بخاری‌های غیر استاندارد کشنده اند

دكتر شاهین‌ شادنیا، رئیس بخش مسمومین بیمارستان لقمان تهران با بیان این كه گاز مونواكسید كربن (CO) بی‌رنگ و بی‌بو است و در اثر احتراق ناقص انواع سوخت‌های كربن‌دار ایجاد می‌شود، می‌گوید: هر گونه احتراق ناقص در مواد سوختی كربن‌دار مثل زغال، نفت، چوب و... در حالی‌كه اكسیژن كافی نداشته باشند، به جای دی‌اكسید‌كربن، COاكسید‌كربن ایجاد می‌كند.

گاز شهری، بر خلاف CO از روی رنگ و بو و سایر علائم هشدار ‌دهنده ما را از خطر آگاه می‌كند، ولی CO هیچ‌كدام از این علائم را ندارد. اثرات این گاز در مرحله اول به این گونه است كه انتقال اكسیژن خون را مختل می‌كند، یعنی چون میل تركیبی گاز CO با هموگلوبین 250 برابر بیشتر از اكسیژن است، به جای این كه اكسیژن وارد بدن شود و به هموگلوبین متصل گردد، CO جای آن را می‌گیرد.

به گفته وی حتی اگر اكسیژن كمی هم وارد بدن شود، به راحتی در بافت آزاد‌سازی نخواهد شد.

در این شرایط، بیمار از خودش چه علائمی را نشان می‌دهد؟

رئیس بخش مراقبت‌های ویژه مسمومیت‌های بیمارستان لقمان می‌گوید: این علائم از سردرد‌های خفیف و سنگینی سر شروع می‌شوند. در این زمان افراد تا زمانی كه در محیط كارشان هستند، مشكلی را احساس نمی‌كنند، اما به محض این كه وارد خانه می‌شوند، سردرد می‌گیرند كه این خود یك علامت هشدار‌دهنده است.

البته عوارض گاز CO به همین‌جا ختم نمی‌شود، چون به گفته دكتر شاد‌نیا در فصل زمستان همیشه 3 یا 4 نفر از اعضای خانواده با علائم شبه‌ آنفلو‌آنزا به پزشك مراجعه می‌كنند و مسمومیت با این گاز را با بیماری آنفلو‌آنزا اشتباه می‌گیرند كه این نیز خود یك علامت هشدار‌دهنده است.

البته تمام این علائم مربوط به زمانی است كه فرد با مقدار كمی از گاز CO در تماس است، چون اگر میزان تماس با این گاز طولانی شود، علائم نیز پیشرفته‌تر خواهند شد.

دكتر شادنیا در تشریح علائم‌ پیشرفته‌تر می‌گوید: این علائم شامل تهوع، استفراغ، كسلی، خواب‌آلودگی، ضعف عضلات و خیلی از علائم دیگر است؛ همچنین خیلی از این بیماران وقتی از منزل بیرون می‌آیند، توان باز كردن درب منزل را هم ندارند و در بسیاری از موارد در همان نزدیك در، هوشیاری‌شان را از دست داده و بعد از چند دقیقه فوت می‌كنند.

رانندگان جاده‌ها كه داخل ماشین از گاز پیك‌نیك استفاده می‌كنند، افرادی كه برای استراحت در ماشین روشن تمام شیشه‌ها را هم بالا می‌برند، همچنین كارگران ساختمان‌های نیمه‌ساز كه داخل ساختمان برای گرم‌ كردن محیط چوب می‌سوزانند، باید بدانند كه احتراق سوخت در این شرایط منجر به تولید گاز CO خواهد شد.

این توصیه‌های دكتر شادنیاست، اما حتی افراد معمولی كه برای گرم كردن منزل از بخاری استفاده می‌كنند را هم باید جزو گروه پرخطر به حساب آورد.

چون به گفته رئیس بخش مسمومین بیمارستان لقمان، در اغلب موارد دود‌كش این بخاری‌ها به درستی نصب نمی‌شوند و در حالی‌كه با آغاز فصل سرما این بخاری‌ها باید توسط كارشناسان شركت‌ها و نمایندگی‌ها سرویس كامل شوند، اغلب به علت سهل‌انگاری و صرفه‌جویی اقتصادی این اتفاق نمی‌افتد.

این‌آخرین توصیه دكتر شادنیاست: استفاده از بخاری‌های بدون دودكش باید در فضاهای باز مانند كارخانجات صنعتی صورت گیرد، اما در فضاهای كوچك مانند منازل به هیچ عنوان استفاده از بخاری‌های بدون دودكش توصیه نمی‌شود، زیرا به هر حال درصدی از مونواكسید‌كربن تولید‌شده باید توسط دودكش خارج شود كه این بخاری‌ها چنین امكانی را ندارند.

استانداردها اختیاری هستند!

براتی، معاون حفاظت و پیشگیری سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی تهران، با بیان این كه مناطق سردسیر ایران كه از وسایل گرمایشی بیشتر استفاده می‌كنند، آمار‌ مسمومیت‌شان بالاست، ولی تهران همچنان در صدر است، خاطر ‌نشان می‌كند: اگر بخواهیم آمار تلفات امسال را نسبت به سال‌های گذشته مقایسه كنیم، بهتر است اول بدانیم كه هر سال نسبت به سال گذشته این آمار‌ها در حال افزایش هستند و این روند هر سال تكرار می‌شود، به‌طوری كه تنها از اول مهر‌ماه تا الان، 100 مورد تلفات ناشی از مسمومیت با این گاز گزارش شده است.

در حالی‌كه به عقیده كارشناسان استانداردهای وسایل گرمایشی ما در كشور و در حال حاضر بر اساس مرجع های معتبر و استاندارد‌های كشورهای پیشرفته است، به گفته معاون حفاظت و پیشگیری سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی تهران، وسایل گاز‌سوز حرارتی، چه بخاری‌های دود‌كش‌دار و چه بدون دود‌كش، نیاز به بازنگری دارند، چون هنوز در خیلی از موارد و به‌خصوص در رابطه با وسایل پر‌خطر این استانداردها رعایت نمی‌شوند و این وظیفه مؤسسه استاندارد است كه بر اجرای این استانداردها نظارت دقیق داشته باشد.

وی ادامه می‌دهد: علاوه بر بی‌احتیاطی مردم در استفاده از این وسایل، استانداردی هم برای آن‌ها وجود ندارد و نظارت بر كیفیت محصولات گاز‌سوز یا كنترل كیفی آن‌ها به هیچ‌وجه در حد مطلوب نیست، در حالی‌كه مسئولان مؤسسه استاندارد باید بدانند كه این استانداردها اجباری هستند نه اختیا‌ری.

براتی در این رابطه توضیح می‌دهد: طی 2 یا 3 سال اخیر بخاری‌های بدون دود‌كش خیلی تبلیغ می‌شوند، در حالی‌كه تا‌كنون هیچ‌گونه آموزشی به مصرف‌كننده مبنی بر این كه این محصولات در مكان‌های خاص خود و در فضاهای عمومی‌تر باید استفاده شوند نه در خانه، داده نشده است. این در حالی است كه به گفته وی، بخاری‌های دود‌كش‌دار صادراتی از بخاری‌های مورد استفاده در داخل کشور، كیفیت بالاتری دارند و این مایه ی تأسف است.