گرم و صميمي با استاد با عطاالله كاملي

«آقايان متشكرم، گوينده‌يمان را انتخاب كرديم...»

گفت‌وگوي تفصيلي با عطاالله كاملي پيش از درگذشت

«عطاالله كاملي» دوبلوري بود كه بيش از نيم قرن در صداپيشگي و مدير دوبلاژي فعاليت كرد؛ او را جزو حرفه‌هايي دوبله‌ي ايران مي‌شمارند كه هم به فارسي و هم چند زبان ديگر تسلط داشت و براي ادا كردن واژگان انگليسي و فرانسه و سينك ديالوگ‌هاي فيلم، وسواس زيادي به خرج مي‌داد؛ كاملي شاگرداني را سينه به سينه آموزش داد كه امروز از نام آشناهاي دوبله‌ي ايران هستند.

كاملي از سال 1335 فعاليت خود را به طور حرفه‌يي در عرصه دوبله آغاز كرده است، اين پيشكسوت دوبله در حالي كه تازه از شكستگي پا رها شده بود با حضور در خبرگزاري دانشجويان ايران از «آغاز فعاليت خود در دوبله»، «گويندگي در راديو»، «ايجاد تحول در گويندگي آنونس و شرايط گذشته و حال دوبله» صحبت كرد و در حالي كه سمعكي در گوش و عصايي در داشت، در جريان مصاحبه، برخي از ديالوگ‌هاي فيلم‌هايي را كه در آن‌ها گويندگي يا دوبله كرده بود، با علاقه و تبحر با همان لحن دوبله بيان مي‌كرد و شايد تيتراژ سريال «اسكيپي» با اداي كلمات كاملي «اس كيپي!» هنوز در خاطره‌ها باقي باشد.

... آن روز غافل بوديم كه اجل اين هنرمند 79 ساله را پيش از ارسال اين مصاحبه به ديار باقي خواهد برد؛ و امروز گفت‌وگوي اين هنرمند دوبله با ايسنا در شرايطي ارسال مي‌شود كه چند روزي از خاكسپاري او گذشته است و اميد است يادش با كلامش زنده شود.

**ورود به دوبله؛«آقايان متشكرم، گوينده‌يمان را انتخاب كرديم.»

اين پيشكسوت دوبله در گفت‌وگو با خبرنگار سرويس تلويزيون ايسنا، درباره‌ي چگونگي ورود خود به عرصه‌ي دوبله اظهار كرد: روزي من براي ديدن يكي از اقوام خود به استوديوي تازه تأسيس «سانترال» رفته بودم. در قسمت ديگري از استوديو چند كارگردان نشسته بودند زماني‌كه صدايم را شنيدند، از من خواستند چند كلمه پشت ميكروفن صحبت كنم. اين درحالي بود كه چند بازيگر تئاتر براي تست صدا آمده بودند.

وي افزود: زماني‌كه پشت ميكروفن قرار گرفتم، مرحوم سيامك ياسمي برگه‌اي به من داد كه روي آن نوشته بود؛ «تستورويس! اتومبيل رو روشن كن. من الآن مي‌آيم!» پس از گفتن اين جمله، مسوولان فيلم خطاب به كساني كه براي تست صدا آمده بودند، گفتند «آقايان متشكرم، گوينده‌يمان را انتخاب كرديم.»

وي افزود: بدين‌ ترتيب وارد حرفه‌ي دوبله شدم. محمدعلي زرندي و علي كسمايي در آن زمان در حرفه‌ي دوبله بودند كه كسمايي استاد ما بود و سياوش ياسمي دوبلورها را اداره مي‌كرد. به تدريج احساس كردم كه علاقه‌ي چنداني به گويندگي ندارم. بنابراين گفتم كه مدير دوبلاژي را بيشتر دوست دارم و در حقيقت خوب مي‌نگارم كه سيف‌الدين كامراني به سرعت با اين خواسته‌ي من موافقت كرد. بدين ترتيب پس از حدود سه‌ماه از ورود به عرصه‌ دوبله، مدير دوبلاژ شدم.

