تبیان، دستیار زندگی
حتما در فیلم ها دیده اید که صحرانشینان چطور از دو تکه سنگ، دو تکه چوب یا دو تکه آهن آتش درست می کنند. دوست دارید رمز و راز این فن را یاد بگیرید؟ هر چند که این روزها به لطف کبریت ها و فندک های ضد آب و ضد باد، کمتر کسی است که برای روشن
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

سنگ، چوب، آتش!

حتما در فیلم ها دیده اید که صحرانشینان چطور از دو تکه سنگ، دو تکه چوب یا دو تکه آهن آتش درست می کنند. دوست دارید رمز و راز این فن را یاد بگیرید؟ هر چند که این روزها به لطف کبریت ها و فندک های ضد آب و ضد باد، کمتر کسی است که برای روشن کردن آتش دست به دامن سنگ ها شود اما به هر حال دانستن روش اصطکاکی آتش افروزی، برای هیچ کس بی فایده نیست. روز مبادا ممکن است برای هر کدام از ما پیش بیاید!

آتش

گردشگران حرفه ای می دانند که همیشه باید این آمادگی را داشته باشند كه تجهیزات شان را به هر دلیلی از دست بدهند! بنابراین مهارت چیزی است که می تواند جایگزین تجهیزات شما شود!

شما برای این کار به چند تکه ابزار نیاز دارید. كمان، سرپپیچ یا كاسه انتهایی، تخته اجاق یا تخته ذغال ساز زیرین و چوب دستك. موادی كه برای تخته اجاق و چوب دستك استفاده می شوند، اهمیت ویژه ای دارند. در شرایط ایده آل، هردوی آنها باید از یك جنس چوب باشند. اما در شرایطی كه این مساله ممکن نباشد، حداقل هر دو قطعه باید دارای سختی یكسان باشند تا در اثر سایش، یكی از آنها زودتر از دیگری و قبل از اینكه ذغال قابل اشتعال بوجود آید، از بین نرود.

گردشگران حرفه ای می دانند که همیشه باید این آمادگی را داشته باشند

كه تجهیزات شان را به هر دلیلی از دست بدهند! بنابراین مهارت چیزی است

که می تواند جایگزین تجهیزات شما شود

آتش

چوبی كه برای اینكار در نظر می گیریم، نباید حاوی رزین باشد. به عبارت دیگر، چوب سوزنی برگ ها مناسب این كار نیست. همچنین این چوب باید دارای قابلیت ایجاد خاك چوب نرم و صاف و یكدست باشد.

چوب های سبك مانند صنوبر، در مقایسه با چوب های سنگین مثل بلوط، به انرژی و زمان خیلی كمتری برای تهیه ذغال احتیاج دارند. تهیه ذغال از چوب هایی كه تولید خاكه چوب دانه متوسط و دانه دانه (Gritty) می كنند نیاز به صرف انرژی و البته مهارت بیشتری دارد. مواد اولیه باید كاملا خشك باشند اما نه پوسیده. برای این کار گونه های مختلف سرو انتخاب مناسبی به شمار می روند. سرپیچ یا سوكت برای نگه داشتن دستك در حین چرخش استفاده می شود که می تواند از جنس تخته ذغال و دستك باشد. ولی اگر برای ساخت آن از چوب های نسبتا سنگین تر و محكم تر استفاده شود، دوام آن بسیار بیشتر شده و كمتر ایجاد اشكال می کند.

كمان هم برای چرخاندن دستك به كار می رود و برای ساخت آن می توان از هر نوع چوبی كه سفت و غیر قابل انعطاف بوده و دارای قوص طبیعی باشد استفاده کرد. برای ساخت زه یا چله كمان فوق، می توانید از روده تابیده، تسمه ای از جنس چرم یا پوست دباغی نشده، و یا هر نوع بند محكم و با دوام دیگری استفاده کنید.

چوب های سبك مانند صنوبر، در مقایسه با چوب های سنگین مثل بلوط، به انرژی و زمان كمتری برای تهیه ذغال احتیاج دارند. تهیه ذغال از چوب هایی كه تولید خاكه چوب دانه متوسط و دانه دانه  می كنند نیاز به صرف انرژی بیشتری دارد

ساخت تخته اجاق و دستك

آتش

تخته اجاق باید دارای سطحی صاف، مستطیلی و با ابعاد 18تا 25 سانتیمتر طول، 5تا8 سانتیمتر عرض و 1.5 تا2 سانتیمتر ضخامت باشد. حالا چوب مناسبی را پیدا کنید. شكل اولیه چوب ممكن است به شكل یك شاخه یا تنه گرد باشد. در این صورت نیاز دارید كه آن را در جهت طولی به دو نیمه كنید. آنگاه قسمت گرد یكی از تكه ها را نیز توسط سنگ یا چاقو یا هر وسیله ممكن دیگر، صاف کنید. از تكه باقی مانده می توان یك تحته اجاق دیگر و یا یك سوكت تهیه کرد. قبل از تكمیل تخته اجاق لازم است چوبدستك را بسازیم. بهترین انتخاب برای تهیه دستك، عبارتست از شاخه ای خشك،‌ صاف و بدون انحنا به طول 15 تا 20 سانتیمتر با سطح مقطع دایره شكل به قطر تقریبی 0.5 تا 1.5 سانتیمتر.

