دیابت بی مزه؛ بیماری تکرر ادرار
ديابت بي مزه؛ بيماري تکرر ادرار
ديابت بي مزه(diabetes insipidus) نوعي بيماري است که طي آن مقدار زيادي از مايع رقيق شده به صورت ادرار از بدن بيمار دفع مي شود. عوامل متعددي سبب بروز اين بيماري در افراد مي شود.
ديابت بي مزه در موارد زيادي از دوران بچگي يا اوايل بزرگسالي(حدود 20 سالگي) شروع مي شود و اغلب در مردان شايع تر از زنان است.
منشا بروز اين بيماري به اختلال در عملکرد غده ي هيپوفيز مغزي است و هر عاملي که موجب بيماري يا نقص عملکرد هيپوفيز شود، موجب بروز بيماري ديابت بي مزه در افراد مي شود.
علل ابتلا به بيماري
* از مهم ترين عوامل بروز بيماري مي توان به وجود تومورهاي هيپوفيز يا هيپوتالاموس اشاره کرد.* اعمال جراحي روي هيپوفيز يا هيپوتالاموس و يا استفاده از مواد راديواکتيو و اشعه درماني تومورهاي مغز ، عامل دوم ايجاد بروز ديابت بي مزه است.
* سومين عامل، جراحات شديد به سر در اثر تصادفات و يا تروماهاي شديد مغزي است که اغلب با شکستگي در جمجمه نيز همراه است.
* چهارمين عامل، مرگ مغزي و ايست قلبي تنفسي در افراد است که به نوبه خود با تاثير روي سلول هاي مغزي موجب بروز ديابت بي مزه مي شود.
* در برخي از موارد نيز هيچ کدام از عوامل در فرد بيمار ديده نمي شود اما فرد به اين بيماري مبتلا است. اين بيماران به طور معمول از دوران کودکي گرفتار اين بيماري شده اند. اين دسته از بيماران اگر هيچ عامل محرک بيماري را با خود به همراه نداشته باشند، به عنوان بيماران ايدوپاتيک طبقه بندي مي شوند.
علايم بيماري
با فرا رسيدن فصل سرد سال، تعريق بدن کم صورت مي گيرد و در نتيجه به ميزان ادرار افزوده مي شود و گاهي نيز ترس، استرس، اسپاسم گردنه مثانه و.... باعث بروز حجم زياد ادرار مي شوند، ولي در ديابت بي مزه با توجه اين که شخص به دفعات فراوان ادرار مي کند، فرد مبتلا تا 10 ليتر آب در روز مي نوشد و وقتي به هوش باشد صدمه اي براي بدن نخواهد داشت، اما اگر شخص دچار بي هوشي شود، ديگر توان نوشيدن و جبران آب دفع شده از بدن را نخواهد داشت.علايم مهم اين بيماري عبارت است از:
* پُرادراري؛ دفع مقدار زياد ادرار رقيق و بدون رنگ تا 15 ليتر در روز
* تشنگي بيش از حد
* و پُرنوشي که تقريبا در تمام بيماران مبتلا به ديابت بي مزه ديده مي شود.
* در نوع شديد بيماري حجم زيادي از مايعات بدن به صورت ادرار از بدن بيمار دفع مي شود که گاهي اين مقدار به حدود 16 تا 24 ليتر در روز مي رسد و شخص بيمار نياز به ادرار کردن در هر 30 تا 60 دقيقه را احساس مي کند. در اين حالت اگر مقدار لازم آب و مايعات به بدن بيمار نرسد، ممکن است کم آبي شديد در بدن شخص ايجاد شود که موجب بروز ضعف، تب، حالت هاي رواني، سُستي بيش از حد و مرگ مي شود. به همين علت در برخورد با اين گونه بيماران بايد آن ها را به سرعت به مراکز درماني منتقل کرد تا در ابتدا، علت بروز بيماري مشخص شود و سپس با درمان ابتدايي موجب جلوگيري از بروز عوارض بيماري در شخص شويم و در نهايت با بررسي دقيق، علت اصلي بروز بيماري کشف و درمان شود.
