تغذیه مناسب در بیماری نقرس

نقرس بیماری است كه خود را با افزایش اسیداوریك خون، 

التهاب دردناك مفاصل ، رسوب كریستال‌های اورات سدیم و سنگ‌های كلیوی  اسیداوریكی نشان می‌دهد.

طبق آمار موجود، از هر 1000 مرد حدود 7 نفر و از هر 1000 زن حدود 1 نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. میزان بروز این بیماری در مردان، با میزان اسیداوریك خون ارتباط دارد، بطوری كه با اسید اوریك كم‌تر از 7 میلی‌گرم در دسی‌لیتر، میزان این بیماری به 1/0 و با اسید اوریك بالای 9 میلی‌گرم در دسی‌لیتر، میزان بروز این بیماری به 5 درصد می‌رسد. مقدار طبیعی اسیداوریك در خانم‌ها بین 6 ـ 6/2 و در آقایان 2/7 ـ 5/3 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.

نقرس در اثر تولید بیش از حد یا دفع كم‌ترازحد اسید اوریك (یا هر دو) بوجود می‌آید. از میزان600 تا 700 میلی‌گرم اسید اوریكی كه روزانه دفع می‌شود، یك سوم از رژیم غذایی (پورین موجود در مواد غذایی مصرفی) و دو سوم از منابع داخلی بدن حاصل می‌شود.

10 درصد موارد نقرس بر اثر تولید بیش از حد اسیداوریك و 90 درصد آن بر اثر كاهش دفع اسیداوریك است. برخی از داروها و اختلالات و بیماری‌ها هم می‌توانند عامل افزایش غلظت ‌اسید اوریك باشند. داروهایی كه می‌توانند در این زمینه نقش داشته باشند عبارتند از: مصرف طولانی مدت و زیاد داروهای مُدر، لوودوپا، اسید نیكوتینیك،‌ پیرازینامید و … . مصرف الكل و مشروبات الكلی نیز از عوامل افزایش اسید اوریك خون می‌باشد.

از اختلالاتی كه می‌تواند منجر به افزایش اسیداوریك خون شود، می‌توان به لوسمی‌ها (سرطان خون)، 

لنفوم ، نارسایی كلیه، گرسنگی‌های طولانی و مفرط، چاقی ، مسمومیت با سرب و … اشاره كرد.

شایع‌ترین علامت بیماری نقرس در كنار افزایش سطح اسیداوریك خون، التهاب مفصلی دردناك است. همان طور كه گفته شده، معمولا به صورت درد در مفاصل اندام تحتانی و در درجه اول انگشت شست پاست كه البته سایر نقاط بدن به ترتیب شیوع، بعد از مفصل انگشت شست پا، می‌تواند مچ پا،‌ پاشنه‌ها، زانوها، مچ انگشتان دست‌ها و آرنج باشد.

درمان تغذیه‌ای

همانطور كه گفته شد، نقرس یك ناهنجاری در متابولیسم پورین است كه علامت مشخصه آن سطوح غیرطبیعی و بالای اسید اوریك خون و رسوب اورات سدیم در بافت‌های نرم و استخوانی نظیر مفاصل، غضروف‌ها و تاندون‌ها است. بنابراین یكی از مهم‌ترین مسایل در رژیم غذایی این بیماری، اعمال برخی محدودیت‌ها در دریافت پورین غذایی، خصوصا در مرحله حاد بیماری است.

رژیم محدود از پورین به عنوان یك كمك فرعی برای درمان دارویی جهت كاهش ترشح اسید اوریك تا میزان 200 تا 400 میلی گرم در روز می‌تواند كمك كننده باشد (همان طور كه گفته شد حدود 700- 600 میلی‌گرم اسید اوریك از یك فرد عادی روزانه دفع می‌شود) و میزان سطح اوریك را تا 1 میلی‌گرم در دسی‌لیتر پایین می آورد.

در رژیم محدود از پورین، دریافت پورین روزانه به حدود 150-120 میلی‌گرم در مقایسه با دریافت معمولی آن كه 1000-600 میلی‌گرم در روز است، کاهش می یابد. این رژیم به عنوان یك عامل كمكی در بیماری نقرس و سایر ناهنجاری‌های موثر بر متابولیسم پورین تجویز می‌شود و برای پایین آوردن سطح اوریك در بدن طراحی شده است.

در این رژیم،

منابع غذایی سرشار از پورین نظیر جگر، مغز، دل و قلوه و کله پاچه گوسفند، مخمر(ماءالشعیر) ، عصاره گوشت، اندام‌های غده‌ای، ماهی و غذاهای دریایی، گوشت، لوبیا، نخود ، زردچوبه، قارچ، گل كلم و اسفناج با توجه به شرایط بیمار محدود می‌شود. مصرف این غذاها در طی حمله حاد نقرس، مجاز نمی‌باشد و هنگامی‌كه مرحله حاد فروكش می‌كند، فرد مجاز به مصرف یك سهم غذایی 60 گرمی ‌از این غذاها خواهد بود.

بیماران می‌توانند غذاهایی را كه اساسا عاری از پورین است به دلخواه مصرف نمایند. این غذاها عبارتند از: نان و غلات، 

شیر و فرآورده‌های لبنی، تخم‌مرغ  ، میوه‌ ها  ،‌ سبزی ها  و نوشیدنی‌های غیر الكلی.

مصرف روزانه ی پروتئین3281 به حدود 8/0 گرم به ازای هر كیلوگرم وزن بدن محدود می‌شود. میزان مصرف پروتئین یك فرد عادی حدود 1 گرم به ازای هر كیلوگرم وزن بدن است. مثلا یك فرد 70 كیلوگرمی‌به 70 گرم پروتئین نیاز دارد. مصرف روزانه گوشت نباید از 120-90 گرم بیش‌تر باشد.

برای افزایش دفع اسید اوریك لازم است، بیماران رژیم غذایی سرشار از كربوهیدرات (مثل نان، برنج، ماكارونی، غلات و …) و كم‌چربی داشته باشند و خصوصا در وعده‌ی شام از خوردن غذاهای سنگین و زیاد پرهیز كنند.

كنترل و حفظ وزن مطلوب برای این بیماران از اهمیت خاصی برخوردار است. بنابراین باید سعی كنند با رعایت رژیم غذایی متعادل و انجام حركات ورزشی و خصوصا پیاده‌روی وزن خود را در حد ایده‌آل حفظ كنند.

برای رقیق كردن ادرار و تسریع در دفع اسید اوریك و پیشگیری از رسوب اسید اوریك در كلیه‌ها و تشكیل سنگ‌های كلیوی، 

نوشیدن آب  و مایعات به مقدار فراوان برای این بیماران توصیه می‌شود، طوری كه روزانه نوشیدن حدود 3 لیتر مایعات برای این بیماران ضروری است. بیماران باید از نوشیدن نوشیدنی‌های حاوی الكل اجتناب كنند، زیرا الكل دفع اسید اوریک توسط كلیه‌ها را مهار می‌كند.

در انتها قابل ذكر است كه : داشتن وزن ایده‌آل و رژیم غذایی مطلوب و مناسب می‌تواند تا حدود زیادی بیماران را از مصرف دارو و عوارض حاصل از بیماری محفوظ نگه دارد.