بي رنگ و بو، ولي کشنده

مسموميت با گاز مونواكسيدكربن

فصول سرد زمانى است كه اخبار مسموميت و مرگ افراد را به علت «گازگرفتگى» مى شنويم. مقصود از «گازگرفتگى» در اغلب موارد، مسموميت با گاز مونواكسيدكربن است.

مونواكسيدكربن هنگام سوخت ناقص مواد سوختى مختلف مثل نفت، بنزين، گاز، گازوئيل، زغال و چوب، يعنى هنگامى كه اكسيژن كافى به آنها نرسد، توليد مى شود.

يك علت خطرناك بودن مونواكسيدكربن آن است كه افراد از وجود آن بى خبر مى مانند.

توجه داشته باشيد كه مونواكسيدكربن (co) را با گاز دى اكسيدكربن (co2) اشتباه نگيريد. گاز co2  فرآورده طبيعى بازدم انسان و ساير جانوران است.

يكى از شايع ترين علل مسموميت با مونواكسيدكربن، خرابى بخارى ها و وسايل گرم كننده مشابه آن است و به همين علت در ماه هاى دى و بهمن، آمار مسموميت با گاز مونواكسيدكربن بالا مى رود.

چه بايد كرد و چه نبايد كرد؟

1- منابع احتمالى مونواكسيدكربن را شناسايى كنيد:

اين منابع شامل اجاق گازها و خشك كننده هاى گازى، بخارى هاى گازى يا نفتى، كوره ها، فانوس هاى نفتى يا گازى و بالاخره موتورهاى درون سوز در وسايل مختلف از جمله اتومبيل ها يا ژنراتورهاى قابل حمل هستند.

مطمئن شويد كه ابزارهاى الكتريكى سالمند. در غير اين صورت ممكن است به علت بى احتياطى يا اشكال سيم كشى باعث آتش سوزى شوند.

مراقب محلول هاى پاك كننده و حلال هاى رنگ و جلادهنده ها باشيد. گاز متيلن كلرايد كه در برخى از اين مواد وجود دارد مى تواند موجب مسموميت مونواكسيدكربن شود. (كبد حدود يك سوم اين گاز استنشاق شده را تبديل به مونواكسيدكربن مى كند.)

2- وسايل حرارتى دائمى را در جاى مناسبى قرار دهيد و اطمينان حاصل كنيد كه تهويه كافى دارند:

اجاق گازها بايد هود تخليه كننده داشته باشند و هرگز نبايد از آنها براى گرم كردن بيشتر فضا در هواى سرد استفاده كرد.

كوره ها و بويلرها را بايد به طور دوره اى به خصوص پس از برف سنگين، مورد بازرسى قرار داد تا اطمينان حاصل شود، دودكش هاى آنها مسدود نيستند.

هيترها يا كوره ها نبايد در فضاى محصورى قرار داشته باشند و بايد در فضاى باز زيرزمين نصب شوند. قرار دادن اين وسايل در فضاهاى محصور يا قرار گرفتن تعداد زيادى از آنها در كنار هم ممكن است باعث توليد گاز مونواكسيدكربن شود.

پيش از استفاده از شومينه، دودكش آن را بررسى كنيد و از باز بودن آن و درست كار كردنش اطمينان حاصل كنيد.

3- مراقب هيترهاى بزرگ شعله دار باشيد:

چند شمعك مسئله اى نيست، اما از هيترهاى سالنى شعله دار اجتناب كنيد.

كباب پز گازى را در داخل خانه استفاده نكنيد.

موتورهاى درون سوز را درون خانه يا فضاهاى محصور روشن نكنيد.

دود ماشينى كه درون يك گاراژ در بسته روشن است، مى تواند كشنده باشد.

استفاده از ژنراتورهاي برق قابل حمل، در داخل خانه مى تواند خطرناك باشد.

4- شناساگرهاى مونواكسيدكربن نصب كنيد:

اين شناساگرها مانند شناساگرهاى دود عمل مى كنند و انواع امروزى آنها كمتر هشدار اشتباه مى دهند. اين شناساگرها نسبتاً ارزان قيمت هستند. بعضى مدل ها داراى هر دو دستگاه هشدار دهنده دود و شناساگر مونواكسيدكربن هستند.

اين شناساگرها بسته به انواع مختلف 2 تا 5 سال بيشتر عمر نمى كنند و بايد آنها را تعويض كرد.

هواى تازه، ضد سم موثر

اگر فكر مى كنيد در معرض مونواكسيدكربن قرار گرفته ايد، بايد فوراً از هواى آزاد تنفس كنيد. درها و پنجره ها را باز كنيد و يا بهتر از آن، خانه را ترك كنيد اجاق، شومينه و هر وسيله در حال اشتعال ديگر را خاموش كنيد.

اگر كاملاً مطمئن هستيد مشكل از مونواكسيدكربن است، به آتش نشانى اطلاع دهيد، يا حداقل يک سرويس كار را براى بررسى وسايل گرم كننده ي خانه بياوريد.

مونواكسيدكربن در غلظت هاى بالا مى تواند در طول چند دقيقه فرد را بكشد. مقادير كمتر مونواكسيدكربن نيز خطرناك است، زيرا علائم معمول مسموميت آن مثل سردرد، سرگيجه، تهوع، تنگى نفس در بسيارى از بيمارى هاى ديگر هم ديده مى شود و لذا ممكن است فرد علائم آن را به مشکلات ديگرى نسبت دهد.

مسموميت با مونواكسيدكربن مى تواند اثرات مصيبت بارى از جمله آسيب مغزى داشته باشد.

اگر ميزان مونواكسيدكربن خون بالا برود، ميزان هموگلوبين كاهش مى يابد. در نتيجه مغز و ساير بافت ها كه نياز به اكسيژن دارند تا سوخت و ساز طبيعى خود را انجام دهند، دچار اختلال مى شوند و نهايتاً مى ميرند.

در صورتى كه فردى پس از مسموميت با مونواكسيدكربن، بيشتر از دو هفته اختلال ذهنى داشته باشد، احتمال بهبودى كامل او خيلى كم است.

*مطالب مرتبط:

آلودگي هوا همچنان قرباني مي گيرد

بخاري‌هاي غير استاندارد کشنده اند

رسانه‌ها مقصرند؟ هم بله، هم نه!

کاهش يا افزايش تلفات با گاز در امسال!

هر سال هزار نفر از مسموميت مي‌ميرند