التهاب لوزالمعده (پانکراتیت)
التهاب لوزالمعده (پانکراتيت)
پانکراس يا لوزالعمده عضوي حياتي است که در قسمت بالا و عقب شکم واقع شده و متشکل از سه قسمت سر، تنه و دم است. قسمت سر آن در قوسي از اثني‌عشر(دوازدهه) قرار گرفته و ترشحات خود را همراه ترشحات صفرا(که از کبد به وسيله مجراي صفراوي خارج مي شود)، به داخل دوازدهه مي ريزد.
لوزالمعده حاوي دو گروه سلول است:
1- يک گروه سلول هايي که در داخل آن ها آنزيم‌هاي لازم براي هضم مواد غذايي ساخته مي شود.
2- سلول‌هاي ديگري به نام "جزاير لانگرهانس" که ترشح‌کننده انسولين و ساير هورمون‌هاي تنظيم‌کننده قند هستند.
آنزيم‌هاي لازم براي هضم مواد غذايي، به صورت غيرفعال و داخل کيسه‌هايي ميکروسکوپي در لوزالمعده ذخيره شده اند که پس از خوردن غذا به وسيله محرک‌هاي عصبي و شيميايي به داخل دوازدهه مي ريزند. سپس در آنجا به وسيله موادي که از جدار روده آزاد مي شوند و محيط قليايي که به وسيله ترشحات صفرا ايجاد مي شود، به صورت فعال درآمده و شروع به هضم مواد غذايي مي کنند.
اگر اين آنزيم‌ها به جاي دوزادهه، در داخل بافت پانکراس فعال شوند، شروع به از بين بردن و هضم بافت خود پانکراس کرده که به اصطلاح "پانکراتيت" يا " التهاب لوزالمعده" ناميده مي شود.
بر حسب عامل ايجاد کننده و شدت آن ممکن است التهاب لوزالمعده خفيف و گذرا و يا شديد و کشنده باشد.
دو نوع التهاب لوزالمعده داريم : پانکراتيت حاد و پانکراتيت مزمن.
پانکراتيت حاد:
عواملي که التهاب حاد لوزالمعده را موجب مي شوند شامل اختلالات مادرزادي، عفونت‌هاي ويروسي، ضربه‌هاي شکمي، الکل، سنگ‌هاي صفراوي، افزايش چربي خون ، بعضي داروها و برخي عوامل ديگر هستند.
علايمي‌چون درد شکم، تهوع و استفراغ از علايم اوليه پانکراتيت حاد مي باشند.
با مراجعه به پزشک و معاينه توسط ايشان و انجام آزمايش‌هاي لازم، راديوگرافي، سونوگرافي، سي‌تي‌اسکن و آندوسکوپي مي توان تشخيص را مسجل و شدت بيماري را تعيين کرد و درمان طبي يا جراحي را انجام داد.
پانکراتيت مزمن:
در مواردي که اشکالات آناتومي، مصرف طولاني مدت الکل و يا سنگ‌هاي صفراوي مکرر عامل ايجاد التهاب باشند، نسج پانکراس به تدريج از بين رفته و پانکراتيت مزمن ايجاد مي شود که بر اساس شدت آن، موجب علايمي چون درد شکم پس از خوردن غذا، اسهال طولاني مدت ناشي از هضم نشدن مواد غذايي، کاهش وزن و حتي در موارد شديد‌تر افزايش قند خون مي شود.
سرطان لوزالمعده:
سرطان لوزالمعده ممکن است به دنبال پانکراتيت مزمن ايجاد شود و يا خود عامل پانکراتيت حاد باشد. عواملي چون الکل، سيگار و برخي مواد سمي و شيميايي را مي توان جزو علل سرطان لوزالمعده به حساب آورد. علايمي مثل درد شکم، لاغري و زردي از علايم سرطان پانکراس مي باشند.
سرطان لوزالمعده با مراجعه به پزشک و انجام معاينات لازم و سپس سونوگرافي، سي‌تي‌اسکن، ام‌آر‌آي(MRI) و آزمايش خون تشخيص داده مي شود و وسعت و انتشار آن به ساير نواحي اطراف بافت پانکراس يا نواحي دورتر مشخص مي گردد و تصميم مناسب درباره قابل جراحي بودن و نوع عمل جراحي گرفته مي شود.
اغلب بيماران مبتلا دير به پزشک مراجعه مي کنند و يا پزشکان دير تشخيص مي دهند، بنابراين در اغلب موارد، بيماري پيشرفته و غير قابل درمان مي باشد و درمان بيشتر جنبه تسکيني دارد.
دکتر عباسعلي محرابيان- فوق تخصص آندوسکوپي
عضو هيأت علمي دانشگاه شهيد بهشتي
*مطالب مرتبط:
رژيم غذايي در سنگ هاي کيسه صفرا (1) و (2)