توجه داشته باشید كه اگر قطر دستك خیلی كم باشد،‌ خیلی احتمال دارد كه دستك،‌ تخته اجاق را همانند مته سوراخ کند! بدون اینكه ذغال قابل اشتعال و مناسب آتش افروزی درست كند. از طرف دیگر اگر چوب دستك دارای قطری زیاد تر از آنچه باشد كه ذكر شد، هنگام چرخانیدن آن دچار مشكل شده و باید انرژی خیلی بیشتری را صرف چرخانیدن دستك کنیم.

جنس آن می تواند ازشاخه و یا تنه هر نوع گیاه با ساقه چوبی كه دارای مغز قطوربوده و تحمل فشار ناشی از چرخش توسط كمان را دارا است،‌ باشد.

وقتی كار ساخت چوبدستك انجام شد، آن را بصورت عمودی،‌ روی تخته اجاق و به فاصله تقریبی نیم سانتیمتر از لبه قرار می دهیم. سپس،‌ توسط نوك كارد یا چاقو دور قسمتی را كه دستك قرار گرفته نقطه چین کرده یا خط می اندازیم.این خط پیرامون تقریبی دستك است كه رو ی تخته نقش انداخته.

با استفاده از یك كارد، لایه هایی از چوب قسمت داخلی این دایره را خالی می کنیم تا یك حفره كاسه ای شكل بدست آید. این حفره باعث جلوگیری از لغزش و در رفتن نوك دستك از روی تخته اجاق در اولین استفاده می شود.

ساخت سوكت

آتش

سوكت بعنوان تكیه گاه برای قسمت بالایی دستك و برای نگه داشتن آن در جای خود استفاده می شود. سوكت توسط دست چپ گرفته شده و فشاری كه كف دست روی آن وارد می آورد،‌ باعث می شود انتهای دیگر دستك روی تخته بسان مته عمل کرده و تولید اصطكاك کند. اندازه آن باید آنقدر بزرگ باشد كه در زمان وارد كردن فشار روی آن، احساس ناراحتی نكنید. همچنین دقت کنید كه لبه های تیز نداشته باشد.

صرفنظر از اندازه و قطر چوب دستك، قطر قسمت انتهایی آن كه در سوكت قرار می گیرد، ‌نباید از حدود 5 تا 7 میلیمتر بیشتر باشد. این قسمت باید آنقدر تراشیده شود تا به قطر مورد نیاز و ذكر شده برسد.

مرحله بعدی دقیقا همانند كاریست كه روی تخته اجاق انجام دادیم. یعنی قراردادن ته چوبدستك روی قسمت صاف سوكت بصورت عمودی و حك کردن نقطه چین دور آن و در نهایت خالی کردن كاسه داخل آن. تنها نكته بسیار مهم در اینجا اینست كه حتما حفره ای كه ایجاد می كنیم باید در مركز سوكت قرار گیرد تا در موقع وارد کردن فشار، تعادل آن حفظ شود.

همچنین توجه کنید كه كاسه ایجاد شده باید گود تر از كاسه ایجاد شده بر روی تخته اجاق باشد. زیرا با انجام این كار، دستك كاملا در داخل سوراخ ایجاد شده،‌جا افتاده و به راحتی چرخیده و به خارج از سوكت لیز نمیخورد.

ساخت كمان

برای ساخت كمان، ابتدا یك شاخه محكم به بلندی تقریبی 45 تا 75 سانتیمتر و قطر1.5 یا بیشتر كه دارای قوس طبیعی باشد پیدا کنید. سپس یك شكاف در یك انتهای آن ایجاد کنید. روده تابیده، تسمه ای از جنس چرم یا پوست دباغی نشده، و یا هر نوع بند محكم و با دوام دیگری را كه در اختیار داریم در این شكاف قرار داده و بوسیله یك نخ یا طنابچه نازكتركه دور آن میپیچانیم و گره می زنیم، آن را در جای خود محكم می کنیم. در صورتی كه نخ محكم در دسترس نباشد،‌ از طریق گره زدن زه در این انتها، ‌زه را محكم می كنیم.

انتهای دیگر زه را  چندین دور روی كمان میپیچانیم و گره می زنیم. طوری که بلندی و كوتاهی زه كمان را براحتی تنظیم کنید. در نتیجه تعداد دورهایی كه زه دور چوبدستك میپیچد، قابل تنظیم خواهد بود. یكی از مهمترین و اولین نكاتی كه باید به آن توجه کرد این است كه انتهای دستك در حین چرخش در سوكت، كمترین اصطكاك ممكن را تولید کند. برای دستیابی به این هدف، از یك روانكار یا روغن سبك در انتهای دستك و داخل سوكت استفاده کنید. شاید این سئوال پیش آید كه در شرایط اضطراری، روغن روانكار چگونه تهیه كنیم؟ جواب خیلی ساده است! منبع این روغن خود شما هستید! چربی روی صورت و همچنین چربی روی موهای سر،بسیار خوب در این زمینه عمل می كنند! صمغ سفت نشده كاج هم انتخاب نسبتا خوبی است!

تا مطلب بعدی که به بحث آتش افروزی با این ابزارهای دست ساز می پردازیم، فرصت دارید که ساخت كمان، سرپپیچ، تخته اجاق و چوب دستك را تمرین کنید!

مطالب مرتبط:

آتش در بیابان

آشپزی در برهوت

سوخت مناسب سفر


گروه گردشگری تبیان- الهام مرادی