»ان پی تی» در معرض سقوط
«ان پي تي» در معرض سقوط
معاهده منع گسترش تسليحات کشتار جمعي (ان.پي.تي) بزرگترين توافق نامه مهم در راستاي کنترل اشاعه تسليحات هسته‌اي و کشتار جمعي در جهان- که 40 ساله شده و 189 کشور مفاد آن را پذيرفته و امضا کرده‌اند، اکنون با بحران جدي روبرو است. آيا معاهده ان. پي.تي نجات خواهد يافت؟ آيا مي‌توان اين معاهده را تقويت کرد تا چالش‌هاي مربوط به امنيت جهاني در دهه‌هاي آتي حل و فصل شوند؟
اين موضوع در کنفرانس " بازنگري ان. پي. تي" که قرار است از سوم تا 28 ماه مه در نيويورک برگزار شود، مورد بررسي قرار خواهد گرفت.
متاسفانه هيچ انتظاري در مورد اينکه اين کنفرانس باعث ايجاد يک دنياي اَمن تر شود، وجود ندارد. بي‌اعتمادي گسترده‌اي ميان کشورهاي هسته‌اي و کشورهاي غيرهسته‌اي و همچنين ميان کشورهايي که از مفاد ان.پي. تي تبعيت مي کنند و آنهايي که مفاد اين معاهده را نقض مي کنند، وجود داشته است.
حقيقت اين است که پنهان کاري،سياستهاي دوگانه و مبهم و همچنين رياکاري مدتهاست که اَشکال اين بازي هسته‌اي تحت معاهده ان. پي .تي را تشکيل مي دهند.
معاهده ان. پي.تي براساس يک توافق سه طرف تشکيل شده است:
1. پنج کشور جهان که زودتر از ديگر کشورها هسته اي شدند - ايالات متحده آمريکا، انگليس، فرانسه، روسيه و چين- پيشتر خود را متعهد کرده بودند که شمار تسليحات هسته‌اي خود را كاهش بدهند اما روند خلع سلاح هسته‌اي اين پنج کشور هسته‌اي به يک آرزوي دست نيافتني تبديل شده است.
2. در عوض کشورهاي غيرهسته اي که مفاد معاهده ان.پي.تي را امضا کرده اند، قول دادند که به دنبال تسليحات هسته اي نباشند.
3. به عنوان پاداش براي تعهد اين کشورهاي غيرهسته‌اي، به آنها قول داده شد که به سوخت و تکنولوژي هسته‌اي براي اهداف صلح آميز دسترسي داشته باشند اما اين وعده نيز تحقق نيافته است.
ايران که مفاد معاهده ان. پي. تي را امضا کرده و به بازرسان تسليحاتي آژانس بين المللي انرژي اتمي به طور مکرر اجازه بازرسي از تسليحات هسته‌اي خود را داده، از سوي غرب به ويژه واشينگتن متهم به ساخت تسليحات هسته‌اي مي شود اما مقامات ايران بارها اين اتهام را رد کرده اند
به عبارت ديگر نه تنها تعهدات اعلام شده اين مفاد ان. پي.تي محقق نشده بلکه بيشتر مفاد اين معاهده نيز نقض شده است. امروز پس از گذشت 40 سال از قدمت معاهده ان. پي.تي به نظر مي رسد که خطر سقوط ان. پي.تي وجود دارد.
شرايط فعلي به گونه اي است که پنج کشور هسته‌اي به هيچ وجه در راستاي خلع سلاح هسته اي گام بر نداشته و در اين مسير نيز جدي عمل نکرده اند. اگرچه ايالات متحده آمريکا و روسيه اخيرا معاهده جديد استارت ( START 2) را با هدف کاهش چشمگير شمار تسليحات هسته اي خود امضا کرده اند اما زرادخانه هاي هسته اي آنها همچنان مملو از تسليحات هسته اي استراتژيک است.
