عالم برزخ در همين دنيا

شايد اين سوال براي شما هم مطرح باشد که مکان عالم برزخ کجاست؟ در زمين؟ در آسمان؟ کجا؟

در پاسخ مي‌گوييم عالم برزخ در ملکوت همين دنياست يعني حقيقت و باطن دنياست زيرا اين عالم دو روي دارد يک طرف بروني و ديگر طرف دروني همانطوري که بدن انسان نيز دو جنبه دارد يکي جنبه ظاهري که هيکل آدمي است و ديگري جنبه باطني که همان بدن مثالي و روح حيواني است. وقتي چشم و گوش ظاهري انسان بسته شد از طريق چشم و گوش باطني مي‌تواند حقايق عالم برزخ را مشاهده نمايد مثل موقعي که شخص خواب است با اين که حواس او از کار افتاده اما باز هم مي‌بيند و مي‌شنود پس عالم برزخ در همين دنياست اما در روايات زيادي وارد شده که ارواح مومنين در وادي السلام جمع مي‌شوند که سرزميني است در نجف اشرف که وادي ولايت است در پشت کوفه چون قبل از دفن جسد مطهر علي (ع) در نجف اشرف شهري نبوده است بلکه بياباني بوده يک فرسنگ از کوفه دورتر لذا نجف را ظَهر کوفه مي‌گويند.

از برخي آيات استفاده مي‌شود که مکان بهشت و جهنم برزخي در روي همين زمين است مثلاً در آيه‌اي آمده است که: النّارْ يْعًرُضُونُ عُلَيًها غُدْواً وُ عُشِياً عذاب ناراحت کننده آتش هر بامداد و شامگاه بر فرعونيان عرضه مي‌شود (1) انسان در عالم خواب صورت دارد، وزن و سنگيني ندارد و عالمي که در آن حرکت مي‌کند از اين سنخ است لذا از بالاي بلندي سقوط مي‌کند به زمين نمي‌خورد و يا گاهي مانند فرشته سبکبال در فضا پرواز مي‌کند، اوج و حضيض دارد، به دورترين نقاط سفر مي‌کند.

در تفسير آيه فوق امام صادق (ع) مي‌فرمايد: اين در دنيا قبل از روز قيامت است زيرا آتش قيامت صبح و شام ندارد سپس فرمود: اگر آنها در قيامت تنها صبح و شام در آتش دوزخ عذاب شوند در ميان اين دو بايد سعادتمند باشند چنين نيست اين مربوط به برزخ است پيش از روز قيامت (2) و شب و روز و صبح و عصر آنها به تناسب صبح و شام دنياست. در باره نعمت هم مي‌فرمايد: "و لَهُم رِزقُهم فيها بُکرَة و عَشيا"؛ روزي آنها بدون هيچ گونه رنجي شب و روز به آنها مي‌رسد (3) از بامداد و شامگاه فهميده مي‌شود که برزخ در روي زمين است بنابراين زندگي برزخي به تناسب روح و جسم برزخي ظهور پيدا مي‌کند مادامي که انسان در قالب جسم مادي است زندگي او در دنياست به مجرد اين که جسم را از دست داد زندگي برزخي او شروع مي‌شود.

حبه مي‌گويد: من با امير المومنين (ع) به سوي ظَهر کوفه از کوفه خارج شديم حضرت در قبرستان وادي السلام توقف نمود همانند کسي که در مقابل مردمي براي مکالمه ايستاده است من نيز با قيام آن حضرت ايستادم تا خسته شدم ناچار نشستم مدتي گذشت و دوباره بپا خاستم و آنقدر ايستادم که مثل بار اول دچار خستگي شدم مجدداً نشستم پس از مدتي برخاستم عبا را از دوش گرفتم و به علي (ع) عرض کردم من از اين هم سر پا ايستادن بر شما مي‌ترسم ساعتي استراحت کنيد و عباي خود را گستردم تا حضرت بنشيند حضرت فرمود: اي حبه اين قيام و توقف من چيزي جز تکلم و انس با مومن نبود عرض کردم: آيا مردگان هم با يکديگر تکلم و انس و الفت دارند؟ فرمود بلي اگر پرده در جلو ديدگان تو برداشته شود آنها را مي‌بيني که حلقه حلقه نشسته و با عمامه خود يا چيز ديگري پشت و ساقه‌هاي پاي خود را به هم بسته و بدين طريق نشسته و گفتگو دارند عرض کردم آيا آنها اجسامي هستند يا ارواحي؟ حضرت فرمود: بلکه ارواح هستند و هيچ مومني در سرزميني نمي‌ميرد مگر آنکه به روح او گفته مي‌شود که به وادي السلام ملحق شود و وادي السلام بقعه‌اي از بهشت عدن است (4) چنين برداشت مي‌شود که هر چيزي حتي ساختمانها و انسانها و حيوانها يک صورت ظاهري و مادي دارند و يک صورت باطني و ملکوتي. مکه‌اي که انسان زيارت مي‌کند صورت برزخي کعبه است که مادي نيست ولي صورتش عين مکه است.

و در بعضي روايات آمده است که در وادي ”برهوت“ روح هر کافري قرار دارد حتي در بعضي از روايات صراحت دارد که روح بعضي از مردگان به وادي السلام منتقل مي‌شود؛ وقتي سوال از آشنايي مي‌کنند وي مي‌گويد قبل از من مرده است معلوم مي‌شود به برهوت برده‌اند.

در حديثي هنگامي که از ارواح مومنين از حضرت صادق (ع) سوال شد امام فرمودند: آنها در حجره‌هايي از بهشت برزخي از طعام و شراب آن متنعم مي‌شوند و مي‌گويند پروردگارا قيامت را براي ما بر پا کن و وعده‌هايي را که به ما داده‌اي وفا نما (5) چون نعمت‌هاي برزخي محدود و اصولاً حيات برزخي شايسته اقامت دائمي نمي‌باشد بديهي است که مومنين در وادي السلام در التذاذ و مسرت بسر مي‌برند و در انتظار فرا رسيدن روز قيامت هستند اما کفار که دستشان از علم و معرفت کوتاه است در خشکزار برهوت اجتماع دارند و گذشت زمان براي آنها سخت و ناگوار است و از قيام قيامت هراسان‌اند از اين جهت در روايات مي‌خوانيم که گناهکاران همين که عذاب برزخ را مشاهده مي‌کنند مي‌گويند ربنا لا تقم لنا الساعه خدايا قيامت را براي ما بر پا مکن (6) چون مي‌دانند اين عذاب موقت و گاه و بيگاه به مراتب آسان‌تر است از عذاب دائمي و سوزان جهنم.

____________

1) سوره غافر آيه 46.

2) مجمع البيان ج 8 ص 526.

3) سوره مريم آيه 62.

4) فروع کافي ج 3 ص 243.

5) فروع کافي ج 3 ص 244.

6) نور الثقلين ج 4 ص 523.

منبع: ترسيمي از زندگي برزخي