**ورود به رايو؛«براي تو گلداني از شوق به ارمغان آورده‌ام... .»

وي با اشاره به تحصيلات خود و همچنين ورود به صدا اظهار كرد: پس از اتمام تحصيل در مدرسه‌ي رازي و آموختن زبان فرانسه در آن‌جا و گرفتن ديپلم پنجم، براي ادامه‌ي تحصيل در رشته‌ي ادبي به دارالفنون رفتم. از زماني كه به مدرسه‌ي دارالفنون مي‌رفتم به شعرخواني (دكلماسيون) علاقه داشتم. در سال 30 و همزمان با گرفتن مدرك ششم متوسطه به من پيشنهاد كار در راديو داده شد و به من گفتند كه نيرو هوايي مرا براي كار در راديو قبول مي‌كند.

كاملي اضافه كرد: در راديو خانم عاطفي و اسدالله پيمان فعال بودند. آن موقع نمي‌دانستم پخش مستقيم و توليدي برنامه يعني چه؟ آن‌جا متني را به من دادند و من خواندم «براي تو گلداني از شوق به ارمغان آورده‌ام... .» پس از خواندن چند خط از اين نوشته، ديدم كه با دقت دارند به نحوه‌ي كار من نگاه مي‌كنند. پس از تمام شدن متن هم از كارم تعريف كردند. بدين ترتيب و با توجه به علاقه‌ي بسيار من به گويندگي ،اين كار را آغاز كردم.

* فهميدن صداي خوب و و رها كردن راديو

كاملي در پاسخ به اين پرسش ايسنا كه چه زماني متوجه زيبا بودن صداي خود شديد خاطرنشان كرد: به گويندگي در راديو علاقه‌ي زيادي داشتم، البته نمي‌دانستم صداي خوبي دارم. حاجي حالتي در سال 42 به من گفت« به راديو بروم» و اصرار داشت كه كار خود را در اين رسانه ادامه دهم. در راديو دركلاس فن بيان نام‌نويسي كردم و عملكردم مورد استقبال قرار گرفت و ديپلم به من و همدوره‌اي‌هايم دادند.

وي افزود: در راديو مورد توجه قرار گرفتم، اما كار وقت زيادي از من مي‌گرفت و با توجه به آن‌كه مدير دوبلاژ مشهوري بودم و كارهاي مختلفي به من ارجاع مي‌شود، فهميدم كه درحال ضرركردن هستم و راديو جلوي پيشرفت مرا گرفته است. بنابراين در سال 44 استعفا دادم چراكه در راديو ماهي 700 تومان اما براي دوبله‌ي هر فيلم، 1200 تومان پرداخت مي‌شد.

* گويندگي آنونس و شهرت در كار

كاملي درباره‌ي گويندگي آنونس اظهار كرد: پس از مدتي كه به دوبلاژ وارد شدم، ديدم كه همكارانم آنونس مي‌گويند. آن موقع در آنونس‌ها مي‌گفتند« اين فيلم را ببينيد، چه‌قدر خوب است!» زماني‌كه يك فيلم براي گفتن آنونس‌ به من دادند، براي آن ديالوگي به اين مضمون نوشتم «ارزش‌ها براي پول با بازيگري …» و آن را اجرا كردم .بدين ترتيب گويندگي آنونس مدرن را در ايران به وجود آوردم. اما پس از مدتي مشغله‌ام به قدري زياد شد كه وقت آنونس‌گويي نداشتم و پس از من ابوالحسن تهامي به گفتن آنونس پرداخت.

*نقش اصلي فيلم و همدوره‌اي‌ها

وي درباره‌ي هم‌دوره‌هاي خود در عرصه‌ي دوبله گفت: در زمان ورود من، بيشتر هنرپيشه‌هاي تئاتر در دوبله مشغول بودند، چون تئاتر تنها جايي بود كه صداي خود هنرپيشه‌ها پخش مي‌شد و در آن افرادي چون ژاله علو و نصرت‌الله محتشم فعال بودند . «فاتح» نخستين فيلم بزرگي بود كه به ايران آمد و محتشم آن را دوبله كرد. او گويندگي به جاي نقش اصلي فيلم را كه هنرپيشه بزرگ مكزيكي به نام پدرو «آدمونداريوس» آن را بازي مي‌كرد را به من داد. البته در دوبله بيشتر با كساني كار مي‌كردم كه قادر به انجام وظايف خود بودند نه اين‌كه با گروه خامي كار كنم.

