نگاهی به 25 ماه بحران در سوریه و افق‌های پیش رو

اگر بخواهیم نگاهی جامع به آخرین تغییر و تحولات جاری در بحران سوریه داشته باشیم، باید این بحران را از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار دهیم.

یک: عرصه میدانی و امنیتی

در عرصه میدانی و امنیتی نیروهای مسلح و ارتش سوریه به پیشروی‌های خود در مناطق مختلف ادامه می‌دهند و گروه‌های مسلح تروریستی در نقاط و شهرهای مختلف سوریه متحمل شکست‌های سنگینی شده و علاوه بر اینکه شمار زیادی از عناصر مسلح آن کشته و زخمی شده و آنها را از دست داده، تسلط و سیطره خود بر بسیاری از مناطق تحت کنترل خود را از دست داده است.

بی‌تردید این موفقیت نظام سوریه مدیون حضور شجاعانه و قهرمانانه ارتش این کشور در تمام مناطق و شهرهاست و این نکته‌ای است که گزارش‌های اطلاعاتی و امنیتی آمریکایی و صهیونیستی به آن اذعان کرده‌اند.

منابع آگاه در این خصوص تاکید می‌کنند که توانمندی و مقاومت ارتش سوریه طرف‌های منطقه‌ای و بین المللی شرکت کننده در جنگ علیه سوریه را غافلگیر کرده است.

این گزارش‌ها تاکید می‌کنند که ارتش سوریه به شدت به نظام حاکم بر این کشور پایبند و وفادار است و از سرزمین سوریه دفاع می‌کند و همچنان توانایی مقابله و مبارزه با گروه‌های تروریستی را دارد و این برخلاف گزارش‌های سابق کشورهای توطئه کننده علیه سوریه است که اظهار می‌کردند، ارتش سوریه بیش از 7 ماه توان ایستادگی در برابر توطئه‌های کشورهای غربی و رژیم‌های عربی را ندارد، اما هم اکنون و با وجود گذشت بیش از دو سال از بحران سوریه نادرستی تمام این اطلاعات و برآوردها به اثبات رسیده و این موضوعی بسیار ناامید کننده در عرصه میدانی و امنیتی برای کشورهای غربی و رژیم‌های عربی است.

این درحالی است که در عرصه میدانی شاهد یک تحول بسیار مهم نیز در بحران سوریه بودیم که در استفاده گروه‌های مسلح از سلاح‌ شیمیایی علیه مردم سوریه نمود پیدا می‌کند. روز 29 اسفند ماه گذشته افراد مسلح منطقه «خان العسل» حلب در شمال سوریه را هدف حمله شیمیایی قرار دادند که می‌تواند بیانگر تحولی بزرگ در عرصه میدانی سوریه تلقی شود.

به این جهت که این حمله با اطلاع و رضایت کشورهای توطئه کننده علیه سوریه صورت گرفت که نشان از این دارد که دشمنان سوریه در صورت افتادن در تنگنا از هر اقدامی برای براندازی نظام در سوریه فروگذاری نخواهند کرد. از سوی دیگر این اقدام نشان داد که گروه‌های تروریستی مسلح در سوریه نیز تا چه اندازه وابسته به غرب و تابع اوامر و دستورات رژیم‌های عربی و کشورهای غربی از جمله آمریکا هستند.

دو: عرصه سیاسی و دیپلماتیک

در عرصه دیپلماتیک و سیاسی نیز باید تاکید کرد، آنچه تا مدتی در عرصه بین المللی تلاش کشورهای بزرگ از جمله آمریکا و روسیه جهت مذاکره و گفت‌وگو برای دستیابی به راه حل مسالمت آمیز برای بحران سوریه خوانده شده بود، عملا یاوه سرایی‌هایی بیش نبوده است، چون در عرصه سیاسی مشاهده شد که در آخرین نشست اتحادیه عرب در دوحه قطر کرسی سوریه در این اتحادیه به «ائتلاف معارضان سوری» به ریاست «معاذ احمد الخطیب» سپرده شد.

اقدامی که با واکنش‌ها و انتقادات مختلفی مواجه شد. بسیاری از کارشناسان سپردن این کرسی به کمیته ائتلاف معارضان سوری ترجیح دادن یک گروه از معارضان سوری بر گروه‌های دیگر است، چون تمام گروه‌ها و جریان‌های معارض سوری چه خارج نشین و داخلی، نه تنها در کمیته ائتلاف معارضان سوریه عضویت ندارند، بلکه حتی آن را به رسمیت هم نمی‌شناسند و این ائتلاف را کمیته‌ای به شمار می‌آورند که تحت نفود و اداره شماری از گروه‌های معارض سوری از جمله «جماعت اخوان المسلمین» این کشور می‌دانند. به همین دلیل سپردن کرسی سوریه در اتحادیه عرب به این ائتلاف معارضان سوریه را تقسیم نامناسب مناصب و پست‌ها و ترجیح دادن یک گروه بر گروه دیگر معارض می‌دانند.

«رجا الناصر»، رئیس کمیته هماهنگ‌کننده گروه‌های مخالف سوری در خصوص این اقدام اتحادیه عرب تاکید کرد که این اقدام اختلافات میان گروه‌های مخالف سوریه را افزایش می‌دهد.

