر تعداد فراوانی از افراد جامعه تأثیرگذار باشد
2. اشخاص، اشیا و نهادهایی که شهرت دارند، از ارزش خبری برخوردارند. 3. رویداد هایی حاوی برخورد اختلاف، کشمکش یا درگیری میان افراد، گروه ها، ملت ها یا حیوانات با یکدیگر در طبیعت، 4. رویدادهایی که به دلیل غیرعادی یا عجیب و استثنایی بودنشان، از ارزش خبری برخوردارند، 5. ارزش خبری که به اعداد و آمار مربوط است. هر چه تعداد یا مقدار زیادتر باشد، اهمیت این ارزش خبری بیشتر می شود، 6. مخاطبان رسانه ها ترجیح می دهند ابتدا از خبرهای مربوط به محله، شهر، کشور و کشورهای هم جوار خود آگاه شوند، 7. رویدادی که امروز اتفاق افتاده است، اگر امروز گزارش نشود، به تاریخ پیوسته است. پس هر اندازه که فاصله وقوع رویداد و درج آن به عنوان خبر، نزدیک تر باشد، خبر، تر و تازه تر خواهد بود.
معیارهای قرآن در پخش خبر
رویکرد قرآن در موضع خبر و خبررسانی، بر صداقت و واقع گویی با رعایت مصالح عمومی و امنیت اجتماعی؛ اصلاح گری، آموزش دهی و پرهیز از بدآموزی؛ افشای اخبار دروغ و مغرضانه؛ استفاده از الفاظ محترمانه و پرهیز از تحقیر و تمسخر دیگران؛ خودداری از تجسس در حریم خصوصی افراد؛ کسب اعتماد مخاطبان؛ و رعایت اصول امنیتی، تاکید دارد.
در اینجا، خبررسان فقط مسئول رساندن خبر به مخاطبان برای تأمین حس کنجکاوی و رضایت آنها نیست، بلکه در قبال آثار خبر بر مخاطبان نیز مسئولیت دارد. این در حالی است که اطلاع رسانی به مخاطب و کسب رضایت او، که برای علم ارتباطات اهمیت زیادی دارد، از نظر قرآن جزئی از هدف خبررسانی است. به طور کلی می توان گفت خبر و خبررسانی از دیدگاه علم ارتباطات قواعد و ضوابط ثابتی ندارد و بر اصول و منطق روشنی جز نیاز و خواست مخاطبان استوار نیست. به همین دلیل، به آسانی می توان جهت آن را متناسب با مذاق مردم، صاحبان رسانه و مدیران خبر تغییر داد.خبر از دید رسانه های جمعی غرب، به عنوان سرگرمی مطرح می شود، در حالی که از دیدگاه قرآن، خبر، هویتی تعریف شده دارد و به جهت اهمیت آن در جامعه نباید با دیگر کارکردهای رسانه ای مانند سرگرمی مقایسه شود. از دیدگاه قرآن، جنبه ی اصلاح گری، سازندگی و آموزندگی خبر بسیار مهم است، ولی در خبر رسانی رایج، این گونه امور جزو اهداف و اولویت های خبر به شمار نمی آیند.
معیار های خبری از دیدگاه رهبری
یکی از مصادیق مورد توجه مقام معظم رهبری در تولیدات رسانه ای، بحث تهیه و تنظیم خبر است. این بخش از رسانه، شاید یکی از مهمترین قسمت های یک رسانه را شامل شود که البته به لحاظ کمی نیز مقدار قابل توجهی از تولیدات را به خود اختصاص داده است.
ایشان در رابطه با معیارهای گزینش خبر گفته اند:"مبانی اصلی کار در تهیه و تنظیم خبر: مفید بودن، به هنگام بودن و هدفمند بودن آن است و خبر را باید آنچنان گفت که اطلاع از آن برای مردم مفید و لازم و کشور از آن بهره مند شود." (منشور صدا و سیما، ص 221، بیانات 10/07/1374)
در نتیجه ارزش های خبری رسانه در نگاه رهبری چهار مۆلفه:
1- هدفمند بودن
2- مفید بودن
3- به هنگام بودن
4- لازم بودن می باشد.
