گرمازدگی در فصل تابستان

( SUNSTROKE )

هنگامی که فرد در یک محیط خیلی گرم یا مرطوب قرار می گیرد یا اینکه فعالیت بدنی شدیدی دارد، برای رها شدن از این گرمای زیاد، مکانیسم هایی در بدن فعال می شوند که باعث بروز گرمازدگی در فرد می شوند.

علائم گرمازدگی شامل افزایش دمای بدن، پوست خشک و داغ ، تنفس سریع ، گیجی و بیهوشی است.

اولین اقدام در حالت گرمازدگی ، کاهش دمای بدن با روش کنترل شده ای است.

گرمازدگی چیست؟

در این حالت بدن نمی تواند گرمای اضافی خود را دفع کند، در نتیجه دمای بدن خیلی افزایش می یابد که می تواند اندام های اصلی را تخریب کند.

در گرمازدگی به دلیل دفع زیاد آب و املاح ( نمک ) ، بدن دچار خستگی و ضعف می شود.

گرمازدگی می تواند باعث گرفتگی عضلات نیز شود که با احساس درد در دست ها، پاها و گاهی شکم همراه است.

چه عواملی باعث گرمازدگی می شوند؟

گاهی اوقات مکانیسم های کاهش دمای بدن شدت می یابند که اگر رفع نشود، منجر به بروز عوارض گرمازدگی در فرد خواهد شد.

وقتی دمای خون بیشتر از حد طبیعی می شود، مرکز کنترل در مغز ( هیپوتالاموس ) پیام هایی را به دستگاه گردش خون می فرستد تا جریان خون را افزایش داده و رگ های خونی را ، به خصوص در قسمت پوست بدن گشاد کند . وقتی رگ ها گشاد شدند، جریان خون درون آنها افزایش یافته، در نتیجه گرمای اضافی از خون وارد هوای خنک می شود. اگر این عمل برای خنک کردن بدن کافی نباشد، غدد عرق شروع به ترشح عرق می کنند و تبخیر عرق از سطح پوست باعث خنک شدن آن می شود.

اما اگر دمای هوا خیلی بالا باشد، افزایش جریان خون تأثیر زیادی در کاهش دمای بدن ندارد. همچنین اگر آب زیادی از راه تعریق از دست بدهید، حجم خونتان کاهش و دمای بدنتان افزایش می یابد. اگر مقدار تولید گرما در بدن سریع تر و بیشتر از مقدار دفع آن باشد، دمای مرکزی بدن افزایش می یابد و منجر به تخریب عمل بسیاری از اندام ها می شود که ناشی از گرمازدگی است.

معمولاً بعد از اینکه برای مدت طولانی در معرض دمای بالای هوا قرار بگیرید، گرمازدگی رخ می دهد ، مثل کار کردن در محیطی خیلی گرم، مخصوصاً اگر به گرما عادت نداشته باشید یا ورزش شدید مخصوصاً در تابستان یا وقتی که در اثر یک بیماری ، تب بالایی داشته باشید.

آب وهوای مرطوب باعث می شود، تعریق تأثیر چندانی در خنک کردن بدن نداشته باشد ، زیرا عرق کمتر تبخیر می شود.

پوشیدن لباس زیاد و پُرخوری از عوامل افزایش دهنده دمای بدن هستند. کمبود نمک در بدن بیشتر از کاهش آب ، در بروز علائم گرمازدگی مؤثر است.

چه افرادی بیشتر در معرض خطر گرمازدگی هستند؟

هر فردی که در معرض هوای گرم و دمای زیاد قرار بگیرد، ممکن است دچار گرمازدگی شود. ولی افرادی که در پایین ذکر شده بیشتر از دیگران دچار این وضعیت می شوند. بنابراین بیشتر باید احتیاط کنند و در مکان های گرم و بدون تهویه قرار نگیرند و در هوای گرم، از منزل بیرون نروند.

این گروه ها شامل :

1- کودکان

2- افراد مسن 

3- افرادی که به فعالیت بدنی زیاد عادت ندارند.

4- افرادی که برای مدت طولانی در معرض تابش آفتاب هستند، مثل توریست هایی که به مناطق آفریقایی می روند.

5- افرادی که دچار بیماری های مزمن خاص هستند، مثل: تصلب شرایین ، نارسایی احتقانی قلبی و دیابتی ها.

6- افراد معتاد به الکل

7- بعضی ناراحتی های پوستی نیز از دفع گرمای بدن جلوگیری می کنند، مثل : رشد غیرطبیعی پوست، فقدان مادرزادی غدد عرق، سخت شدن پوست.

8- مصرف بعضی داروها نیز با مکانیسم تنظیم دمای بدن مداخله می کند. بعضی از این داروها مثل : داروهای گوارشی که دارای آتروپین هستند مثل دوناتال (DONNATAL)؛ داروهای ضدافسردگی و روان درمانی مثل تورازین (THORAZINE)، هالدول (HALDOL) و پروزاک (PROZAC)؛ آنتی هیستامین ها مثل بنادریل (BENADRYL)؛ بعضی داروهای قلبی شامل بتابلوکرها مثل بلوکادرن (BLOCADREN) و دیورتیک ها مثل دیوریل (DIURIL) و داروهای مصرفی در بیماری پارکینسون.

9- افرادی که فعالیت های ورزش خاصی دارند مثل دوندگان استقامتی(مسافت طولانی) یا دوچرخه سواران.

10- افرادی که نسبت به گرمای زیاد حساس هستند و به آن عادت ندارند.

در مطلب بعدی در مورد علائم گرمازدگی و تشخیص و درمان آن صحبت خواهیم کرد.

 ادامه دارد ...

نیره ولدخانی – کارشناس تغذیه تبیان