وی این اقدام را تلاشی برای تحمیل یکی از گروه‌های معارض بر دیگر گروه‌های معارض سوری و حتی مردم سوریه دانست و تاکید کرد: این اقدام نتایج خطرناکی برای اتحاد سوریه داشته و نتایج معکوسی بر منافع ملت سوریه خواهد داشت.

پس از این اقدام نوبت قطر بود تا سفارت سوریه در دوحه را به کمیته ائتلاف معارضان سوری واگذار کند تا «نزار الحراکی»، از شخصیت‌های معارض را به عنوان سفیر ائتلاف معارضان سوریه در دوحه تعیین کند.

کارشناسان این اقدام قطر را برگی دیگر از اقدامات خصمانه دوحه در راستای تضعیف نظام حامی مقاومت در سوریه به شمار آورده و تاکید کردند، این تصمیم قطر را می‌توان اقدامی تبلیغاتی برای بالابردن روحیه از دست رفته تروریست‌های مسلح در سوریه دانست که به سبب کاهش حمایت‌های غرب و سرخوردگی حامیان آنها، طی ماه‌های اخیر، متحمل خسارتها و تلفات سنگین در برابر ارتش سوریه شده‌اند.  

با این حال در عرصه حقوق بین الملل نیز اقدام قطر واکنش‌های منفی بسیاری با خود به همراه داشت، بسیاری از کارشناسان با اشاره به اینکه در حقوق بین الملل سفارتخانه هر کشور در کشور دیگر خاک آن کشور به شمار می‌آید که اجازه دخل و تصرف در آن را ندارد، این اقدام دوحه را نقض آشکار حقوق و قوانین بین الملل و دخالت آشکار در امور داخلی سوریه به شمار آوردند.

پس از نشست اتحادیه عرب، عرصه بین الملل شاهد یک تحول دیگر سیاسی و دیپلماتیک در بحران سوریه نیز بود که در انتخاب «غسان هیتو» به عنوان نخست وزیر دولت انتقالی معارضان سوری نمود پیدا می‌کرد. اقدام نمایشی دیگری که در نشست معارضان سوریه در ترکیه و پس از بحث و جدل‌های بسیار به اجرا گذاشته شد تا از یک سو اداره مناطقی که گروه‌های معارض مسلح در سوریه مدعی کنترل آنها هستند، را به اصطلاح در دست بگیرد و از سوی دیگر روحیه از دست رفته گروه‌های معارض مسلح را بالا برده و شکست‌ها و ناکامی‌های تلخ آنها طی ماه‌های اخیر را پوش دهند.

این انتخاب از همان ابتدا با واکنش‌های منفی بسیاری از سوی خود معارضان مواجه شد و هنوز 24 ساعت از اعلام نخست وزیر هیتو نگذشته 12 نفر از اعضای ائتلاف معارضان سوریه عضویتشان در این ائتلاف را به خاطر انتخاب «غسان هیتو» به سمت نخست وزیر موقت مخالفان سوریه به حالت تعلیق درآوردند. این اعضای ائتلاف معارضان سوریه پس از انتخاب هیتو به این سمت، حزب اخوان المسلمین سوریه را به تلاش برای کنترل این ائتلاف متهم کرده و از این ائتلاف کناره‌گیری کردند.

از تمام آنچه گذشت، باید گفت که هم اکنون چه معارضان خارج نشین و چه کشورهای توطئه کننده علیه سوریه به این باور رسیده‌اند که توان غلبه بر نظام سوریه و سرنگون کردن آن را ندارند و تمام این اقدامات را باید به دست و پا زدن‌های فردی تشبیه کرد که در حال غرق شدن است و برای جلوگیری از غرق شدن به هر خار و خسی متوسل می‌شود.

کشورهای غربی و رژیم‌های عربی که پیش بینی کرده بودند، نظام سوریه و بشار اسد بیش از 7 ماه نمی‌تواند، در برابر توطئه‌ها و اقدامات خصمانه آنها دوام بیاورد، هم اکنون نه تنها با مقاومت 25 ماهه نظام سوریه بلکه مردم سوریه نیز مواجه شده‌اند. جنایات بی‌شماری که گروه‌های معارض مسلح مدعی برقراری دمکراسی و آزادی در سوریه پس از اسد هر روز دست به آن می‌زنند، نه تنها موجب شده ماهیت واقعی این گروه‌ها برای مردم سوریه و جامعه بین المللی آشکار شود، برگزاری ده‌ها تظاهرات اعتراض آمیز در مناطق مختلف تحت کنترل این گروه‌های مسلح را به دنبال داشته که در آن مردم سوریه از ارتش کشور خود حمایت و خواستار خروج هرچه سریع‌تر گروه‌های مسلح از مناطق سکونتشان شده بودند. موضوعی که در عرصه بین المللی با برگزاری تظاهرات مختلف در لبنان و یمن و تونس در حمایت از نظام سوریه و شخص بشار اسد و محکومیت گروه‌های معارض سوری از جمله گروه‌های معارض مسلح خود را نمایان ساخت تا ثابت کند، سوریه همچنان استوار و پایدار است.