اگر هنوز بزرگ نشدید
اگر هنوز بزرگ نشديد
همه ما انسانها در وقايع روزمره و در قبال اتفاقات مختلف از سه لايه شخصيتي که در وجودمان قرار دارد استفاده مي کنيم. در مواقعي بخش کودکمان فعال مي شود. در مورد موضوع هاي خاصي والد مي شويم. و در مواردي هم بخش بالغ خود را فعال مي نماييم. اما اينکه هر کدام از اين بخش ها چه ويژگي هايي دارند و رفتار کردن براساس اين الگو به چه نتايجي مي انجامد. اينکه اصلاً ضروري است تا کدام يک از اين بخش ها را پررنگ کنيم و نقشش را پراهميت سازيم. و يا اينکه چگونه است که برخي افراد کودک محورند و برخي بالغ محور. در هر بخش چه نکاتي مي تواند سودمند و چه نکاتي مضر باشد؟ موضوع بحث اين مقاله است. در اين مطلب سعي مي کنيم اطلاعات جديدي به شما ارائه نماييم تا نقاط ضعف خود و ديگران را بشناسيد و نقاط قوت را تقويت کنيد.
احساسات ما در پنج سال ابتدائي زندگي به طور کامل ضبط مي شود. کودک در کنار هر واقعه يک احساس را مي اندوزد و در زمان بزرگسالي آن را بازنوازي مي نمايد. به اين معنا که همان رفتار را با اطرافيان خود مثل فرزندان تکرار و به اجرا در مي آورد. فرض کنيد کودکي را که در مقابل رفتاري منفي تنبيه مي شود. و کودکي ديگر که در کنار رفتاري منفي تنها تذکر مي شنود و به يادگيري رفتارهاي مثبت و جايگزيني آنها تشويق مي شود. فکر مي کنيد که اين دو کودک در آينده چه تفاوت هايي را در چنين مواقعي با يکديگر دارند؟ احساسشان نسبت به رفتاري خاص چگونه است؟ ريشه بسياري از رفتارهاي ما در بزرگسالي مي تواند در خاطرات کودکي ما شناسايي شود.
حتماً براي شما پيش آمده که رفتاري از خود را و يا واقعه اي خاص را تکراري مي دانيد و معتقديد اين اتفاق در گذشته براي شما رخ داده است. دليل اين امر آن است که در کودکي در هنگام مشاهده رفتاري از شخص الگو، خود را در همان نقش و رفتار در بزرگسالي تصور و تجسم نموده ايد. بخش کودک شخصيت منبع دوست داشتن ها، دل خواسته ها، قهرها و آشتي ها، بغض ها و شادي ها، عشق و کينه، و هرگونه رفتار است که در آن از نيروي تعقل کمتر استفاده مي شود. توجه داشته باشيد که کودک شخصيت متشکل از احساسات اندوخته شده کودکي است.
بخش والد شخصيت از تولد تا پنج سالگي به ضبط وقايع بيروني و رفتار اطرافيان مي پردازد. کودک در اين سن از بزرگترها دستور مي گيرد. قضاوت مي شنود و خوب و بدها در ذهنش شکل مي گيرد بدون آنکه دليل و منطق خاصي در پشت هر يک از اين دستوران وجود داشته باشد. ذهنيت کودک با اين قوانين شکل مي گيرد و تا بزرگسالي ادامه مي يابد. در بزرگسالي در انجام دادن و يا ندادن بسياري از رفتارها بدون دليل مشخص نوعي مشوق دروني و يا منع دروني خواهد داشت. والد شخصيت مجموعه اي است از بايدها و نبايدها، خرافه ها، ترس ها، باورها، نگرش ها، و گاه ارزش هاي بدون دليل. بخش والد هيچ منطقي جز اينکه «نبايد انجام داد ديگه» و يا «خيلي خوبه بايد انجام بديم» ندارد و در صورت مقابله با اين بايد و نبايدها ترسي را احساس مي کند.
نوجواني که به دليل رفتارهاي پرخاشگرانه و گاه با نيت هاي دگرکشي به مرکز مشاوره ارجاع داده شده پس از پي گيري هاي فراوان مشخص شده که اين نوجوان در کودکي به بهانه هاي مختلف مورد ضرب و شتم پدر بيمار خود قرار گرفته و گاه تا حد مرگ مورد آزارهاي جسمي بوده است. لذا با ضبط رفتار هاي منفي از آن دوران اکنون سعي دارد آن ها را باز نوازي کند و در مورد اطرافيان خود به ويژه پدر به کار بندد. او متاسفانه اين رفتار ها را آموخته و نوعي باور دروني او را ملزم به تکرار آنها مي نمايد.
بخش بالغ اطلاعات روز را دريافت مي کند و با دستورها و قوانين والدي تطبيق مي دهد و به همراه احساسات کودک و در هم آميزي آنها تصميمات تازه را اخذ مي کند.
از ده ماهگي که فرد مستقل تر شده و مي تواند تجاربي را بدست آورد بخش بالغ تشکيل مي شود. اما اين بخش کودکي نوپاست و از کودک و والد بسيار ضعيف تر. بتدريج و با افزايش اطلاعات و تجربيات، بالغ رشد مي کند. اطلاعات روز را دريافت مي کند و با دستورها و قوانين والدي تطبيق مي دهد و به همراه احساسات کودک و در هم آميزي آنها تصميمات تازه را اخذ مي کند. بخش بالغ به اطلاعات والدي و احساسات کودکي تعديل مي بخشد يعني به خواسته هاي کودک به صورت بالغانه و اجتماع پسند پاسخ مي دهد. حتماً افرادي را مشاهده نموده ايد که بسيار کودکانه (به صورت رفتارهاي احساسي و بدون فکر و به دليل خواسته هاي شخصي) و يا بسيار خشک و غيرقابل انعطاف رفتار مي کنند. اين افراد معمولاً از اجتماع طرد مي شوند. اما رفتارهاي بالغانه مي تواند شما را دوست داشتني تر نمايد.
در مقاله بعدي مي خواهيم به تقسيم بندي انواع والد و انواع کودک بپردازيم و توضيح دهيم که چگونه به شخصيتي بالغ تر دست پيدا کنيم و در چه مواقعي از کدام بخش شخصيتي استفاده کنيم.
کهتري- خانواده و زندگي