قدرتمندترين انفجار گاما رصد شد!! 

قدرتمندترين انفجاري که تا کنون در جهان رويت شده بود در آخرين روز سال گذشته ثبت گرديد. توليد چنين انرژي عظيمي براي درخشش گاما، نشاندهنده ي قدرت و عظمت منبع اين انفجار مهيب فضايي است!! در آن روز چهار انفجار گاما توسط تلسکوپ فضايي سوئيفت Swift ثبت شدند.  

با آنکه اين رويداد عظيم در فاصله 7.5 ميليارد سال نوري از ما رخ داده است اما اگر شما مي دانستيد دقيقاً چه زماني و کجا اين پديده رخ مي دهد آنگاه امکان رصد آن با چشم غير مسلح نيز وجود داشت!!! اين بسيار بسيار عجيب و نادر است که نوري که از 7 سال نوري دورتر مي آيد را بتوان با چشم غير مسلح ديد. دورترين جرمي که مي توان با چشم غير مسلح ديد، کهکشان آندرومدا است که در شرايط خوب رصدي ديده مي شود. اين کهکشان در فاصله ي حدود 2 ميليون سال نوري قرار دارد. پس تصور کنيد چه فرصت استثنايي بوده است که نوري که از انفجاري در 7،5 ميليارد سال نوري دورتر مي آمده است را مي توانستيم با چشم غير مسلح ببينيم!!

انفجارهاي گاما بسيار کوتاه اند اما با تابشي بسيار قدرتمند از پرتوهاي پرانرژي همراه اند. نظريه پردازان بر اين عقيده اند که سيگنال آنها از ستارگاني  بسيار پرجرم، با سرعت چرخش بالا و داراي مرگي سريع، حاصل مي شود.

پرتوهاي گاما نمي توانند به جو زمين نفوذ کنند، از همين رو تنها با تلسکوپ هاي فضايي رصد مي شوند. اما بسياري از اين انفجارها سازنده پرتو ايکس با انرژي کم، امواج راديويي و حتي نور مرئي هستند. بنابراين اگر به اندازه کافي سريع عمل کنيم، مي توانيم انفجار پرتوهاي گاما را از روي زمين مطالعه نماييم.

در اين مرحله تلسکوپ فضايي سوئيف وارد مي شود. اين تلسکوپ انفجارها را آشکار مي نمايد، موقعيت آنها را در آسمان اندازه مي گيرد و سپس نتيجه را به صورت راديويي به زمين مخابره مي کند. و جالب است بدانيد که تمام اين مراحل تنها در چند ثانيه انجام مي گردد.

با چهار انفجار که چهارشنبه روي داد، سوئيفت روز شلوغي را سپري مي کرد. دومين انفجار با نام GRB 080319B در ساعت 06:13 به وقت جهاني و در شمال صورت فلکي عوا روي داد.

مشاهده ي انفجار در نور مرئي!

مرکز رصدي Pi of the Sky در همان لحظه در حال رصد آن نقطه از آسمان بود و انفجاري را در نور مرئي مشاهده و تصوير برداري کرد. اين مرکز در لهستان قرار دارد.

مشاهدات يکي از تلسکوپ هاي روبوتيک با نام RAPTOR، حاکي از طلوع و غروب زودهنگام درخششي مرئي بوند. حدود 30 تا 40 ثانيه پس از مخابره پيام سوئيفت، انفجار به اوج خود رسيد چنان که با چشم غير مسلح نيز قابل رويت گرديد و در نهايت تنها اين انفجار عظيم بود که با وجود فاصله زياد بدون تلسکوپ مشاهده پذير گشت.

مي توانيد تفاوت اين دو تصوير که از قبل و بعد از انفجار در نور مرئي گرفته شده است، را پيدا کنيد؟!

انفجار سال

اينها در حالي است که ساعت ها طول مي کشد تا دانشمندان منشا اصلي انفجار را بيابند و ماهيت انفجار را شناسايي کنند. «پائول ورسيجک» (Paul Vreeswijk) از مرکز کيهان شناسي تيره در کپنهاگ دانمارک، سرپرست گروهي است که فاصله انفجارها را به وسيله بزرگترين آرايه تلسکوپي جهان در شيلي (VLT) اندازه مي گيرد.

با مطالعه ميزان امتعال به سرخ نور انفجار که از سفر در انبساط عالم ناشي مي شود، آنها فاصله انفجار را 7.5 ميليارد سال نوري تخمين زدند و اين مطابق با زماني است که عالم در نيمه عمر کنوني خود قرار داشته است. «پائول ورسيجک» مي گويد:" ابتدا انتظار داشتم که فاصله اين انفجار بسيار نزديک به ما باشد." او همچنين افزود:" اين بسيار جذاب است که مي توانستيم با چشم غير مسلح جرمي را مشاهده کنيم که در نيمه عمر عالم قرار داشته است."

با توجه به فاصله، اخترشناسان مي توانند قدر حقيقي انفجار را محاسبه نمايند. محاسبات نشان دهنده آن بود که اين انفجار 2.5 ميليون برابر پرنورتر از قدرتمندترين ابرنواختر مشاهده شده است.

هنوز نامشخص است که چه چيزي سبب درخشش باورنکردني انفجار شده است اما نظريه پردازان بر اين گمان اند که انفجارهاي گاما از دو جت باريک ماده و انرژي تشکيل مي شوند. و اين احتمال وجود دارد که ما توانسته باشيم دقيقا به درون مخروط جت ها بنگريم.

پيرو مطالعات، درخشش GRB 080319B بعد از اوج، هنوز در حال پيشرفت است. «پائول ورسيجک» مي گويد:" اين موضوع باطل کردن تئوري هاي قبلي نيست اما در اين دوره به تفصيل از دانايي ما، اين رويداد ممکن است به انفجار سال تبديل گردد."

منابع:

1-

2- مرکز فضايي ناسا:

3- مرکز رصدي Pi of the Sky:

http://grb.fuw.edu.pl/

4-