وقتي با نيل سايمون دلمان مي‌گيرد

درباره نمايش «روياي هاليوود»

 اجراي نادر برهاني‌مرند از نمايش «روياي هاليوود» با توجه به تخصص اين کارگردان در اجراي متون رئاليستي و ملودرام‌هايي متعلق به جامعه شهري رواني خاصي دارد.

 خيلي‌ها مي گويند نيل سايمون تب روز تئاتر ايران است. برخي کمدي‌هاي سايمون را به جامعه ما بي‌ارتباط مي‌دانند و خيلي‌ها اين نويسنده امريکايي را بخشي از پروژه سطحي‌سازي تئاتر ايران و علاقه به او را يکي از مظاهر افول تئاتر ملي مي‌دانند.

مخالفت و موافقت با اينگونه نقدها کار دشواري است، اما فرار از نکته‌اي بديهي ناممکن است؛ اينکه سايمون يکي از نويسندگان محبوب اين روزهاي تئاتر ايران است و با متونش و اجراهايي که از آنها مي‌شود طيف گسترده و متنوعي از مخاطبان را جذب مي کند.

در حقيقت نمايشنامه‌هاي سايمون قابليت اين را دارد که با ظرايف زباني و شوخي‌هايش و همچنين دستمايه قراردادن حلقه‌هاي مختلف از طبقه متوسط در متن آثارش هم علاقه‌مندان جدي ادبيات نمايشي و تئاتر را جذب کند و هم طيف متفاوتي از تماشاگران و مخاطبان بالقوه تئاتر را به تماشاخانه‌ها بکشاند.

اين کمدي‌نويس آمريکايي در آثارش موفق مي‌شود علاوه بر نگرش نخبه‌گرايانه در هجو جامعه آمريکايي (که وودي آلن نماينده اصلي آن به حساب مي‌آيد) تماشاگران بيشتر و متفاوت‌تري را جذب و در کمترين(يا شايد مهمترين) حالت سرگرم کند. نيل سايمون نماينده‌اي است از درام‌هاي راحت (cool) و کمدي‌هاي سبک که از دريچه‌اي ساده و اخلاقي دست به انتقادات اجتماعي مي‌زند.

«روياي هاليوود» جديدترين اثري است که از سايمون در ايران اجرا مي‌شود. اين اثر هم مثل ديگر آثار سايمون به راحتي در ارتباط با تماشاگر ايراني موفق است و شوخي‌هايش براي مخاطب ايراني ملموس و برانگيزاننده است. نمايش درباره دختري است (مريلا زارعي) که مي‌خواهد بازيگر شود.

او براي ديدن پدرش (رضا بابک) که نويسنده‌اي معمولي و تنبل در تلويزيون است پيش او مي‌آيد. پدر سال‌ها پيش همسر و دو فرزندش را ترک کرده است. دختر با بازگشتش باعث يک صلح خانوادگي مي‌شود و از روياي هاليوود به اهميت واقعيت زندگي خود و خانواده‌اش مي‌رسد.

البته به نظر مي رسد «روياي هاليوود» تفاوت‌هاي قابل اعتنايي با قالب متن‌هاي سايمون دارد. مهمترين تفاوت‌ها خود‌دار بودن در شوخي‌ها و تلطيف آنهاست. به اين جهت که در اجرا ما به نسبت ديگر آثار سايمون کمتر با موقعيت‌ها و لحظات کميک روبرو هستيم، اما ممکن است اجراي «روياي هاليوود» مجراي مناسبي براي درک متن نباشد چرا که نادر برهاني مرند با بازنويسي اندک و حذفياتش از آن کمي اثر را در جهت معذوريت هاي آشناي جامعه ما تغيير داده است. 

با اين حال هويت و امضاي سايمون کاملاً در اجرا مشخص است.  خود برهاني‌مرند در گفت‌و‌گويي که با او داشتم به تفاوت جوهري اين متن با متن‌هاي ديگر سايمون اشاره داشت و اين متن را حتي به لحاظ جنس شوخي‌ها کمي متفاوت از ديگر متن‌هاي اين نويسنده محبوب آمريکايي ‌دانست. از همين زاويه مي‌توان دريافت که «روياي هاليوود» حقيقتاً متني متفاوت در کارنامه سايمون به حساب مي‌آيد.

اجراي نادر برهاني‌مرند از اين متن با توجه به تخصص اين کارگردان در اجراي متون رئاليستي و ملودرام‌هايي متعلق به جامعه شهري رواني خاصي دارد. اين رواني شايد يکي از دلايل اصلي ارتباط بي‌مشکل مخاطب با متني باشد که کاملاً متعلق به فضاي زندگي و فرهنگ عامه جامعه آمريکايي است.

در اجراي «روياي هاليوود» به دليل داستان و نوع روندش اتفاقي دوست‌داشتني مي‌افتد و آن تبديل برخي عناصر کميک به عناصري غمگين  است. براي مثال در طول نمايش پدر با ضعف حافظه‌اش مدام جمله‌اي را تکرار مي‌کند و اين باعث تکرار يک سلسله ديالوگ بين او و شخصيت ديگر مي‌شود.

اين امر که در کل يک تکنيک براي خلق شوخي است در طول نمايش از چنين کارکرد قابل پيش‌بيني فاصله مي‌گيرد و تأثيري کاملاً متفاوت برجا مي‌گذارد، به طريقي که تکرار يک ديالوگ باعث دل‌گرفتگي و به فکر فرو بردن تماشاگر و درک عميق‌تر او از موقعيت مي‌شود. همين نگرش‌هاست که اجراي «روياي هاليوود» را تجربه جديدي نسبت به آن چيزي مي‌کند که تا به حال تماشاگر ايراني از آثار سايمون داشته است.

تنها نقصاني که کمي در اجراي «روياي هاليوود» به چشم مي‌آيد انقطاع برخي فصول و کمرنگ شدن کاراکتر سوم(دوست پدر) در آن است که اين نقيصه به سبب حذف اجباري برخي صحنه‌ها به وجود آمده و باعث شده بعضي تحولات اثر نيمه و ناپخته به نظر برسد.

از سوي ديگر نمي‌توان اجراي «روياي هاليوود» را ديد و به بازي تميز و ظريف رضا بابک اشاره نکرد. اجراي او با سادگي و پختگي همنشيني خوبي با تلاش‌هاي مريلا زارعي در نقش دختر دارد، چرا که زارعي با اجراي يک دختر 19 ساله طبيعتاً سهم زيادي در ايجاد ريتم و کنشمندي در آن دارد. لذا تقابل او با بابک که نقش پدر را بازي مي‌کند نوعي موازنه در بازي‌ها و ريتم صحنه ايجاد کرده است.