اين پيشكسوت دوبله افزود: در آن زمان ژاله كاظمي، خانم كسمايي، ايران بزرگمهر، فهيمه راستكار، نجميه و شوقي و تاجي احمدي همكار در دوبله بودند و در كل تعداد افرادي كه كار دوبله مي‌كردند، زياد نبود.

*صداهايي كه جذاب بوده‌اند

اين پيشكسوت دوبله در پاسخ به اين پرسش خبرنگار ايسنا كه صداي كدام‌يك از هم‌دوره‌اي‌هايتان براي شما جذاب‌تر بوده است، گفت: ايرج (ناظريان)، بهترين صدا را داشت. نجمه فروغي و سيمين سركوب صداي بسيار خوبي داشتند. رفعت هاشم‌پور و ايران بزرگمهر هم گويندگان خوبي بوده‌اند.

* افزايش تقاضا براي دوبله

اين پيشكسوت دوبله درباره‌ي زمان افزايش تقاضا براي دوبله‌ي فيلم‌ها گفت: فيلم‌هاي دوبله شده به تدريج مورد استقبال قرار گرفت. فردي از من خواست كه بليت‌هايي از فيلم «دو هفته در شهر بيگانه» براي او تهيه كنم. زماني‌كه براي اين‌كار به سينما مولن‌روژ رفتم، ديدم كه جمعيت زيادي پشت در جمع شده‌اند و به نوعي سينما محاصره شده است.

وي اضافه كرد: به تدريج فيلم‌، دوبله و دوبلور زياد شد. پس از مدتي فعاليتم را در عرصه‌ي دوبله كاهش دادم و تنها در موارد خاصي گويندگي مي‌كردم.

* ورود به تلويزيون

وي درباره‌ي زمان آغازهمكاري خود با تلويزيون اظهار كرد: زماني‌كه مشهور شدم، مرا براي دوبله‌ي برنامه‌هاي تلويزيوني دعوت كردند. پيش از انقلاب هم فيلم و سريال مختلفي براي دوبله مي‌آمدند كه تقسيم مي‌شد. از جمله آثاري كه من دوبله كردم سريال «اسكيپي» بود. البته براي دوبله‌ي «سريال پوآرو» در سال 76 ديپلم افتخار و تنديس زرين جشنواره‌ي زيباكنار را دريافت كردم.

* سريال پوآرو

كاملي در زمينه‌ي دوبله‌ي سريال «پوآرو» گفت: من گوينده‌ي نقش «پوآرو» را سه‌بار عوض كردم و زماني‌كه اكبر(مناني) به جاي پوآرو صحبت كرد، فهميدم كه او همان گوينده مورد نظرمن است.

وي افزود: روي اين سريال هم مانند سايركارهايم،حساسيت زيادي روي كار داشتم و تلاش مي‌كردم واژه‌ها درست ادا شود. به عنوان نمونه زبان اصلي شخصيت‌ پوآرو فرانسوي بود و از واژه‌ي «مامازل» براي صدا كردن خانم‌ها استفاده مي‌كرد و نه «مادموازل».

*فيلم اسپارتاكوس

وي درباره‌ي دوبله‌ي فيلم «اسپارتاكوس» اظهار كرد: به علت گفتن چند نقش چشم‌گير، محمدعلي زرندي ـ مدير دوبلاژ «اسپارتاكوس»-به من زنگ زد و گفت« فيلمي برايت مي‌گذارم تا آن را تماشا كني. به جاي هر كدام از نقش‌ها كه دوست‌داشتي، صحبت كن.» پس از ديدن فيلم، از نقش «كرك داگلاس» خوشم آمد و تصميم گرفتم كه به جاي او گويندگي كنم.

از اين پس به جز يك فيلم، من به جاي داگلاس صحبت كردم كه از ميان آنان به «وقت ملاقات بيگانه‌ايم» و «دوهفته در شهر بيگانه» مي‌توانم اشاره كنم. البته «اسپارتاكوس»و«جدال در اوكي كرال»از جمله بهترين فيلم‌هاي اين بازيگربود كه در آن صداپيشگي كردم.

