جنگ ازلي و ابدي خير و شر 

سينماي پليسي ايران ؛ جنگ ازلي و ابدي خير و شر 

ژانر پليسي به لحاظ گستردگي موضوع و جذابيت هاي فوق العاده اش که در ايران برپايه جنگ ازلي و ابدي خير و شر بنا نهاده شده، بسيار مورد توجه سينما دوستان بوده و جزو ژانرهاي پرفروش سينماي ايران نيز به حساب مي آيد.   

در سينماي جهان به ويژه هاليوود اين سوژه تکراري و تقريبا هميشگي با ريزه کاري هايي در بسته بندي جديد و بسيار جذاب به تماشاگر عرضه شده و همواره مورد استقبال قرار مي گيرد. چرايي آن هم بر مي گردد به تعلق خاطر بشر به جنگ ميان نيکي و بدي و خير و شر.

در سينماي جهان، اين ژانر به دليل تنوع آثار به زير شاخه هاي گوناگون تقسيم شده و در حال حاضر مي توان طيف متنوعي از آثار را با پس زمينه هاي گوناگون مشاهده کرد. به عنوان مثال مي توان به طيف فيلم هاي "پليسي اکشن" و يا پليسي مبتني بر شخصيت پردازي -که چندان حادثه محور نيست- و يا پليسي جاسوسي و ... اشاره کرد.

به گزارش ايرنا ، از جمله آثار شاخص اين گونه سينمايي مي توان به "رابط فرانسوي"،"فراري" و "رونين" اشاره کرد.

اما عليرغم پيشرفت اين گونه سينمايي در دنيا، سينماي پليسي در ايران متاسفانه هيچگاه جا نيفتاد و به عنوان يک ژانر محبوب در خاطره علاقه مندان سينما جاي نگرفت. اين در حالي بود که قشر ياد شده با قواعد اين ژانر مشکلي نداشته و به تماشاي نمونه هاي خارجي آن مي نشستند. مشکل از جايي شروع مي شد که دست اندرکاران سينماي ايران هيچگاه اين سبک را جدي نگرفته و به ساخت کارهايي بسيار ضعيف -چه قبل از انقلاب و چه بعد از آن- پرداختند.

اين سينما در سال هاي دور وضع بسيار وخيمي داشته و در اين ميان تنها مي توان به "الماس 33" ساخته داريوش مهرجويي و برخي ساخته هاي زنده ياد ساموئل خاچيکيان اشاره کرد که با نيم نگاهي به مجموعه فيلم هاي جيمز باند ساخته شده بود.

در سال هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي نيز اين ژانر محدود به فيلم هاي مواد مخدري و مبارزه پليس با اين پديده شوم شد. اين اتفاق در حالي روي مي داد که سينماي پليسي در جهان رشد و شکوفايي قابل توجهي داشت.

شخصيت پردازي در نمونه هاي ايراني در سطح بسيار پاييني قرار داشته و کاراکترهاي فيلم به خوب و بد مطلق تقسيم شده و به همين دليل نيز مورد توجه عموم قرار نمي گرفتند. علاوه بر آنکه در بسياري از فيلم هاي ياد شده ضعف تکنيکي شديدي ديده مي شد و بسياري از صحنه هاي تعقيب و گريز با دور تند فيلمبرداري مي شد!

در دهه 1360 فيلم "دست نوشته ها" ساخته زنده ياد مهرزاد مينويي نمونه آبرومندي از سينماي پليسي بود که زحمات زيادي در ساختش اعمال شده بود.در واقع مينويي در اولين و آخرين ساخته خود ، تجربياتش از دنياي مونتاژ را گردآوري کرده و با انتخاب فيلمنامه اي جذاب، فيلمي ساخته که هنوز هم مي توان به تماشايش نشست و لذت برد.سکانس هاي تعقيب و گريز فيلم هم با الهام گرفتن از فيلم رابط فرانسوي بسيار جذاب و گرم از کار درآمده و حس تشويش و اضطراب را به خوبي به تماشاگر منتقل مي کند.

در ابتداي دهه 1370 نيز "علي شاه حاتمي" با فيلم تعقيب سايه ها وارد اين ژانر شد که متاسفانه با وجود موفقيت هاي همه جانبه فيلمش ،به سراغ سبک هاي ديگر رفت و دست آخر از ژانر بي سر و ته معناگرا سر در آورد!

شاه حاتمي در تعقيب سايه ها به درگيري عده اي بمب گذار با مامورين نظامي پرداخته بود که در آخر با تلفات سنگين از هر دو طرف ،قطب مثبت به پيروزي مي رسد. اين فيلم که با رعايت قواعد کلاسيک ژانر ساخته شده هيجان زيادي را به تماشاگر منتقل کرده و به تماشاي ادامه آن ترغيب مي کند.سکانس هاي مربوط به خنثي کردن بمب در ابتدا و نيمه فيلم بسيار خوب از کار درآمده و هيجان زيادي را به وجود آورده است.

"روزشيطان" ساخته بهروز افخمي نيز از معدود نمونه هاي ماندگار اين گونه در سينماي ماست .فيلمي پليسي با نيم نگاهي به ژانر نوآور که رگه هاي سياسي دارد.در اينجا هم ماموري امنيتي با بازي خوب علي دهکردي رودرروي تروريستي بي رحم(ميشل گنج بخش)با بازي خوب آتيلا پسياني قرار گرفته و بازي موش و گربه اي ميان آنها شکل مي گيرد که در نهايت با مرگ ميشل به پايان مي رسد.

اين فيلم که با نگاهي به رمان ويليام فورسايت و فيلم روز شغال ساخته فرد زينه مان ساخته شده ، در گذر زمان تماشاگرانش را پيدا کرد و متاسفانه اين تجربه موفق هيچگاه به يک جريان تبديل نشد.

اما سينماي هميشه پيرو فيلم هاي پرفروش هيچگاه سينماي گيشه دارپليسي را الگو قرار نداده و به فيلم هاي کمدي گرايش بيشتري نشان داده است که اين امر باز مي گردد به بنيه ضعيف اقتصادي تهيه کنندگان سينماي ايران که تمايل عجيبي به توليد فيلم هاي ساده و بي دردسر با سودهاي تضمين شده دارند!

نگاهي به فيلم هاي اکران شده در يک سال اخير گواهي براين مدعا است که در تمام سال هاي دهه 1380 جز کمدي هاي بعضا سخيف و مبتذل و بعضا توليد فيلم هايي که هيچ سينماداري حاضر به اکران آن نيست، در کشور توليد نشده است .

بسياري از ژانرها در سينماي ايران بي استفاده مانده و در طرف ديگر برخي سبک ها از فرط تکرار به ابتذال کشيده شده است.

تنها جاي اميدواري آن است که در مناسبت هايي مثل "هفته پليس" ، سينماي ايران نيز همچون صدا و سيما نگاه صميمانه تري به زحمات اين قشر داشته و در اين راستا با توليد آثاري حرفه اي و ارزشمند، بنيه اقتصادي خويش را نيز تقويت کند.

تنظيم براي تبيان : مسعود عجمي