10باور غلط درباره سرماخوردگي (1)

آن‌قدر در زمستان و پاييز - و گاهي حتي بقيه سال! – سرماخورده‌ايم و خانه‌نشين شده‌ايم كه حالا ديگر هر كدام از‌ ما، ذخيره اي از تجربيات ريز و درشت درباره عطسه، سرفه، گلودرد، آب‌ريزش بيني، كسالت، بي‌حالي و سرماخوردگي داريم و به محض ديدن كوچك ترين علائمي از طرف‌ مقابل، يكي از اين تجربيات را كه به بهاي كوهي از دستمال كاغذي‌هاي مچاله شده و روزهاي كسالت‌بار خانه‌نشيني به دست آورده ايم، رو مي‌كنيم تا دوست و همنشينمان مبتلا نشود، يا اگر مبتلاست، زودتر خوب شود.

اما واقعيت اين است كه اين دستگاه تنفس عريض و طويل ما، كه از اول پاييز خودش را براي ميزباني انواع و اقسام آلودگي‌ها، ويروس‌ها و باكتري‌ها و قارچ‌ها آماده مي‌كند، گاهي از اين درمان‌ها و توصيه‌ها چندان فايده‌اي نمي‌برد، يا برخي از اين توصيه‌ها با تمام شدن طول دوره بيماري همزمان مي‌شود و ما گمان مي‌كنيم كه توصيه مناسب و كارآمدي بوده است.

ما هم چند تا از اين توصيه‌هاي اشتباه را مرور مي‌كنيم:

1- از خانه بيرون نرو، هوا سرده، سرما مي‌خوري.

اين جمله و مشابهاتش را در اين فصل زياد مي‌شنويم، به خصوص از زبان آنهايي كه كمي پا به سن گذاشته‌اند و كمي هم دلسوز ما هستند. حتي گاهي وقتي از دوستي مي‌پرسيم «چرا سرما خورده‌اي؟» جواب مي‌دهد: «هوا سرد شد، رفتم بيرون، سرماخوردم!» البته هواي سرد مي‌تواند تا اندازه‌اي سيستم ايمني را ضعيف كند، ولي چندان هم زياد نيست.

نكته در اينجاست كه عامل سرماخوردگي چند نوع ويروس است، نه هواي سرد! و اتفاقاً محيط‌هاي بسته بيشتر باعث انتشار ويروس‌ها بين افراد مي‌شوند تا هواي بيرون.

چطوري؟ يك نفر حامل ويروس است، در اتوبوس، در محل كار، در مهماني، كنار بقيه مي‌نشيند، كار مي‌كند و راه مي‌رود. در و پنجره‌ها بسته اند و هيچ تهويه‌اي هم نيست. ويروسي كه با ترشحات تنفسي بيمار خارج شده و سرگردان مانده، خودش را در بدن ميزبان ديگري (يكي از افراد حاضر در جمع) جا مي‌دهد!

2- عطسه مي‌كنم! آنفلوانزا گرفتم!

به خصوص از وقتي که كلمه اپيدمي آنفلوانزا و آنفلوانزاي پرندگان را زياد مي‌شنويم و ترس داريم كه نكند آنفلوانزا بگيريم، انگار بيشتر مبتلا به آنفلوانزا مي‌شويم! حالا ديگر از نظر ما يك عطسه کردن، معادل آنفلوانزاست. ( البته چون درماني براي آن نمي‌شناسيم، فقط با حالت تاسف و دلسوزي، به بيمار روبه‌روي خود نگاه مي‌كنيم و سر تكان مي‌دهيم).

اما آنفلوانزا با سرماخوردگي فرق دارد، هر چند که ممکن است خيلي شبيه هم باشند و فقط با كشت ترشحات تنفسي بتوان مطمئن شد كه بيماري از كدام نوع است.

عامل بيماري آنفلوانزا، يك نوع ويروس است كه طبيعتاً نامش آنفلوانزاست، در حالي كه صدها نوع ويروس مي‌توانند انواع و اقسام سرماخوردگي‌ها را ايجاد كنند (متهم رديف اول در اينجا رينو ويروس‌ها هستند).