*لورنس عربستان

كاملي با اشاره به دوبله‌ي فيلم «لورنس عربستان» اظهار كرد: اين فيلم بسيار قشنگ بود. نصرالله محتشم و منوچهر اسماعيلي از جمله‌ي گويندگاني بودند كه براي اين فيلم انتخاب كردم و علي‌رغم اين‌كه خودم توانايي گويندگي‌ در «لورنس عربستان» را داشتم، تنها يك جمله گفتم. در كل دوبله‌ي «لورنس عربستان» مورد توجه افراد زيادي قرار گرفت.

اين پيشكسوت دوبله در ادامه به اين پرسش ايسنا كه آيا در يك فيلم به جايي چند نقش هم صحبت كرده‌ايد، پاسخ منفي داد.

**نقش مورد علاقه

وي درباره‌ي نقش‌هايي كه علي‌رغم علاقه به آن‌ها، امكان صحبت به جاي آن‌ها را نداشته است، تصريح كرد: اين اتفاق برايم رخ نداده است. من آن‌قدر فيلم‌هاي خوب دوبله و در آن‌ها گويندگي كرده‌ام كه علاقه به صداپيشگي به جاي نقش خاصي را ندارم.

*موضوعات فيلم‌هاي سفارش داده شده براي دوبله

وي درباره‌ي موضوعات سفارش داده شده براي دوبله گفت: در گذشته دوبله مثل الآن نبود، چون صاحبان سينماها براي نمايش فيلم در سينماها فعاليت و سعي مي‌كردند كه بهترين فيلم‌ها را بخرند.

*فرق فيلم‌هاي خريداري شده براي نمايش در سينما و تلويزيون

اين پيشكسوت دوبله در زمينه‌ي تفاوت فيلم‌هاي خريداري شده براي نمايش در سينما و تلويزيون در گذشته اظهار كرد: فيلم‌هاي تلويزيون با سينما تفاوت‌هايي داشت. فيلم‌هاي سينما از شاهكارهاي سينما انتخاب مي‌شد ولي تلويزيون هرگونه فيلمي را مي‌خريد و پخش مي‌كرد.

*فيلم‌هاي محبوب تلويزيون

در ادامه‌ي حضور شادروان كاملي در اتاق يادمان اسماعيل عمراني خبرگزاري دانشجويان ايران، وي درباره‌ي فيلم‌هاي محبوب تلويزيون در گذشته گفت: حدود سال 55، سريال «تسخيرناپذيران» براي پخش از تلويزيون خريداري شد كه در زمان پخش بسيار محبوب شد.شادروان ماني مدير دوبلاژ آن بود و مرا براي گويندگي به جاي نقش اول (اليوتنس) انتخاب كرد.

*آيا تفاوتي در دوبله‌ي فيلم براي سينما و تلويزيون قايل شده‌ايد؟

وي به اين پرسش خبرنگار ايسنا كه آيا تا به حال تفاوتي در دوبله‌ي فيلم براي سينما و تلويزيون قايل شده‌ايد پاسخ منفي داد واظهار كرد: هميشه تلاش كرده‌ام كه حال و هواي فيلم چه براي تلويزيون و چه براي سينما، در دوبله رعايت شود.

* بامزه‌تر كردن فيلم‌هاي تلويزيون در گذشته

اين پيشكسوت دوبله درباره‌ي تلاش براي بامزه‌تر كردن فيلم‌ هاي تلويزيون هنگام دوبله‌ي آن تصريح كرد: چه براي تلويزيون و سينما، مدير دوبلا امكان انجام اين‌كار را داشت.

* ادامه فعاليت بعد از انقلاب اسلامي

در ادامه‌ي اين نشست كاملي درباره فعاليت‌هاي خود پس از پيروزي انقلاب صحبت كرد و گفت: در زمان پيروزي انقلاب اسلامي، با تلويزيون همكاري مي‌كردم. هم‌چنين اوايل انقلاب، فيلمي را براي دوبله به من دادند كه آن را به نام «‌جهنم اينجاست» دوبله كرديم. اين فيلم درباره‌ي كشتارمردم ويتنام بود كه در سينما اكران شد.

