شهید از منظر قرآن و سنت
شهيد از منظر قرآن و سنت
در قرآن آيات متعددي درباره شهيد و فضيلت آن در راه خدا ذکر شده است که به اختصار قسمتي از آن را بيان مي‌کنيم.
الف- بررسي آيات قرآن
1- سوره بقره، آيه 154:
«و لا تقولوا لمن يقتل في سبيل‌الله اموت بل احياء ولکن لا تشعرون»
«کسي را که در راه خدا کشته شد، مرده نپنداريد، بلکه او زنده جاويد است، وليکن شما اين حقيقت را نخواهيد يافت.»
در آيه بالا 3 تذکر بسيار مهم درباره شهدا به انسان‌هاي ديگر شده است:
1- در پندار و گفتار در مورد شهدا نبايد لفظ (مرگ) را بکار برد.
2- حيات شهدا بعد از شهادت براي هميشه جاودان است.
3- ما توان درک زندگي شهدا را نخواهيم داشت.
در حقيقت اين سوره جايگاه شهيد را نشان مي‌دهد، تا جايي که بشر نمي‌تواند مقام رفيع شهيد را درک کند.
2- سوره آل عمران، آيه 139- 140
«و لا تهنوا و لا تخرنوا و انتم الاعلون ان کنتم مومنين»
«سست نشويد و اندوهگين نباشيد و شما برتريد، اگر هستيد مومنان»
اين آيه بعد از جنگ احد نازل شد، که مومنان در جنگ شکست خوردند. اينجا مي‌خواهد تذکر بدهد که اگر داراي ايمان استوار باشيد و براي هميشه برتريد و شما شاهدان و رهبران بر هم نيز هستيد.
3- سوره حج، آيه 58:
«والذين هاجروا في سبيل‌الله ثم قتلوا او ماتوا ليرزقنهم الله رزقا حسنا و ان‌الله لهو خير الرازقين»
«و آنان که در راه خدا از وطن هجرت گزيده و در اين راه کشته شده يا مرگ‌شان فرا مي‌رسد. البته خدا رزق و روزي نيکويي نصيب‌شان مي‌گرداند، که همانا خداوند بهترين روزي دهندگان است.»
در اين آيه پاداش کساني که براي رضاي خدا هجرت را برگزيند، رزق و روزي خاص معرفي مي‌کند، يعني برندگان اين صحنه پاداش را از خود خدا مي‌گيرند. در حقيقت اين آيه ايجاد انگيزه مي‌کند و شارژ کننده براي کساني که مي‌خواهند در مقابل اهريمنيان ايستادگي کنند.
4- سوره آل عمران، آيه 169:
«و لا تحسبن الذين قتلوا في سبيل‌الله امواتا بل احياء عند ربهم يرزقون»
«مرده نپنداريد کساني که در راه خدا کشته مي‌شوند، بلکه زنده‌اند و نزد خداي خود روزي مي‌برند. »
در اين آيه تفاوت مردن معمولي با کساني که در راه خدا شهيد شدند، بوضوح ديده مي‌شود و يک پاداش بزرگ براي اين گروه در نظر گرفته شده است و آن روزي خوردن در نزد خداوند متعال مي‌باشد.
اين آيه از ويژگي‌هاي شهدا پرده برداشته که آنان زنده‌اند و تمام خصوصيات حيات را دارا مي‌باشند. از آثار حيات، روزي خوردن و ارزاق است که شهدا به نحو احسنت از آن برخوردارند.
5- سوره توبه، آيه 20:
«الذين ءامنوا و هاجروا و جهدوا في سبيل‌الله باموالهم و انفسهم اعظم درجة عندالله و اولئک هم الفائزون»
«کساني که ايمان آورده و هجرت کرده و در راه خدا با مال و جانشان به جهاد پرداخته‌اند، نزد خدا مقامي هر چه والاتر دارند و اينان همان رستگارانند.»
در اين آيه جهاد گران با مال و جان در راه خدا را رستگاران معرفي کرده و سعادت آنها را تظمين کرده چرا که مقام‌شان در نزد خداوند بلند است يعني کساني که بي‌تفاوت به مستبد نيستند و در برابر کافران قيام مي‌کنند را تشويق مي‌کند و پاداش آنها را سعادت و مقام بلند و رستگاري معرف کرده است.
6- سوره نساء، آيه 73:
«ليقتل في سبيل الله الذين يشرون الحيوة الدنيا بالاخرة و من يقتل في سبيل‌الله فيقتل او يغلب فسوف نوتيه اجرا عظيما»
«مومنان بايد در راه خدا با آنان که حيات مادي دنيا را بر آخرت گزيدند جهاد کنند و هر کسي در جهاد به راه خدا کشته شود فاتح است زود باشد که او را اجري عظيم دهيم.»
در اين آيه ابتدا تکليف مومنان را مشخص مي‌کند که در برابر کساني که دنياي مادي را بر آخرت ترجيح دادند، بايد جهاد کنند. و حالا اگر در اين جهاد کشته شوند و چه فاتح هر دو را پيروز ميداند و پاداش عظيم مي‌دهد.
