يبوست و دردسرهاي آن (1)

علل يبوست

کم‌ تحرکي، مصرف غذاهاي آماده و فست فودها، مصرف نکردن ميوه و سبزي به ميزان کافي و تغيير شيوه زندگي موجب شده است تا يبوست (Constipation) به يکي از مشکلات شايع گوارشي تبديل شود. براي آشنايي با علل، عوارض و راه‏هاي پيشگيري و درمان اين مشکل شايع گوارشي با ما همراه شويد.

محدوده طبيعي عادات روده‌اي و تعداد دفعات اجابت مزاج در افراد مختلف متفاوت است. تعداد دفعات اجابت مزاج از 3 بار در روز تا 3 بار در هفته طبيعي است و به طور کلي کمتر بودن تعداد دفعات اجابت مزاج از وضعيت معمول هر فرد، سخت و طولاني بودن عمل دفع، نياز به فشار بيش از حد هنگام دفع، سفت و خشک بودن مدفوع، احساس درد و يا احساس تخليه ناکامل بعد از اجابت مزاج يبوست تلقي مي‌ شود.

براي آن که بگوييم شخصي مبتلا به يبوست مزمن است بايد 2 مورد و يا بيشتر از علايم زير را حداقل به مدت 3 ماه طي يک سال داشته باشد:

1- دفع کمتر از 3 بار در هفته

2- نياز به اعمال فشار بيش از حد هنگام اجابت مزاج

3- مدفوع سفت و خشک و ناپيوسته

4- احساس تخليه ناکامل بعد از اجابت مزاج

يبوست از کجا مي‌ آيد؟

براي آشنايي بهتر با اين مشکل و علل به وجود آمدن آن لازم است مختصري راجع به چگونگي عملکرد دستگاه گوارش بدانيم. بخش فوقاني دستگاه گوارش که از دهان آغاز مي ‌شود متشکل از مري و معده بوده و مسئوليت فرو بردن و هضم غذا را بر عهده دارد. بخش تحتاني دستگاه گوارش متشکل از روده کوچک، روده بزرگ (کولون)، راست روده و مقعد است و در جذب مواد غذايي، آب و الکتروليت ‌ها و در نهايت تشکيل مدفوع و دفع آن نقش دارد. بخش اعظم مواد غذايي مصرف شده پس از طي مراحل هضم، در روده کوچک جذب مي ‌شود و آنچه به روده ‌بزرگ مي ‌رسد بخش ناچيزي است که قابليت جذب در روده کوچک را نداشته است. اين بخش غيرقابل جذب شامل مواد فيبري (پلي‌ ساکاريدهاي موجود در غشاي سلول ‌هاي گياهي) است که منشا آنها دانه غلات، حبوبات، ميوه‌ها و سبزيجات است.

انقباضات پيش برنده عضلات ديواره روده موسوم به حرکات دودي شکل محتويات درون روده را به جلو مي ‌رانند. روده بزرگ قابليت جذب آب و املاح معدني را دارد و حدود 90 درصد از آب مواد غذايي هضم شده را که با حجم حدود 1000 تا 2000 ميلي ‌ليتر در روز به اين بخش از دستگاه گوارش راه مي ‌يابد جذب کرده و مدفوع نيمه جامدي را با حجم حدود 200 تا 250 ميلي ‌ليتر توليد مي ‌کند.

ميزان اين جذب آب بستگي به مدت ماندگاري مواد دفعي در روده بزرگ و وضعيت سلامت روده بزرگ دارد. هرچه حرکات دودي روده بزرگ کمتر و به تبع آن مدت زماني که مواد دفعي در اين بخش باقي مي ‌مانند، بيشتر باشد آب بيشتري جذب شده و مدفوع سخت‌ تري تشکيل خواهد شد بنابراين سهولت اجابت مزاج در هر فرد علاوه بر ميزان مصرف مواد فيبري و مايعات در رژيم غذايي روزانه به حرکات طبيعي روده بزرگ و فواصل ميان عمل دفع نيز بستگي دارد.

رژيم غذايي و شيوه زندگي

رژيم غذايي سرشار از چربي ‌هاي حيواني گوشت، تخم‌ مرغ و شيريني، مصرف ناکافي ميوه‌ها، سبزي‌ ها و ساير مواد غذايي حاوي فيبر در رژيم غذايي، عدم نوشيدن آب و مايعات به ميزان کافي، عدم فعاليت بدني مناسب و عدم رعايت دقت در زمان احساس نياز به اجابت مزاج و ناديده انگاشتن يا به تعويق انداختن آن از دلايل رايج يبوست مزمن و يا تشديد آن هستند. در اين‌ گونه موارد معمولا يبوست مشکل جدي تلقي نمي ‌شود و با تصحيح عادات تغذيه‌ اي و شيوه زندگي قابل کنترل و درمان است.

مسافرت و تغيير در عادات روزانه نيز مي ‌تواند به يبوست منجر شود.

بستري بودن طولاني ‌مدت به دنبال تصادفات، اعمال جراحي يا به علت بيماري معمولا يبوست به همراه خواهد داشت.