*دوبله‌ي «پل پيروزي» به زبان انگليسي

كاملي« پل پيروزي» را يكي از فيلم‌هايي ذكر كرد كه آن را پس از پيروزي انقلاب اسلامي دوبله كرده است و گفت: اين فيلم درباره‌ي خرمشهر بود كه آن را به زبان انگليسي دوبله كردم. در «پل پيروزي» پنج گوينده صداپيشگي مي‌كردند.

*تغييرات تكنيك دوبله پس از انقلاب اسلامي

اين پيشكسوت دوبله در پاسخ به اين پرسش ايسنا، كه تكنيك دوبله پس از پيروزي انقلاب اسلامي چقدر تغيير كرده است، اظهار كرد: پيش از انقلاب، سينماها براي به دست آوردن پول، فيلم‌هايي را مي‌خريدند و حتي به تلويزيون مي‌دادند. ولي پس از انقلاب فيلم، وارد كشور نمي‌شد و تلويزيون آثاري را از خارج از سازمان مي‌خريد.

*صرف زمان براي دوبله

وي درباره‌ي زمان صرف شده براي دوبله‌ي فيلم گفت: اين مدت به زمان فيلم، ميزان مشكل بودن و نياز به صرف انرژي روي آن بستگي دارد .يادم مي آيد فيلمي را دوبله مي‌كردم كه سه روز وقت بايد صرف آن مي‌شد. يكي از گويندگان كه جاي جري لوييس صحبت مي كرد، از استوديو بيرون رفت و در زمان مقرر بازنگشت و ما همين طور منتظر او بوديم. در آن زمان حسن قنبري از من خواسته بود كه به او هم كار بدهم. به او گفتم به جاي جري لوييس حرف بزن و او چنين كرد.كيفيت كار قنبري آنقدر خوب بود كه در فيلم هاي بعدي هم او به جاي جري لوييس صحبت كرد.

* تفاوت دوبله در گذشته و حال

وي در زمينه‌ي تفاوت دوبله‌ي گذشته با حال اظهار كرد:در زمان ورود ما به دوبله هم كارهاي درست و غلط در كنار هم وجود داشت و برخي پارتي بازي مي‌كردند.

اين پيشكسوت دوبله افزود: اكنون در فيلم‌ها فرهنگ فارسي رعايت نمي‌شود. به عنوان نمونه در حالي كه در ايران با پدر و مادربا احترام برخورد مي شود اما در دوبله‌ي برخي فيلم‌ها اين نكات رعايت نمي‌شود و فرزند به پدر مي گويد: «بابا تا الآن كجا بودي؟واقعا كه خجالت داره.»

وي با اشاره به ضرورت اجتناب از به كار بردن واژگان خارجي در دوبله‌ي فيلم‌هاي كنوني اظهار كرد: در برخي فيلم‌ها گفته مي‌شود: «چك كردي» در صورتي كه به جاي آن مي‌توان گفت«بررسي كردي» اين در حاليست كه قبلاً به اين نكات بيشتر توجه مي شد.

وي همچنين درباره‌ي دوبله كنوني گفت: هيچ اظهارنظري نمي‌توان كرد. اكنون هم فيلم‌هاي شاخص دوبله مي‌شود. اما عوامل دوبله به اين‌كار به عنوان حرفه‌يي براي گذران زندگي نگاه مي‌كنند.

كاملي با مقايسه فيلم‌هاي خريداري شده در گذشته و حال گفت: «اسپارتاكوس» نخستين فيلمي بود كه از كرك داگلاس، حدود 40 سال قبل به ايران آمد و به جاي او صحبت كردم. از آن پس من به جاي اين هنرپيشه در فيلم‌هاي ديگر گويندگي كردم. اما اكنون نه فيلم‌هايي به كيفيت آثاري همانند «اسپارتاكوس» هست و نه ميزان فعاليت به اندازه‌ي گذشته است. آن موقع شاهكارهاي سينمايي دنيا خريده و دوبله مي‌شد، ولي اكنون فيلم‌هاي اسكاري به ايران نمي‌آيند.