در آيات فوق شهدا را انسان‌هايي برجسته و بيدار معرفي مي‌کند و آنها را پيروز واقعي اين دنيا و آن دنيا و روزي خور در نزد خداوند و سعادتمند و فاتح و داراي مقام بلند و شاهد بر ديگر امت‌ها معرفي مي‌کند و پاداش شهدا را خداوند بر خود مفروض ميداند.
ب- احاديث
1- امام صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرمودند: «سه طايفه شفاعت مي‌کنند و شفاعتشان پذيرفته مي‌شود: پيغمبران، علماء و شهدا.» (جامع الحاديث الشيعه، ج 3، ص 16)
2- رسول خدا (ص) مي‌فرمايند: «کسي که از خانه خود به قصد نگهباني مرزها و يا براي جنگ و جهاد در راه خدا بيرون آيد، در هر قدمي که بر مي‌‌دارد، هفتصد هزار حسنه داده مي‌شود و هفتصدهزار گناه از وي بخشيده مي‌شود، او در ضمان و بر عهده خدا خواهد بود به هر نحوي که بميرد، چه با اجلش بميرد و يا اينکه شهيد شود و چنانچه برگردد، بخشوده شده و پاک گشته و دعايش در پيشگاه خدا مستجاب خواهد بود.
3- رسول خدا (ص) فرمود: مافوق هر نيکي، نيکي بيشتر و هنري وجود دارد، آنجا که مردي که در راه خدا کشته مي‌شود، بالاتر از آن نيک نيست.
4- اما رضا (ع) از علي (ع) نقل مي‌کند که جواني در هنگام سخنراني امام علي (ع) از امام سوال کرد که فضيلت جنگجويان خدا را براي من تشريح کن. امام علي (ع) از رسول خدا حديث مفصلي را نقل مي‌کند از لحظه‌اي که جهاد‌گر به ميدان جنگ مي‌رود تا لحظه شهادت که در اينجا قسمتي از آن را ذکر مي‌کنيم: «هنگامي که جهت نبرد پا به ميدان مي‌نهد و نيزه ها و تيرها رد و بدل مي‌شود و جنگ تن به تن شروع مي‌گردد، فرشتگان با پر و بال اطراف آنان را مي‌گيرند و از خدا مي‌خواهند که او در ميدان ثابت قدم باشد. در اين هنگام منادي فرياد منادي فرياد مي‌زند: «بهشت زير سايه شمشيرهاست.» در اين هنگام ضربات دشمن بر پيکره شهيد ساده‌تر و گواراتر از نوشيدن آب خنک در روز گرم تابستان است. هنگامي که شهيد هنوز به زمين نرسيده، حوريان بهشتي به استقبال او مي‌شتابند و نعمات بزرگ معنوي و مادي که خدا جهت وي فراهم ساخته است، براي وي شرح مي‌دهند و هنگامي که به روي زمين قرار مي‌گيرد، زمين مي‌گويد: «آفربن بر روح پاکيزه‌اي که از بدن پاکيزه عروج مي‌کند. بشارت باد بر تو. چيزي که نه چشمي آن را ديده است و نه گوشي آن را شنيده است و نه از قلبي خطور کرده است، مخصوص توست و انتطار تو را مي‌کشد.»
خداوند متعال چنين مي‌فرمايد: «من سرپرست بازماندگان توام. هر کسي بازماندگان تو را خشنود کند، مرا خشنود کرده است و هر کسي آنها را به خشم آورد، مرا به خشم آورده است.»(از مرحوم طبري در مجمع البيان)
5- رسول خدا (ص) فرموده است: «خداوند چنين فرموده است، من جانشين شهيد در خانواده وي هستم. هر کسي رضايت خانواده شهيد را جلب کند، رضايت مرا جلب کرده است و هر کسي آنها را به خشم آورد، مرا به خشم آورده است.»(وسائل الشيعه، باب 25، حديث 3)
6- رسول خدا (ص) فرمود:
«شفع الشهيد نبي سبعين من اهله.»
«شهيد هفتاد نفر از بستگان خود را شفاعت مي‌کند.»(کتر العمال، ج 4، ص 1-4)
در اين حديث و احاديث ديگري که در مورد شهادت و مقام شهيد آمده است، همه درجه بلند و مقام عظيم شهيد را نشان مي‌دهد که بهترين نيکي است و شهيد را به‌عنوان شاهد جامعه معرفي مي‌کند که رضايت خداوند را شهيد با کارش جلب مي‌کند، حتي تا جايي که سرپرست خانواده شهيد را خداوند خود به‌عهده مي‌گيرد. بلندترين مقام در آخرت شفاعت است که اين مقام از آن پيغمبران، بزرگان و امامان است که در اين کار نيز شهدا با آنان برابري مي‌کنند، يعني مي‌توانند شفاعت هفتاد نفر را بکنند.
صغري بلوچي