ربات جراح ایرانی چگونه رقیب داوینچی آمریکایی شد؟

جا ماندن تیغ جراحی یا پنس یکی از عجیب‌ترین اخباری است که در چند سال اخیر در مورد جراحی‌های مختلف منتشر شده است. اتفاقی که علاوه بر هزینه عمل مجدد، آسیب‌های مختلفی به بدن بیمار وارد می‌کند. حتی اگر این مسئله هم نباشد، بیماران پس از جراحی گاها دارای زخم‌های عمیق هستند و برش‌های روی پوست تا آخر عمر ظاهر بدنشان را تغییر می‌دهد.

اما چند سالی است که محققان حوزه پزشکی روی ربات‌هایی مطالعه می‌کنند که بتواند به جای پزشک، عمل جراحی را انجام دهد. مزیت این ربات‌ها بسیار زیاد است اما بهترین ویژگی آن‌ها، برش‌های چند میلی‌متری است که کمک می‌کند سطح جراحی بسیار کم بوده و جای عمل روی پوست مشخص نباشد. 

به همین خاطر با دکتر علیرضا میرباقری مدیرعامل شرکت نوآوران رباتیک و پزشکی سینا به گفتگو پرداختیم. هفته گذشته از ربات جراح سینا در دیدار رهبری با شرکت‌های دانش‌بنیان رونمایی شد.

ایده دانشجویی

کار از زمانی شروع شد که استاد ایشان به سفارش وزارت صمت روی پروژه‌ای در مورد فناوری‌های پزشکی کار می‌کردند. میرباقری در این خصوص گفت: «سال 82 که دانشجوی ارشد بیومکانیک دانشگاه شریف بودم، روی پروژه‌ای در خصوص فناوری‌های آتی حوزه پزشکی که نیاز کشور خواهد بود کار کردیم. هدف این بود که ببینیم چه فناوری‌هایی در آینده پتانسیل این را دارد که ایران در سطح بین‌المللی حرف برای گفتن داشته باشد.»
حاصل این شد که روی فناوری رباتیک پزشکی کار را شروع کردند. در آن زمان تنها ایالات‌متحده بود که از ربات جراح داوینچی بهره می‌برد و ایران دومین کشوری بود که کار را شروع کرد.

قدر زر زرگر بداند

طی این سال‌ها هر چند افراد و مراکزی بودند که از این تحقیقات حمایت کردند. اما این حمایت‌ها مقطعی بوده و سرعت پیشرفت آن‌ها گرفته شده است. او توضیح می‌دهد: «هر چند ما دومین کشوری هستیم که به این فناوری دست پیدا کرده اما به دلیل نبود سرمایه‌گذار (خصوصی) نتوانستیم با سرعت کار را پیش ببریم. بودجه پژوهشی نیز کافی نبود.»
لازم است اشاره کنیم که تاکنون چند کشور خارجی با این شرکت برای انتقال دانش و سرمایه‌گذاری خارجی روی ربات‌های جراح صحبت کرده و حتی آماده بودند که تولید محصول را در آن کشور شروع کنند اما وزارت بهداشت ایران کمتر به اهمیت این ربات جراح توجه کرده است!

مهندسی معکوس یا تولید علم؟

یکی از انتقاداتی که به شرکت‌های دانش‌بنیان از جمله ربات جراح می‌شود این است که آن‌ها کار خاصی نکرده و صرفاً با مهندسی معکوس، محصولی تولید کرده‌اند.
اما دکتر میرباقری چگونگی رسیدن به دانش فنی را توضیح داد: «ما کارمان را از طریق مطالعات نیاز کاربری شروع کردیم. خود بنده چند سالی در زمینه پزشکی تحقیق کردم و بیش از دو سال هر روز به اتاق عمل رفتم. پس‌ از آن نیازهای موجود را یافته و با هدف‌گذاری کار را ادامه دادیم. در این زمینه از یک تیم پزشکی و متخصص مشاوره گرفته و دستگاه را تولید کردیم. به همین خاطر تمام دستگاه و قطعات آن به‌ صورت بومی تولید شده. البته به‌ جز قطعات عمومی مثل مانیتورینگ.»

قبولی در آزمایش‌ها

این دستگاه تاکنون تست‌هایی روی حیوان انجام داده و قرار است روی انسان نیز آزمایش شود. دکتر میرباقری توضیح داد: «سال 91 نمونه بالینی آن از طریق اینترنت و از راه دور روی حیوانات با موفقیت انجام شد. طبق صحبت‌هایی که انجام‌ شده قرار است روی جسد و بعد از آن بیماران داوطلب تست‌هایی انجام شود. سال 97 ابزارهای انعطاف‌پذیرتری ساختیم که سطح برش آن چند میلی‌متر است و می‌تواند مثل مچ دست انسان در بدن گردش کند و کار جراحی را انجام دهد.» همان‌طور که گفته شد، یکی از مزیت‌های جراحی توسط ربات به جای پزشک، سطح برش کوتاه روی پوست است که جای آن مشخص نخواهد بود.
از آنجا که این محصول در داخل کشور طراحی و ساخته شده است بیش از ده ثبت اختراع ملی و بین المللی در کشورهای امریکا و چین را به ثبت رسانیده و با مالکیت و ماهیت کاملا ایرانی آماده ورود به بازارهای جهانی می‌باشد.

مقرون به‌صرفه

از دکتر در خصوص هزینه تمام‌ شده ربات جراح سینا پرسیدیم و اینکه چقدر به‌ صرفه هست؛ میرباقری گفت: «طبق برنامه‌ای که داریم، قیمت ما کمتر از نصف قیمت «داوینچی» شرکت آمریکایی است. البته این هزینه را وقتی در کنار هزینه سفر به اروپا و اقامت برای درمان اضافه کنیم، هزینه نهایی بسیار کمتر خواهد بود. در حال حاضر برخی بیماران ما مثل افرادی که مبتلا به پروستات هستند، برای جراحی توسط ربات به اروپا می‌روند و این مسئله اگر در داخل اتفاق بیفتد ارز کمتری از کشور خارج می‌شود.»
این شرکت به‌ جز ربات سینا، چندین دستگاه و محصول دانش‌بنیان را تولید کرده و تقریباً از دو سال دیگر به‌ صورت جدی وارد بازار می‌شود.
دکتر میرباقری در خاتمه عنوان کرد: «فرایند اخذ مجوز و گرفتن استانداردها حدود 2 سال طول می‌کشد، اما ما نیازمند سرمایه‌گذار خصوصی هستیم تا بتوانیم کار را پیش ببریم. البته اولویت با سرمایه‌گذاری دولت است. زیرا مشتری اصلی ما خود وزارت بهداشت است.»

---