*عوض كردن قصه هنگام دوبله

كاملي درباره عوض كردن قصه هنگام دوبله گفت: وقتي مقداري از يك قصه عوض مي‌شود، براي تضاد پيدا نكردن آن با ساير اتفاقات، بقيه داستان فيلم را هم بايد هماهنگ كرد. اما من اين كار را تا كنون نكرده‌ام.

*مترجمان كنوني فيلم ها را تحت اللفظي ترجمه مي كنند

وي درباره‌ي تفاوت ترجمه‌ي فيلم ها در گذشته و حال اظهار كرد: اكنون ترجمه وضعيت متوسطي دارد. مترجمان تسلط كافي روي زبان ندارند و فيلم ها را تحت اللفظي ترجمه مي‌كنند . اما در گذشته مترجمان تسلط زيادي به زبان خود داشتند.

*آيا گويندگان جديد قابليت تبديل شدن به صداهاي خاص را دارند

اين پيشكسوت دوبله درباره‌ي قابليت گويندگان 10 سال اخير براي تبديل شدن به صداهاي خاص اظهار كرد: بعضي از آن‌ها اين قابليت را دارند.

*دوبلور صداپيشه است

در ادامه‌ي اين نشست ايسنا، كاملي اظهار كرد: برخي اشخاص توانايي تقليد صدا را دارند. دوبلاژ يعني تقليد حركات و فيزيك هنرپيشه. او را بايد ديد و صداي خود را در قالب آن درآورد. بنابراين تقريباً مي‌توان گفت كه دوبلور يك بازيگر (آكتور) است و صداپيشه محسوب مي‌شود.

*اعتراض مديران دوبلاژ به افزايش تعداد سرپرستان گفتار

اين پيشكسوت دوبله درباره ي اعتراض مديران دوبلاژ نسبت به سرپرست گفتارشدن برخي دوبلورها اظهار كرد: در دوبله تنظيم كلام صورت مي گيرد يعني ديالوگ‌هاي فرنگي را به فارسي تنظيم مي‌شود، بنابراين بايد در اين‌كار به ضرورت رعايت زبان و فرهنگ توجه كرد. از واژگان خارجي نبايد استفاده كرده و دوبله‌ي خوب اين‌گونه شكل مي‌گيرد. با توجه به اين‌كه مدير دوبلاژي به كاري معمولي تبديل شده است كسي نيست كه كيفيت آثار دوبله شده را ارزيابي كند .در اين شرايط فيلم‌ها و سريال‌ها مدام دوبله و پخش مي‌شود.

*انجمن گويندگان جوان تهران

اين پيشكسوت دوبله درباره‌ي انجمن جديد گويندگان جوان‌ تهران گفت: آن‌ها در كار خود پيشرفت‌ كرده‌اند و الآن هم مشغول كار هستند. البته اطلاع زيادي درباره‌ي آنان ندارم.

* نقش پيشكسوتان براي وحدت در دوبله

وي در زمينه‌ي نقش پيشكسوتان در حفظ وحدت در دوبله اظهار كرد: ما نمي‌توانيم كاري كنيم چون هركس به با توجه پست و مقام خود مي‌تواند عمل كند بنابراين اعضاي انجمن گويندگان و سرپرستان گفتار فيلم در اين زمينه مي‌توانند اقدام كنند.

*آيا شيوه‌ي سنتي آموزش دوبله اكنون هم كارايي دارد؟

اين پيشكسوت دوبله درباره‌ي كارايي شيوه‌ي سنتي آموزش دوبله به خبرنگاران ايسنا گفت: اطلاع‌ كافي در اين زمينه ندارم. حدود چهارسال پيش تلويزيون براي علاقه‌مندان به دوبله كلاس‌هايي را برگزار كرد و چندين بار از من خواستند كه براي آن‌ها تدريس كنم.

كاملي در پايان از متني كه به همراه خسروشاهي با براي عباس كيارستمي كار كرده به عنوان آخرين فعاليت‌هايش نام برد.

منبع : ايسنا