از اصطکاک چوب تا آتش و دود

بعد از آماده کردن مقدمات آتش افروزي به شيوه عصر حجر، نوبت به مرحله اصلي مي رسد. حالا شما مي توانيد شعله هاي آتشي را روشن کنيد که کمتر کسي راه و روش آن را بلد است!

براي شروع، ‌تخته ذغال ساز را در جاي صافي روي زمين قرار دهيد. كف پاي چپ خود را محكم روي انتهاي آن قرار داده و روي زانوي راست خود زانو بزنيد تا روي تخته مسلط شويد. حالا زه كمان را 3 تا 4 بار دور قسمت مياني دستك بچرخانيد. افزايش تعداد دورهاي زه روي دستك، باعث پخش شدن بهتر فشار روي بخش بيشتري از طول دستك مي شود. اهميت اين موضوع زماني مشخص مي شود كه دستك شما از جنس خوبي نبوده و در اثر فشار وارده بشكند! انجام اين كار باعث پيش گيري از شكستن دستك مي شود. سپس انتهاي متحرك زه را آن قدر كشيده و محكم كنيد كه حس کنيد چوبدستك مي خواهد چرخيده و از دست شما خارج شود. حالا گرهي را که قبلا زده بوديد، محكم کنيد.

نوك دستك را روي تخته ذغال قرار داده و انتهاي آن را داخل كاسه سوكت کنيد. براي چرخاندن دستك، ابتدا با يك حركت نرم، آهسته و يكنواخت شروع کنيد. سپس همزمان با فزايش سرعت حركت كمان و دستك، فشاري سبك تا متوسط را نيز روي سوكت اعمال کنيد. پس از مدت كوتاهي، خاكه ذغال و احتمالا مقداري دود توليد خواهد شد.

در اينجا هدف، حفر يك سوراخ كاسه اي شكل بر روي تخته ذغال ساز است. با اين ديد، كه دستك نبايد نه از داخل سوكت و نه از روي تخته به بيرون بپرد. چرخاندن دستك را تا جايي ادامه دهيد كه اثر كاملا واضح و عميقي روي تخته باقي گذارد اما نه به آن مقداري كه واقعا تخته را سوراخ کند!

ايجاد شكاف

آخرين قدم در راستاي آماده سازي وسايل آتش افروزي به اين روش، بريدن و ايجاد يك شكاف در لبه كناري سوراخ حفر شده بر روي تخته است. اين شكاف بايد صاف و صيقلي و با سطح مقطعي به شكل مثلث باشد. اندازه آن هم تقريبا بايد حدود يك هشتم سطح كل دايره كاسه كه توسط چرخش دستك بوجود آمده، در نظر گرفته شود. اين شكاف از لبه تخته شروع شده و فقط تا وسط كاسه ادامه مي يابد. برش بايد تميز و صيقلي باشد و بيشتر از ميانه کاسه ادامه پيدا نکند.

حالا خودتان را براي آتش زدن آماده کنيد! تمام مواد سوختي مورد نياز براي مراحل مختلف افروختن آتش، بايد از قبل انتخاب و در دسترس آماده باشند. اين مواد عبارتند از:

1-آتشگير اوليه: كه مي توان آن را به صورت دسته اي سبك و پوش خورده شكل داده و دردست گرفت. مزيت اين كار در اين است كه توده آتشگير، پخش و پلا نشده و خورد نمي شود. برخي از اين گونه آتشگير ها عبارتند از تراشه هاي پوست درخت غان، تراشه هايي از صمغ كاج يا برگهاي خشك سوزني كاج (ترجيها آغشته به صمغ)، تراشه و پوشال خشك چوب هاي ديگر، علف خشك و...

2- آتشگيرثانويه: تركه هايي با كمترين قطر ممكن... حد اكثر به قطر يك مداد.

3- هسته اصلي: چوبهايي با قطر يك مداد تا حداكثر 7سانتيمتر

4- توده هيزم آتشگير كه عبارتست از كنده هاي چوبي با ابعاد مختلف و بزرگ.

ابتدا، آتشگير ثانويه و هسته اصلي آتش خود را  بر قرار کنيد. مقداري چوب، با اندازه چوبهاي هسته اصلي و همچنين توده هيزم بايد بطور مرتب در نزديكي محل آتش افروزي در دسترس قرار گيرند تا با روشن شدن آتش مورد مصرف واقع گردند. پس از اين مرحله بايد آتشگير اوليه خود را آماده کنيم.

پوست درخت غان نمونه خوبي براي شعله ور کردن به شمار مي رود. حتي زماني كه مرطوب باشد، ‌بدون هيچ آماده سازي بخصوصي، با نزديك كردن شعله كبريت و يا فندك به آن شعله ور مي شود. اما در روش اصطكاكي و با استفاده از خاك ذغال حاصل از اصطكاك، اگر بخوبي آماده نشود، تنها عايدي ما دود خواهد بود و هيچگاه شعله اي بدست نخواهد داد. آتشگير اوليه بايد كاملا خشك و عاري از هر گونه رطوبت باشد. براي آماده سازي آن، بايد مواد سازنده را در دست بصورت غلطكي چرخانيده و مواد را چلانيد تا زماني كي به صورت اليافي نرم در آيد. در اثر اين عمل، تراشه هاي بسيار نازكي پديد خواهد آمد كه براحتي مشتعل شده و باعث به آتش كشيدن تمامي دسته مي شود. 