ديگر ضربه مُهلک به معاهده ان. پي. تي، عدم امضاء اين معاهده از سوي اسرائيل، هند و پاکستان است که به رغم هسته اي بودن از امضاي آن امتناع کرده‌اند. اسرائيل، هند و پاکستان حتي به دليل امتناع از امضاء اين معاهده با پيامدهاي جدي يا فشار از سوي مجامع بين المللي روبرو نشده اند. برعکس اسرائيل که در دهه 60 هسته اي شد حتي از کمک هاي مالي و نظامي چشمگير ايالات متحده آمريکا بهره مند بوده است. واشينگتن حتي در روند بررسي زرادخانه‌هاي هسته‌اي اسرائيل توسط مجامع بين المللي اختلال ايجاد کرده است. در نتيجه اسرائيل توانسته به حق انحصاري يک قدرت هسته‌اي در خاورميانه دست يابد. اين در حالي است که نه تنها اسرائيل با اين ابزار ديگر کشورها را تهديد مي کند بلکه از هر وسيله اي ( به ويژه اهرم زور) براي جلوگيري از دستيابي ديگر کشورها به انرژي هسته اي استفاده مي کند.
اما نکته جالب اين است: ايران که مفاد معاهده ان. پي. تي را امضا کرده و به بازرسان تسليحاتي آژانس بين المللي انرژي اتمي به طور مکرر اجازه بازرسي از تسليحات هسته‌اي خود را داده، از سوي غرب به ويژه واشينگتن متهم به ساخت تسليحات هسته‌اي مي شود اما مقامات ايران بارها اين اتهام را رد کرده اند. حتي مقامات ايران اعلام کرده‌اند که داشتن سلاح کشتارجمعي مغاير با اصول دين اسلام است و ايران به دنبال سلاح هسته‌اي نيست. اما ايران بر حق خود در داشتن انرژي هسته اي صلح آميز تاکيد کرده است؛ حقي که ايران براساس معاهده ان. پي.تي بايد داشته باشد. با اين حال ايران همچنان به تحريم و حمله نظامي تهديد مي شود.
هيلاري کلينتون وزير خارجه ايالات متحده آمريکا اخيرا اعلام کرده بود که نبايد نسبت به روند برنامه هسته اي ايران بي توجه بود. وي گفت: " حال چه گزينه اي وجود دارد؟ اينکه به ايران اجازه داد تا به روند دستيابي به سلاح هسته اي ادامه بدهد؟ که اين موضوع باعث ايجاد رقابت تسليحاتي در ميان همسايگانش خواهد شد."
اما بايد به خانم کلينتون اين را متذکر شد که نگرش ديگري نيز در مورد موضوع ايران وجود دارد: اين نگرش، " دادن مشوق هايي به ايران است نه تهديد کردن اين کشور."
ترکيه، برزيل و چين اعلام کرده‌اند که مذاکره سازنده تر از گزينه تقابل است. اگر براي نمونه به ايران تضمين‌هاي امنيتي داده شود، اين کشور ممکن است نگرش آشتي‌جويانه‌تري را در پيش بگيرد. اگر ايالات متحده آمريکا کشورهاي حوزه خليج فارس را به حضور ايران در يک معاهده امنيتي منطقه اي تشويق کند، ايران نيز ممکن است با تمايل در مورد برنامه هسته‌اي خود پاسخگو باشد.
خاورميانه منطقه سرنوشت‌سازي براي تامين امنيت جهاني به حساب مي آيد. رئيس جمهور ايالات متحده آمريکا بايد بر اقداماتش در سازش با ايران - و در کل با دنياي اسلام - پافشاري کند و اجازه ندهد که جنگ طلبان و افراطيون در آمريکا و اسرائيل از وي به عنوان آلت دستي براي پيشبرد اهدافشان استفاده کنند.
نويسنده: پاتريک سييل تحليل‌گر و نويسنده مسائل خاورميانه است
تنظيم:س.آقازاده