شرح بيماري
هورمون AVP يا هورمون ضدادرار، از هيپوفيز خلفي ترشح مي شود. هيپوفيز خلفي از نسج عصبي مغز است و در واقع سلول هايي که AVP ترشح مي کنند، پايانه هاي عصبي را تشکيل مي دهند.AVP نوعي هورمون است که از پايانه هاي عصبي ترشح مي شود و غير از هيپوفيز خلفي در جاهاي ديگر مغز نيز ترشح مي شود، مانند مرکز تشنگي در هيپوتالاموس. به همين دليل افراد مبتلا مدام تشنه هستند.
کانال هايي به نام کانال هاي عبور آب در لوله هاي جمع کننده ي ادرار(توبول ها) ناحيه عمقي نسج کليه(مدول ها) وجود دارند که وقتي از نظر اسمزي، غلظت املاح زياد شده، به واسطه آن در اين قسمت املاح دار مي شود.
در اين فرآيند هورمون AVP کانال ها را به جداره ي لوله هاي جمع کننده ي ادرار مي چسباند و بر اساس اسمز، آب حرکت مي کند و وارد ناحيه ي عمقي نسج کليه شده، از طريق عروق خوني جذب مي شوند. به همين دليل به آن، هورمون ضدادرار گفته مي شود.
براي آن که اين هورمون کار کند، بايد هيپوفيز خلفي و قسمت هيپوتالاموس و نواحي عمقي نسج کليه سالم باشند. در غير اين صورت ادرار زياد دفع خواهد شد. تومورها، ضايعات، ضربه به سر و اشعه درماني در نواحي هيپوفيز و هيپوتالاموس در ترشح AVP اختلال ايجاد مي کنند که مي تواند گذرا و حتي دائمي باشد.
اگر نواحي عمقي نسج کليه بر اثر سنگ هاي کليه، بيماري هاي مزمن کليه، فشار خون و داروهاي مختلف تخريب شود، ديگر جذب آب اتفاق نمي افتد.
گاهي افراد به علل مختلف، آب زيادي مي نوشند، مثلا تشنگي زياد بر اثر مصرف برخي داروهاي اعصاب که دهان را خشک مي کنند و فرد به جاي نوشيدن روزانه 2 ليتر آب، مجبور به استفاده 5 الي 6 ليتر آب مي شود که به دنبال آن در عمق کليه پديده شسته شدن بر اثر ورود و خروج زياد آب رخ مي دهد و کاهش املاح و اختلال در جذب آب ايجاد مي شود.
تشخيص بيماري
يکي از مهم ترين تغييراتي که در بيماران ديابت بي مزه رخ مي دهد، پايين آمدن وزن مخصوص ادرار صبحگاهي است. به عنوان مثال اگر وزن مخصوص ادرار صبحگاهي 030/1 باشد، در اين بيماران وزن بسيار پايين تر است.تست تشخيصي بيماري
بستري کردن و تشنه نگه داشتن بيمار براي چند ساعت و غليظ نشدن ادرار در اين مدت، دليل محکمي براي تشخيص اين بيماري است.
درمان
براي درمان اين بيماري، هورمون مورد نظر تهيه شده و همانند قطره ي بيني يا اسپري مصرف مي شود و از آن جا که هورمون DDAVP بسيار کوچک است، از طريق استنشاق مخاط بيني جذب و اثرگذار است، ولي اگر اين بيماري بر اثر اختلال در کليه باشد، بايد ابتدا بيماري کليوي درمان شود.معمولا درمان بيماري تا آخر عمر است و بيمار بايد هميشه از قطره استفاده کند.
گاهي در ايام حاملگي شاهد تشديد بيماري هستيم که بنابه صلاح پزشک متخصص، دوز دارو تغيير مي کند، ولي آن چه در اين بيماري اهميت دارد، آن است که هر قدر از اين دارو کمتر خورده شود و کمتر آب نوشيده شود، کليه جذب بهتري خواهد داشت.
فرآوري: مريم مراديان نيري
بخش تغذيه و سلامت
منابع:
سلامتيران
جام جم - دکتر فريد فتاحي، فوق تخصص غدد
اگر مي خواهيد با پزشکان سايت مشورت کنيد، اينجا را کليک کنيد.
براي شرکت در بحث هاي انجمن سايت مرتبط با بهداشت و سلامت، اينجا را کليک کنيد.
اگر مي خواهيد با کارشناسان تغذيه ي سايت مشورت کنيد، اينجا را کليک کنيد.
* مطالب مرتبط:
مشکلات ادراري