- خيلي‏ها شما را به استاد «صوت و لحن» مي‏شناسند؛ يعني ما نبايد درباره تجويد با شما صحبت کنيم؟

من در کشور به «صوت و لحن» معروف شده‏‏ام. علتش هم اين است که بيشتر صوت و لحن را به قاريان جوان آموزش داده‏ام. اين ميان بعضي‏ها فکر مي‏کنند و مي‏گويند که من فقط بايد در زمينه صوت و لحن صحبت کنم. مي‏گويند فلاني نبايد وارد محدوده تجويد شود. من يک قاري هستم که 27 سال است به شکل حرفه‏اي قرائت قرآن مي‏کنم. خيلي خوب و حتي بهتر از خيلي‏ها مي‏توانم درباره تجويد نظر بدهم. نمي‏خواهم درباره علم و تاريخ  تجويد حرف بزنم. مي‏خواهم نظراتم را درباره تلفظ حروف و ميزان تاثير تجويد در قرائت بگويم.

- اتفاقاً درباره تجويد، اختلاف محسوسي ميان قاريان جوان و پيشکسوتان وجود دارد. پيشکسوتان مي‏گويند که قاريان جوان زياد به اين بخش مهم قرائت توجه نمي‏کنند. نظر شما چيست؟

هر نسلي از قاريان به طور طبيعي دنبال موضوعي بوده‏اند. زماني که قرائت قرآن در کشور ما شروع شد وعده‏اي دنبال اين ماجرا رفتند، موضوعي به نام صوت و لحن وجود نداشت که کسي بخواهد به آن بپردازد. طبيعي بود که آن نسل بيشتر به دنبال تجويد برود. حالا که موضوع ديگري به نام صوت و لحن مطرح شده است، مي‏توان روي اين موضوع کار کرد.

- ولي اين دليل نمي‏شود که جوانان به تجويد- که يکي از ارکان تلاوت صحيح است- کمتر توجه کنند، اين طور نيست؟

قديمي‏ها‏ موضوعي به نام صوت و لحن نداشتند. اصلاً علم اين موضوع در دسترسشان نبود. برعکس الان جوانان زيادي به اين ماجرا مي‏پردازند. اين تندروي جوانان منجر به اين اختلاف شده است. به نظرم آن زمان خيلي در تجويد غرق شده بوديم و حالا در صوت و لحن. تجويد کارش بستن دست و پاي قاري نيست؛ کارش ايجاد سهولت در تلفظ حروف و کلمات است. تجويد يک مجموعه قوانين نيست که در قرائت دست و پاي قاري را ببندد و او را مجبو کند که محدود عمل کند. شما اگر بعضي از احکام تجويد را رعايت نکنيد. اصلاً نمي‏توانيد بخوانيد. تجويد بيشتر در خدمت آسان‏تر تلاوت کردن است. اما اگر زيادي به آن هم پرداخته شود، دست و پاي قاري را خواهد بست؛ اينجا همان نقطه اختلاف ماست.

- يعني زيبا قرائت کردن را نبايد فداي قواعد تجويد کرد؟

هر يک از اجزاي قرائت، سهمي در تلاوت قرآن دارند. اگر سهم هر يک مشخص شود ما ديگر اختلافي نخواهيم داشت. سهم تجويد مشخص است و سهم صوت و لحن هم همين طور. ولي ما در اين سهم‏بندي اشتباه کرده‏ايم. قديمي‏ها تجويد را پررنگ‏تر و مهم‏تر مي‏دانند و جديدي‏ها سهم تجويد را کم و سهم صوت و لحن را بيش از حد کرده‏اند. قديمي‏ها به همان خشک خواندن اعتقاد دارند. در اين خشک خواندن ديگر زيبايي‏اي وجود نخواهد داشت. مي‏شود در عين رعايت تجويد، زيبا هم خواند، مثل قرائت‏هاي استاد منشاوي يا استاد غلوش. در ضمن به نظرم همه قاريان جوان دنبال کمرنگ کردن تجويد نيستند. اين‏ جوي که ايجاد شده بيشتر به دليل اشتباه قديمي‏هاست! تجويد واقعا مي‏تواند در زيبايي قرائت موثر باشد؛ ولي بعضي‏ها زيادي نسبت به آن خشک عمل مي‏کنند. البته کساني هم که مي‏گويند بايد از بعضي قواعد تجويد عدول کنيم تا بتوانيم قرائت زيبايي داشته باشيم، اشتباه مي‏کنند. ما براي قرائت زيبا از قوانين تجويد عدول نمي‏کنيم؛ بلکه حرف ما اين است؛ کاري که قاري براي زيبا خواندن يا سهولت در خواندن انجام مي‏دهد، جزء تجويد است.

- فکر مي‏کنيد چرا اين‏قدر پيشکسوتان و نسل اولي‏ها نسبت به جو ايجاد شده ابراز نگراني مي‏کنند و حالا تبديل به منتقدان نسل جديد قاريان شده‏اند؟

يکي از دلايلي که استادان تجويد نگرانند و حق هم دارند نگران باشند، اين است که آنها مي‏ترسند به مرور رعايت تجويد به طور کامل فراموش شود. آنها به همين دليل تاکيد دارند که بايد سخت‏گيري‏هاي هميشگي وجود داشته باشد تا روند از بين رفتن قواعد تجويد بين قاريان کندتر شود. شايد اگر خيال آنها راحت شود که تجويد در همين سطح باقي مي‏ماند و ضعيف‏تر نمي‏شود ديگر سخت‏گيري نکنند.

- اگر قرار باشد به يکي از نقاط ضعف قاريان نسل جديد اشاره کنيد، آن نقطه ضعف چيست؟

نقطه ضعف جوانان اين است که چون نمي‏توانند ضمن رعايت صحت، زيبا بخوانند صحيح خواندن را کنار مي‏گذارند. جوان ما مي‏بيند که اگر بخواهد خشک بخواند تلاوتش زيبايي ندارد، اگر هم بخواهد زيبا بخواند که رعايت تجويد برايش سخت مي‏شود به نظرم مي‏توان مرزي بين اين دو پيدا کرد که همان «تجويد درست و زيبا» است. متاسفانه رفتار بعضي‏ها باعث شده قاريان نسل جديد نسبت به تجويد بدبين شوند، در حالي که اگر آنها بدانند رعايت تجويد باعث زيباتر شدن تلاوت مي‏شود حتما سراغش مي‏روند.

- اگر بخواهيم يک تعريف از قرائت صحيح و زيبا داشته باشيم، اين قرائت از نظر شما داراي چه ويژگي‏هايي است؟

قرائت قرآن نبايد طوري باشد که يکي از اجزاي آن خودش را پررنگ‏تر از بخش ديگر نشان بدهد. دقيقا يک قاري قرآن مثل کسي است که ده تا بچه را با هم بزرگ مي‏کند؛ پس بايد به همه آنها به يک اندازه توجه کند. اگر يک نفر در قرآن خواندن فقط به تجويد توجه کند و لحن را رها کند يا برعکس، قاري موفقي نخواهد بود. قاري موفق قرآن کسي است که بتواند مديريتي درست بر تمام اين فروعات در زمان قرائت داشته باشد. البته مسلما اين کار سختي است.