نقّاشی و شخصیت کودک

اشاره

کودک با تمام وجود و شخصیت ذهنی و عاطفی خود، نقاشی می کند؛

اگر زبان نقاشی های کودکان را بدانیم، متوجه می شویم که در ورای شکل و ساخت نقاشی ها، رموزی از شخصیت کودک نهفته است.

در این مقاله به تحلیل های روان شناسان از نقاشی کودکان، اشاره می شود.

1- شکل آدم

هنگامی که کودک شکل آدمی را می کشد، قبل از هر چیز، شکل خود و یا درکی را که از بدن و تمایلاتش دارد بیان می کند؛ اگر اعضای آدمک، در مجموع، متناسب باشد، احتمالاً کودک کاملاً سازگار است؛

برعکس، اگر آدمک در اندازه ای بسیار کوچک یا در گوشه ای از کاغذ باشد، به این معناست که خود را کم ارزش و پایین تر از دیگران می داند.

کودکانی که خود را بالاتر از بقیه می دانند، آدمک هایی با اندازه های بزرگ رسم می کنند. این کودکان دارای اختلال عاطفی هستند و معمولاً کودکانی زود رنج و حساس هستند.

2- خانه

خانه، نماد پناهگاه و هسته ی اصلی و گرم خانوادگی است؛

اگر خانه هایی که کودک می کشد، دارای گل و باغچه، درهای بزرگ و پنجره و پرده های رنگین و دودکش بخاری باشد، نشان دهنده ی زندگی سعادتمند است، برعکس خانه ی بدون در ورودی، با دیواره های بلند، که از بقیه ی خانه ها جدا مانده است، نشان دهنده ی روابط نامطلوب در خانواده است.در سنین 5 تا 8 سالگی، نشانه ی خجالتی بودن و وابستگی شدید او به مادر، بعد از 8 سالگی نماینده ی احساس خود کوچک بینی و تنهایی کودک و در نوجوانی، نشان دهنده ی شرم و حیای زیاده از حد و داشتن احساسات رقیق است.

3- درخت

برای تحلیل نقاشی درخت، باید سه قسمت آن را مشخص کرد که عبارتند از: ریشه، تنه، شاخه ها و برگ ها.

ریشه که در خاک نهفته است، تمایلات درونی است. تنه، بیان گر مشخصات دائمی و عمیق و پایدار شخصیت است. شاخه ها و برگ ها، بیان گر راه های ارتباطی کودک با دنیای خارج است.

تنه ی درخت ممکن است کوتاه یا بلند باشد. در سنین پیش دبستانی، تنه ی درخت را بلند ترسیم می کنند؛ ولی در سنین بالاتر، این نشان دهنده ی عقب ماندگی یا بیماری عصبی و آرزوی برگشت به دوران کودکی است. تنه ی کوتاه درخت، نشانه ی جاه طلبی و بلندپروازی کودک است. تنه ی درخت ممکن است مستقیم و صاف یا کج کشیده شود که در حالت دوم، نشان گر بی ثباتی کودک است.

کشیدن درخت با برگ های زیاد و درهم، بیان گر شخصیت فرو رفته ی کودکی است که آمادگی تغییر و تحول ندارد.

کشیدن درخت با شاخه های مختلف، که هر کدام به سویی کشیده شده است، نمایان گر کودکی است که مسائل را به سادگی می فهمد و قادر به ارتباط با دیگران است و در عین حال به راحتی می تواند خود را با محیط سازگار کند.

4- خورشید و ماه

تصویر خورشید، بیان گر امنیت، گرما، قدرت و به نظر برخی پژوهندگان، نماد پدر مطلوب است. وقتی رابطه ی کودک و پدر خوب است، همیشه خورشید در نقاشی های کودک به طور کامل در حال درخشیدن نمایان می شود و اگر این رابطه مطلوب نباشد، خورشید به رنگ قرمز تند یا سیاه که مضطرب کننده است، کشیده می شود؛ بنا به نظر اوبن، ماه اغلب نشان دهنده نیستی است؛ زیرا زمانی که خورشید، یعنی نماد زندگی ناپدید می شود، ظهور می کند؛ به همین دلیل، بسیاری از کودکان آن را در نقاشی هایی که از قبر و قبرستان می کشند، به کار می گیرند.

5- حیوانات

وجود حیوان در نقاشی کودک، ممکن است به دلیل وفور حیوان در دور و بر او یا به دلیل احساس گناه و تقصیری باشد که کودک در موقعیت های خاص حس کرده و چون جرئت آن را ندارد که گناه خود را ترسیم کند، ترجیح می دهد احساسات و عادات و تمایلات خود را در قالب حیوانی نشان بدهد و آن حیوان را وادار به حرکت و رفتاری کند که خود، شجاعت و قدرت ابراز آن را ندارد.

نقاشی خانواده

در نقاشی خانواده باید به چند نکته توجه کرد:

1- فاصله ی بین اشخاص نقاشی

2- برجسته نمودن اشخاص

3- بی ارزش کردن اشخاص

1. فاصله ی بین اشخاص: اعضای یک خانواده هماهنگ در نقاشی کودکان، همیشه با هم و دست در دست هم نشان داده می شود. نزدیک شدن دو یا چند شخصیت در نقاشی، نشان دهنده ی انس و الفت واقعی آن ها، یا تمایل کودک به آن هاست.

2. برجسته نمودن اشخاص: در بیش تر نقاشی هایی که کودکان از خانواده ترسیم می کنند، همیشه یک شخصیت اصلی وجود دارد که کودک بیش تر احساس خود را، چه به صورت عشق و ستایش، چه به صورت ترس و دلهره بر او مستقر می کند. این شخصیت اصلی یا برجسته، غالباً قبل از دیگران کشیده می شود؛ زیرا او مهم تر از دیگران است.

3. بی ارزش کردن اشخاص: وقتی کودک در نقاشی خود، یکی از اعضای خانواده را ترسیم نمی کند، آگاهانه یا ناآگاهانه، آرزوی نبودن آن شخص را دارد. این پدیده بیش تر در مورد خواهران یا برادران روی می دهد. گاهی دیده می شود که کودک خودش در نقاشی حضور ندارد، دلیلش این است که کودک احتمالاً در خانه و میان خانواده احساس راحتی نمی کند.