هدفمند بودن: قطعا داشتن یک طرح و چارچوب برای انتشار خبر امری ضروری و عقلانی است. نکته موجود در این رابطه، تعریف ما از مفهوم هدفمند بودن و طرح فکری پشت آن می باشد. رهبری بیان فرموده اند: "سیاست ها، جهت گیری ها، هدف ها باید بر طبق معیارهای اسلامی و انقلاب باشد."
زمانی که هدف بر طبق معیارهای اسلامی تعریف شود، دیگر دخالت خط مشی های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و... گوناگون معنایی ندارند و تنها یک ملاک برای ما وجود خواهد داشت.
مفید بودن: مۆلفه مفید بودن بر اساس هدف ما تعریف می شود. اگر هدف ما همانگونه که بیان شد، باشد، آنگاه اخباری جهت ارائه انتخاب می شوند که در جهت رشد افراد و درک صحیح از مسائل قرار دارند. "مواظب باشید برنامه ها ضد اهداف نظام اسلامی نباشد." در این حالت دیگر مفید بودن بر مبنای اهداف تفریحی و محبوبیت و شهرت افراد تعریف نمی شود؛ بلکه ملاک بیان حقایق است؛ حقایقی که راه رشد افراد و هوشیاری آنان را هموار کند.
به هنگام بودن: این امر بر شناخت صحیح از زمان مناسب جهت نشر خبر تأکید دارد. نکته مهم آنکه شاید در نگاه اول، به هنگام بودن، با ارزش خبری تازگی، یکسان به نظر رسد؛ اما با دقت بیشتر، چنین فرضی رد می شود. در تعریف تازگی، مهم، رساندن خبر به هر قیمتی به مخاطب است. در اینجا محوریت با مخاطب است و اصل اول، رقابت در سرعت. اتفاقاتی که از این رقابت جا بمانند، سوخته محسوب می شوند. در نتیجه، شنیدن اتفاق است که اصالت دارد و نه خود آن. اما در مۆلفه به هنگام بودن، بیان خبر مفید بر اساس هدف صحیح و در زمانی مناسب، اهمیت دارد. در اینجا اصالت با خبر منتشر شده و درک درست آن است.
لازم بودن: این معیار، دیگر ملاک ها را کامل می کند. بیان خبر لازم، دقیقا نقطه مخالف انتشار اطلاعات و داده های فراوان و غیر ضرور است. قطعا شنیدن هر اتفاقی برای همه نه تنها مسئله مهمی نیست، بلکه می تواند احمقانه و غیر مفید به نظر رسد.
در فضای فعلی رسانه ها در سطح جهان و با وجود خروجی های فراوان از آن ها، دیده شدن و شنیده شدن سخت به نظر می رسد. بنابراین ایجاد ساختارها و راهکارهای عملیاتی جهت برون رفت از تقلید کورکورانه در امر تولیدات رسانه ای بر مبنای اهداف و ارزش های بومی، اهمیت مضاعفی پیدا کرده است. توجه به شاخص های مطرح شده از جانب رهبری و ریز شدن در آن ها و در نهایت رسیدن به یک طرح عملیاتی، بهبود و تعالی رسانه های ما از جمله رسانه ملی و در ادامه آن مردم جامعه را به دنبال خواهد داشت.
فراوری: زهرا مجدی زاده
بخش ارتباطات تبیان
منابع: راسخون – ویستا- اجتماعی
مطالب مرتبط:
آقایان خبرنگار بیاید توبه کنیم
رسانه عالمانه را بیشتر دوست داریم
تنش زایی یا تنش زدایی، وظیفه رسانه كدام است!