آغاز خصوصي سازي سفرهاي فضايي

اگر قرار باشد تنها نام يک نفر را به عنوان حامي اصلي و غيرقابل انکار خصوصي سازي سفر به فضا مطرح کنيم، رنه آنسلمو نامزد شماره يک خواهد بود. وي که در سال 1995 چشم از جهان فروبست، با پايه گذاري شرکت PanAmSat نظام قطبي شده و انحصار دولتي ارتباطات ماهواره اي را درهم شکسته و مقدمات باز شدن پاي شرکت ها و مؤسسات خصوصي به عرصه هيجان برانگيز سفرهاي فضايي را باز کرد. در حقيقت وي براي اين که اعتراض خود به انحصارطلبي دولتها در عرصه سفرهاي فضايي را به وضوح نشان دهد، طرح گرافيکي را نيز روي ماهواره ساخت شرکت خود درج کرد و با پرتاب ماهواره خود به فضا، آن را به جهانيان عرضه نمود.

اين نگرش جاه طلبانه و صد البته جسورانه، سرآغازي اميدوار کننده براي ظهور پيشگاماني در اين عرصه بود. برت روتمان ابداع کننده SpacShipOne، الون ماسک رئيس SpaceX و سر ريچارد برانسون رئيس مبتکر گروه شرکت هايي که مالکيت Virign Galactic را در اختيار دارند، از جمله اين پيشگامان بوده اند که هر يک براي خصوصي سازي تجارت و نقل و انتقال کالاها و علاقه مندان به فضا به خارج از مرزهاي زمين، تلاش قابل توجهي به خرج داده اند. يکي از دلايل عمده اين افراد در خصوص تلاش براي خصوصي سازي سفرهاي فضايي اين است که دولت هاي امريکا، روسيه و اروپايي طي 5 دهه گذشته در خصوص کاهش هزينه هاي سفر به فضا و طراحي و ساخت سيستم هاي ويژه حمل و نقل فضايي ناکام بوده اند. بي شک تصور پرداخت بيش از 20 ميليون دلار براي حضور يک هفته اي در فضا چندان ساده هم نيست و به نظر مي رسد تنها از عهده شمار بسيار محدودي از صاحبان صنايع و رؤساي شرکت هاي بزرگ بين المللي برآيد. پس نمي توان گفت که چنين سفرهايي شکل تحقق يافته اي از خصوصي سازي سفر به فضا باشد.

28 سپتامبر، SpaceX در قالب چهارمين تلاش خود براي شکستن مرزهاي فضا، راکت فالکنl را به مدار زمين پرتاب کرد. اين راکت، نخستين راکت سوخت مايع طراحي و ساخته شده به وسيله يک شرکت خصوصي است که توانسته خودرا به مدار تعيين شده برساند  صدالبته اين مأموريت مهم را به هزينه اي کمتر از 10 ميليون دلار انجام دهد. اين رقم معادل کمتر از نصف هزينه اي است که هم اکنون براي طراحي و ساخت ارزان قيمت ترين راکت هاي فعلي در سازمان ها و مراکز دولتي صرف مي شود. از اين رو الون ماسک اميدوار است اين راکت و پرتاب موفقيت آميز آن، اقتصاد و ساختار پرتاب ماهواره هاي کوچک را متحول کند. اين خبر خوشحال کننده اي براي شرکت GeoOptics در پاسادناي کاليفرنياست. اين شرکت نيز در نظر دارد تا مشاهدات هميشگي زمين از فضا را به فرآيندي تجاري تبديل کند. موفقيت به دست آمده در پرتاب راکت فالکن l مقامات اين شرکت را بر آن داشته است بودجه قابل توجهي را براي طراحي، ساخت و پرتاب 24 ماهواره در نظر بگيرد.

اين  ماهواره ها هر يک بالغ بر 30 کيلوگرم وزن دارند و نکته مهم اين است که در جريان پرتاب هر يک از اين راکت ها مي توان تا چندين دستگاه از اين ماهواره ها را نيز به همراه آن به مدار زمين ارسال کرد. درصورتيکه اين نوع همکاري تحقق يابد مي توان پيش بيني کرد يکي از منحصر به فردترين و در عين حال کلان ترين همکاري هاي فضايي بدون استفاده از بودجه هاي و منابع دولتي تحقق يابد. مغزها و متفکراني نظير ماسک در بازه زماني طولاني مدت تر و به رغم پرتاب انبوهي از ماهواره ها، تلاش مي کنند خانواده جديدي از پرتاب کننده هاي فضايي را با الهام گرفتن از فالکن l بسازند. در نتيجه اين فرآيند، هزينه ها کاهش يافته و اعتماد مردم به اين سيستم هاي فضايي براي سفر به فضا تا ده ها برابر بيشتر خواهند شد. برنامه شرکت SpaceX شامل انتقال تجهيزات و محموله ها در کنار خدمه به ايستگاه فضايي بين المللي تا سال 2010 ميلادي خواهد بود.

شرکت Virgin Galactic نيز خبرهاي خاص خود را دارد. در جريان برگزاري کنگره بين المللي فضانوردان که چندي پيش و در گلاسکوي اسکاتلند برگزار شد، اين شرکت سير استراتژيک جديد درخصوص طراحي، ساخت و پرتاب سيستم هاي حمل و نقل فضايي ويژه مدار پايين زمين را ارائه کرد. چندي پس از آن بود که اعلام شد پروازهاي آزمايشي ويژه سازمان ملي اقيانوس و اتمسفرشناسي آمريکا درخصوص استفاده از اين سيستم ها آغاز مي شود.

دو سيستم فضايي اين شرکت که يکي راکت و ديگري هواپيماي مخصوص آن است، با هدف انتقال گردشگران فضايي به ارتفاع 110 کيلومتري زمين ساخته شده اند. اين ارتفاعات معادل تعريف ارائه شده از فضاست. اما اين دستاورد بزرگ درهاي تازه اي را به سوي هدف استراتژيکي نظير تجاري سازي سفرهاي فضايي مي گشايد. در اين فرآيند با آموزش فضانوردان و انجام آزمايش هاي مختلف فضايي و موارد ديگر نظير آن مي تواند به درآمدزايي اين صنعت کمک قابل توجهي کند.

هدف عمده اين شرکت جمع آوري اطلاعات لازم درخصوص وضعيت و توزيع گازهاي تاثير گذار در تغييرات جوي مدار زمين است. اين تحقيقات مي تواند به ارائه مدل هاي رايانه اي دقيق تر از تغيرات متوالي جوي و در نتيجه تجزيه و تحليل شرايط راي پرتاب يا عدم پرتاب سيستم هاي حمل و نقل فضايي خصوصي کمک قابل توجهي کند. نکته جالب ديگر آن است که سازمان ملي اقيانوس و اتمسفر شناسي آمريکا در نظر دارد تا از سيستم حمل و نقل فضايي ساخت شرکت خصوصي Virgin Galactic براي انتقال محموله فضايي موسوم به AirCore به فضا استفاده کند. اين محموله شامل لوله اي ويژه به طول 150 متر با يک انتهاي باز است. قرار است اين لوله مخصوص از ارتفاع تعيين شده اي رها شود تا ستوني حاوي نمونه هاي ارزشمند از هواي اطراف زمين جمع آوري شود.

با اين حال و براساس مقررات حاکم در آمريکا، فعلا اين شرکت خصوصي دستمزد قابل توجهي از دولت آمريکا دريافت نخواهد کرد، اما بي شک اين اقدام مي تواند سرآغاز اميدوارکننده براي تحقق ايده هاي رنه آنسلمو باشد.

گردآوري: محسن مرادي