شايد عطسه، آب‌ريزش بيني و چشم، بي‌حالي و كسالت سرماخوردگي خيلي بيشتر توجه و ترحم ما را جلب كند، اما در آنفلوانزا به جاي اين مشكلات، علائم ناراحت‌كننده‌تري مثل تب بالا، سردرد و درد شديد عضلات و مفاصل را داريم و فرق دو بيماري هم در همين‌هاست. علاوه بر اين شروع آنفلوانزا ناگهاني و بي‌مقدمه است و آدم را غافلگير مي‌كند، در حالي كه سرماخوردگي آرام آرام تشديد مي‌شود و بعد هم فروكش مي‌كند.

3- سرماخورده‌ام، فقط سوپ جوجه خوبم مي‌كند.

در مورد سوپ جوجه و تأثير آن بر سرماخوردگي حرف و حديث‌هاي زيادي بين اصحاب علم پزشكي مطرح است، حتي در مورد اينكه اگر جوجه مرغ باشد يا خروس، چه تاثيري بر سرماخوردگي دارد هم تحقيقاتي انجام شده است!

ماحصل بحث اين است كه سوپ جوجه از دو طريق به كم كردن علائم سرماخوردگي كمك مي‌كند: اول متوقف كردن حركت سلول‌هاي التهابي (به نام نوتروفيل‌ها) به طرف مجاري تنفسي، و دوم سرعت دادن به حركت مخاط ترشح شده ي اضافي به طرف خارج، كه اين دو كار باعث كم كردن التهاب احتقان مجراي تنفسي مي‌شود.

اما نكته در اينجاست كه انواع ديگر سوپ‌ها و آش‌ها، به دليل آن كه حجم اصلي آنها را مايع تشكيل مي‌دهد، آن هم مايعي گرم و مطبوع، مي‌توانند چنين اثري داشته باشند. اين نوع غذاها كه هم حاوي سبزيجات لازم و هم محتواي پروتئيني مناسب هستند، همه جوره و البته خيلي ملايم و خوشايند، به بدن كمك مي‌كنند كه التهاب و ويروس را از خود دور كند.

4- نه، چيزي نمي‌خورم، آخه سرماخورده‌ام!

اين هم از آن جملاتي است كه بعضي وقت‌ها به خصوص وقتي مريض، سن كمي داشته باشد يا سالمند باشد، خيلي مي‌تواند خطرناك باشد. بعضي وقت‌ها اين حرف را موقع اسهال هم از مبتلايان شنيده‌ايم.

در هر حال ابتلا به سرماخوردگي، دليلي بر نخوردن غذا نيست و هيچ سرماخوردگي‌اي با كم خوردن غذا بهبود نمي يابد. بلکه بهتر است از مصرف غذاهاي چرب ، داراي ادويه تند و سرخ شده در اين مدت پرهيز كنيم و مايعات بيشتري از جمله آب ميوه‌هاي طبيعي ، شير، چاي كم‌رنگ و آب بنوشيم، اما هيچ نيازي به پرهيز كامل از غذا نيست، زيرا اين كار باعث مي‌شود دفاع بدن در مقابل عوامل بيماري زا كمتر شود.

5- سرماخورده‌ام، تا يك پني‌سيلين نزنم خوب نمي‌شم.

اين جمله در ذات خود تناقضي بي حد و حصر دارد. هنوز معلوم نشده اولين كسي كه باعث رواج اين باور غلط شد، چه كسي بود. شايد هم اگر تحت تعقيب قرار بگيرد، پرونده سنگيني پيدا كند!

علت هم اين است كه عامل سرماخوردگي همان‌طور كه گفتيم، ويروس است و ويروس‌ها هيچ كدام به داروهايي كه تحت عنوان آنتي‌بيوتيك مي‌شناسيم، مثل پني‌سيلين، آموكسي سيلين، آمپي‌سيلين، كوآموكسي كلاو و ... هيچ پاسخي نمي‌دهند. اين داروها اختصاصاً ضدباكتري هستند، آن هم انواع خاصي از باكتري‌ها.

مصرف خودسرانه و بي‌رويه اين آنتي‌بيوتيك‌ها، نه تنها كمكي به درمان سرماخوردگي و آنفلوانزا نمي‌كند، بلكه يك اثر منفي هم دارد و آن اين است كه باعث مي‌شود باكتري‌ها به اين داروها عادت کنند و در نتيجه بتوانند راه‌هايي را براي مقاومت در برابر آنها پيدا كنند.

پيدا شدن باكتري‌هاي مقاوم به دارو همانا و بي‌دفاع شدن بدن ما در برابرشان، همان!

ادامه دارد....

دكتر فرنوش صفوي‌فر- همشهري