اين روش آماده سازي آتشگير اوليه، كه باعث موفقيت در آتش افروزي به روش اصطكاكي مي شود، همچنين بطور قابل ملاحظه اي امكان افروختن آتش در شرايط آب و هوايي مرطوب را بوسيله كبريت،فندك و يا ساير منابع آتشزا، افزايش مي دهد.

وقتي دسته آتشگير اوليه آماده شد، آن را داخل تي پي كه ساخته ايد قرار دهيد. سپس با استفاده از انگشت اشاره خود، يك گودي و فرو رفتگي در وسط آن ايجاد كنيد. اين گود رفتگي بايد به اندازه اي باشد كه خاك ذغال حاصل از سايش دستك را بتوانيم داخل آن بريزيم. قسمتي از آتشگير را كنار مي گذاريم. از اين قسمت كنار گذاشته شده، پس از تهيه ذغال و ريختن آن در حفره، براي پوشانيدن روي حفره استفاده مي كنيم.

سه، دو، يک... آتش!

آرام و عميق تنفس كنيد. عجله را از خود دور کنيد. اولين كار، قرار دادن يك تكه پوست نازك درخت و يا يك برگ سبز زير تخته اجاق و در قسمت شكاف ايجاد شده است. اينكار براي هدر نرفتن خاكه ذغال توليد شده روي شكاف تخته است.

چرخاندن دستك توسط كمان را به آرامي و با تمركز شروع کنيد. به تدريج سرعت چرخش و فشار وارده بر روي دستك را افزايش دهيد تا سيستم آتش افروزي شروع به گرم شدن کند. پس از مدتي مقدار كمي خاكه ذغال در شكاف شروع به جمع شدن مي كند و همين جور مقدار كمي دود نيز توليد خواهد شد. بزودي، مقدار ذغال و دود افزايش پيدا مي کند. با مشاهده اين وضعيت، سرعت چرخش و همچنين فشار وارده بر روي دستك را بمدت 30 تا 45 ثانيه افزايش دهيد. سپس چرخاندن دستك را متوقف کرده و بررسي کنيد كه آيا دود از خاكه ذعال توليدي ساطع مي شود يا خير؟ توجه داشته باشيد كه نبايد دستك را از روي تخته بلند کرده يا جا به جا کنيد. اگر جواب منفي بود، عمل چرخاندن را از سر گرفته و ادامه دهيد. زماني كه حلقه دود متناوب و ادامه دار روي خاكه ذعال پديد آمد، شما آماده يک تيک آف آتشين هستيد!

به صورتي بسيار آرام به ذغال تشكيل شده بدميد و مقداري فرصت دهيد تا به ذغال واقعي و بر افروخته تبديل گردد. پس از اينكه ذغال تشكيل شد،‌تخته را از روي آن برداشته و به كناري بگذاريد. سپس با كمك تيغه جاقو و يا يك تكه چوب يا هر وسيله ممكن، بايد بتوانيد اين ذغال را به داخل حفره ايجاد شده در آتشگير اوليه منتقل کنيد.

سپس، آن قسمت از آتشگير اوليه را كه جداگانه كنار گذاشته بوديد، ‌به آرامي روي حفره به صورتي قرار دهيد كه روي ذغال را بپوشاند. اطمينان حاصل کنيد كه الياف چوبي با توده ذغال در تماس هستند اما مراقب باشيد كه با فشرده سازي بيش از حد الياف روي ذغال و در اطراف آن، توده ذغال را چند تكه و پخش نکنيد.

حالا شروع به دميدن بسيار ملايم به دسته آتشگير اوليه كنيد. زماني كه ذغال به سرخي گراييده و آتشگير شروع به دود كردن کرد، شدت دميدن را افزايش دهيد. زماني كه مقدار زيادي دود ايجاد شد، به شدت به توده بدميد تا ناگهان شعله در آن پديدار شود. به دميدن خود ادامه دهيد تا زماني كه آتشگير ثانويه و هسته اوليه نيز مشتعل شوند.

توجه: پوشاندن روي خاكه ذعال توسط خرده چوبهاي خشك مثل پوشال، تراشه هاي رنده و... سبزه هاي خشك جنگلي، و يا خاكه ذغال اضافي، به عنوان بزرگ كننده و توسعه دهنده ذغال (Coal Extender) باعث تشكيل ذغال هاي بزرگتر شده و در نتيجه درصد موفقيت را در شرايط مرطوب و يا كمبود آتشگير اوليه قابل قبول و ايده آل، افزايش قابل ملاحظه اي مي دهد. براي اين كار، توجه کنيد كه مواد را پس از انتقال خاكه ذغال به داخل حفره آتشگير اضافه کنيد.

گروه گردشگري تبيان- الهام مرادي

برگرفته از سايت بيابان هاي ايران