دستور زبان فارسی(ساختمان بند)

عنصرهای ساختمانی بند:

مسندالیه: آن عنصر ساختمانی بند که محل کارکرد گروه اسمی است باستثناء آن زیر طبقه ای از گروه اسمی که  دارای عنصر را باشد.

متمم : آن عنصر ساختمانی که محل کارکرد گروه اسمی است.

اسناد: عنصر ساختمانی بند که محل کارکرد (function) گروه فعلی است و یا به عبارتی گروه فعلی همیشه در جایگاه اسناد قرار می گیرد.

ادات:  آن عنصر ساختمانی که محل کاکرد گروه قیدی است. گاهی نیز گروه اسمی می تواند جایگاه ادات را اشغال کند.

ملاک های شناسائی مسندالیه و متمم:

1- هر گروه اسمی که “را” داشته باشد حتماً متمم است.

2- اسناد فقط با مسندالیه از نظر شخص و عدد مطابقه می کند نه با متمم.

(غریبه ها او را جناب سروان می نامیدند.)

3- وقتی مسندالیه و متمم از نظر شخص و عدد یکسان باشند و علامت “را” هم وجود نداشته باشد، ملاک شناسایی فقط توالی است. اول مسندالیه و سپس متمم قرار می گیرد.

ملاک شناسائی ادات

تمام گروه هایی که با حرف اضافه شروع می شوند از نوع گروه قیدی هستند و جایگاه ادات را در ساختمان بند اشغال می کنند. مثال:

  به طرفداری او، از طرف مردم، برای کسب اطلاعات بیشتر، به من، با نظارت او

اگر حرف اضافه حذف شود بالقوه وجود دارد و می توان آن را افزود.

 

 

دستگاه مطابقه:

مثال:

 برگ ها می ریزند. / مسند الیه جمع، اسناد جمع -

 برگ ها می ریزد./ مسند الیه جمع، اسناد مفرد

 گربه ها دعوا می کنند / مسند الیه جمع، اسناد جمع -

 گربه ناراحت است./ مسندالیه مفرد، اسناد مفرد

 در زیر طبقه انسان:

  الف)   اول شخص: من رفتم   -   ما رفتیم

  ب)   دوم شخص: جنابعالی فرمودید. مسندالیه مفرد، اسناد جمع

     سرکار اینطور خواستید. مسند الیه مفرد، اسناد جمع

اگر هسته گروه اسمی غیر از کلمات “جنابعالی”،”حضرتعالی”،”سرکار” باشد، در مورد دوم شخص مطابقه اجباری است:    تو گفتی   شما گفتید

  ج) سوم شخص: انتخاب وجود دارد – دکتر منزل نیست.  / دکتر منزل نیستند.

مطالب مرتبط:

شبه جمله

دستور زبان فارسی(حرف)

دستور زبان فارسی(حذف در اجزای جمله)

دستورزبان فارسی(ساختمان جمله- جمله)

دستور زبان فارسی(ضمیر)

دستور زبان فارسی(قید)

منبع: توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی تالیف: باطنی 

مرکز یادگیری سایت تبیان - تنظیم: سمیرا بادامستانی