ساختمان جمله- جمله
دستور زبان فارسی
در زبان فارسی پنج واحد وجود دارد که عبارتند از:
جمله (Sentence)
بند (clause)
گروه (phrase)
کلمه (word)
واژک (morpheme)
جمله:
واحد زبانی که از یک بند یا بیشتر تشکیل شده باشد. جمله فارسی بر دو گونه است:
جملات هسته ای
جملات خوشه ای
جملات هسته ای:
از یک هسته مرکزی تشکیل شده که وجود آن اجباری است و تعدادی وابسته که وجود آن ها اختیاری است.
در جایگاه هسته طبقه ای از بند به نام بند آزاد (free) قرار می گیرد و در جایگاه وابسته طبقه بند مقید (bound).
ملاک صوری برای تشخیص بند مقید از آزاد بودن یکی از عناصر “پیوند دهنده” در بند مقید و نبود آن در بند آزاد است.
عناصر پیونده مانند:
بطوری که، چنانکه، وقتی که، هنگامی که، اگر، هرگاه، که، چون، زیرا، برای اینکه، تا، والا، و امثال آن.
استثناء: “که” می تواند حذف شود ولی اگر آورده شود معنی تغییر نمی کند.
“من می دانم تو دروغ میگویی” = “من می دانم که تو دروغ میگویی”
“که من می دانم تو دروغ می گویی”
تعداد وابسته های یک هسته در زبان فارسی معمولاً بیش از 6 یا 7 نمی باشد.
هسته می تواند بیش از یکی باشد. مانند: اگر او تلفن کرد تو حتماً برو و اورا ببین.
جمله خوشه ای:
از اجتماع جملات هسته ای تشکیل می شود. معمولاً جملات هسته ای به وسیله “و” و “یا” به یکدیگر قلاب می شوند.
حداقل ساختمان یک جمله خوشه ای دو جمله هسته ای است که یکی از آن ها باید الزاماً دارای وابسته باشد.
مطالب مرتبط:
دستور زبان فارسی (ساختمان فعل ساده)
دستور زبان فارسی(انواع فعل - وجه فعل)
دستور زبان فارسی(اسم و کاربرد اسم)
منبع: توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی تالیف: باطنی
مرکز یادگیری سایت تبیان - تنظیم: سمیرا بادامستانی
