اندر مصائب دنياي مجازي

بسياري از کارشناسان بر اين باورند که کامپيوتر و تلويزيون بر رشد و تقويت هوش کودک اثرات مخربي بر جاي مي گذارد چرا که ادبيات تلويزيوني مانع پيشرفت و رشد هوش کودک است. اگر کودکان بيش از حد به تماشاي برنامه هاي آن بنشينند، ذهن آنها ديگر گنجايش فکرهاي خلاقانه را نخواهد داشت. اين اتفاق آنجا رخ مي دهد که ذهن کودک به نورهاي درخشان ساطع شده از تلويزيون واکنش نشان مي دهد و پروسه تفکر متوقف مي شود. در اين رابطه صنايع تلويزيون سازي با اين مساله به مقابله برمي خيزند. آنها محصولات خود را در برنامه هاي مخصوص کودکان معرفي مي کنند و تقريباً هر ده سال يک بار، صنايع تلويزيون سازي با معرفي محصولي جديدتر، متفاوت و حتي بزرگ تر، خود را در ذهن مشتري بالاتر مي برند. با توجه به مسائل مطرح شده بايد بدانيم که مانيتور کامپيوتر هم اثرات مشابهي، ناشي از نورهاي ساطع شده از آن، برجاي مي گذارد.

محققان در آزمايشي دانش آموزان را به سه گروه تقسيم کرده اند و اطلاعات يکساني را در اختيار آنها گذاشته اند:

گروه اول اطلاعات را از طريق مطالعه به دست مي آوردند، گروه دوم از طريق مشاهده فيلم و گروه سوم همان اطلاعات را به وسيله مانيتور کامپيوتر کسب مي کردند. پس از آن اعضاي هر سه گروه در ميزان حفظ اطلاعات مورد آزمايش قرار گرفتند، در گروه اول به طور متوسط 85 درصد دانش آموزان پس از مطالعه قادر به يادآوري اطلاعات بودند. اين عدد در گروه دوم بين 25 تا 30 درصد و در گروه سوم به متوسط 3 تا 5 درصد مي رسيد.

کشور ما از نظر بهره مندي از اينترنت در بين 178 کشور جهان رتبه 87 را دارد که بر اساس طبقه بندي اتحاديه جهاني مخابرات جزء کشورهاي متوسط به شمار مي رود. 35 درصد استفاده کنندگان اينترنت را قشر جوان تشکيل مي دهد و ميانگين صرف شده براي اينترنت 52 دقيقه در هفته است.

اگر کودک مدت زمان زيادي را در مقابل صفحه کامپيوتر بگذراند، از ورزش و ديگر فعاليت هايي که براي تکامل وي مفيد است بي بهره مي شود. به علاوه کودکان ممکن است در معرض محتويات خشن و جنسي که در حد سن آنها نيست قرار گيرند. دسترسي به چنين مطالبي ممکن است کاملاً تصادفي يا عمدي باشد. همواره از طرف متخصصان هشدارهاي مکرر داده شده که صدمات بهداشت رواني از طريق اين گونه برنامه ها به کودکان و نوجوانان به ويژه در ايجاد مسائلي مانند انحرافات جنسي، خشونت، اعتياد، رفتارهاي ضداجتماعي، سست شدن مباني خانواده و اشاعه جرم و جنايت در طيف وسيع در بسياري موارد جبران ناپذير است.

بعضي رسانه ها مانند اينترنت به طرف کنترل ناپذيري پيش مي روند و خانواده ها مثل سابق نمي توانند جريان هاي موثر در تربيت کودک را کنترل کنند. با توجه به اينکه اغلب مهارت کودکان از والدين بيشتر است بنابراين استفاده آنها از اينترنت غيرقابل کنترل مي شود.

اميد علي احمدي جامعه شناس با بيان مطلب فوق مي افزايد: «ممکن است کودک در مسير اجتماعي شوندگي (جامعه پذيري) دچار بلوغ زودرس شود و بعضي جنبه هاي غيرفرهنگي را بياموزد در عين حال اين رسانه ها غيرقابل اجتناب هستند و تصور حذف آنها ممکن نيست.»

احمدي در پاسخ به اين سوال که نحوه نظارت والدين بايد به چه صورتي باشد، مي گويد: «کنترل بايد روي دانش الکترونيکي کودکان اعمال شود ولي شيوه هاي قهري ممکن است مناسبات والد و فرزندي را دچار مشکل کند و کودک احساس کند امتيازي از وي سلب شده است. اگر اين نظارت محسوس باشد، کودک حس مي کند از امتيازهايي محروم شده پس اين کنترل بايد نامحسوس باشد تا کودک احساس نکند مورد تنبيه قرار گرفته است، زيرا با توجه به کم شدن بعد خانوار و کم بودن تعداد کودکان در خانواده و اختلاف سني زياد بين فرزندان، کودک با تنهايي زيادي مواجه مي شود.»

اين جامعه شناس راه حل را در گفت وگو و انتقال تجربه مي داند و مي افزايد: «مي توان به کمک جلسات شوراياري ها، گروه هاي مشارکتي زنان در محلات تشکيل داد تا مادراني که کودکان هم سن وسال دارند تجربياتشان را به يکديگر منتقل کنند. بهتر است اين انتقال تجربه در محيط هاي مدني اتفاق بيفتد، چرا که خصلت روانشناختي جمع مي تواند بسيار روي رفتارها موثر باشد.

براي مقابله با چنين مشکلاتي هميشه راه هايي وجود دارد، اما چون منبع تغييرات در بيرون از کشور است، هميشه يک گام نسبت به تغييرات عقب هستيم و نمي توانيم به موقع از اثرات مخرب آنها جلوگيري کنيم پس نياز به يکسري تفکرات سيستماتيک است که معمولاً با تاخير زيادي به وجود مي آيند.  »