هنر انقلاب «مردمی» است

 سی‌امین نشست از سلسله نشست‌های «شنبه‌های انقلاب» به بررسی وضعیت هنرهای تجسمی پس از پیروزی انقلاب اسلامی اختصاص داشت.

* «مردمی بودن»‌،‌ یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های هنر انقلاب

محمدعلی رجبی‌دوانی در ابتدای این نشست گفت: انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی بود، اما این انقلاب فرهنگی ویژگی‌هایی داشت که او را نسبت به فرهنگ‌های دیگر متفاوت کرد.

استاد دانشگاه تهران اظهار داشت: «هنر» یکی از مظاهر تمدنی انقلاب است. هنر پس از انقلاب، تعریف جدیدی پیدا کرد اما این تعریف جدید یک بدعت نبود بلکه بازگشت به معنای اصیل خود بود. به همین دلیل حضرت امام می‌فرمودند که هنرمند باید تهذیب نفس کند. در حالی که پیش از انقلاب نهایتاً‌ هنر را یک امر مفهومی (کانسپت) شخصی تلقی می‌کردند، نه یک امر عام که مورد صحه و تأیید عقلاست. بنا بر این، هنر پس از انقلاب به نیک‌نفسی تغیر ماهیت داد و به جایگاه حقیقی خود بازگشت.

این هنرمند نقاش افزود: «توجه به فطرت»‌ انسانی مورد توجه هنر انقلابی است، موضوعی که مورد غفلت غرب است. اساس هنر یک امر فطری است و هنرمند حقیقی در مقام ابداع به فطرتش مراجعه می‌کند.

رجبی‌دوانی «مردمی بودن»‌ را یکی از ویژگی‌های هنر انقلاب دانست و ادامه داد: قبل از انقلاب هنرها غالباً دستوری بود. همچنین آموزش‌های هنری به هنر غربی و پست‌مدرن اختصاص داشت، نه هنرهای اصیل اسلامی ایرانی! به خاطر دارم استاد فرشچیان را به دانشگاهِ قبل از انقلاب راه نمی‌دادند اما اکنون دانشگاه به نام ایشان تأسیس شده است.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: حرکت فرهنگی و ایدئولوژیک هنرهای تجسمی را در آینده هنری مبارک و متعالی به سوی آرمان‌های انقلاب اسلامی می‌دانم، به همین خاطر طی راهکاری درست، حجم کارهای هنری اصیل کمتر اما عمق آن بیشتر شده است.

* توجه نقاش انقلابی به حقیقت ورای اشیاء

مرتضی حیدری، نقاش و استاد دانشگاه پیرامون سبک‌شناسی در انقلاب اسلامی صحبت کرد و گفت: انقلاب اسلامی سبب پیدایش نهادهای همسوی هنری مانند «حوزه هنری» شد، چون لازم بود استقلال هنری هم صورت بگیرد.

این هنرمند با تأکید بر مردمی بودن و توحیدی بودن هنر انقلاب گفت: «هانیبال الخاص» هنر را متعهد به اجتماع تعریف می‌کرد، به همین دلیل جاذبه بیشتری برای هنرآموزان و دانشجویان پیش از انقلاب داشت. نقاش انقلاب اسلامی به شیء و اشیاء توجه ندارد، بلکه معنا را ورای آن جست‌وجو می‌کند.

حیدری تصریح کرد: یکی از معایبی که به هنر چهل سال اخیر دارم این است که حمایت لازم صورت نگرفت و یافته‌های پژوهشگران صادق مانند دکتر محمدعلی رجبی‌دوانی مجال انتشار نیافته است. حتی تصویب رشته هنر اسلامی سال‌ها به طول انجامید.

* توجه به کیفی‌سازی در کنار افزایش زیرساخت‌های هنری

علی تن هنرمند خوشنویس در ادامه این نشست بر همزمانی کمیت و کیفیت تأکید کرد و گفت: افزایش فضاهای هنری بودن افزایش کیفیت ارزش چندانی ندارد، به همین دلیل انقلاب اسلامی در کنار زیرساخت‌ها، به کیفی‌سازی هنر توجه دارد.

معاون پیشین مرکز هنرهای تجسمی ایران افزود: در طول 40 سال پیروزی انقلاب اسلامی، مراکز علمی آموزشی، مراکز فرهنگی هنری و موزه‌های بسیاری ساخته شده است.

«افزایش مراکز آموزش عالی هنر بعد از انقلاب از ۱۰ مرکز به ۳۷۹ مرکز دانشگاهی»، «افزایش ۱۷ برابری تعداد نگارخانه های تجسمی کشور از ۳۰ نگارخانه به بیش از ۵۰۰ نگارخانه بعد از انقلاب و کسب رتبه نهم تعداد نگارخانه‌ها در دنیا»، «افزایش بیش از ۱۰۰ برابری آموزشگاه‌های خوشنویسی و افزایش بیش از ۵۰ برابری اساتید خوشنویسی» از دیگر مواردی بود که علی تن به آن‌ها اشاره کرد.

وی خاطرنشان کرد: به علت کمبود استاد متخصص هنر، مدرسانی برای تدریس از خارج کشور دعوت به کار می‌شدند؛ بعد از انقلاب اسلامی با رشد نزدیک به ۳۰ برابری دانشجویان هنر، این افتخار را داریم که تمام استادان هنر ایرانی هستند.

* ۷ برابر شدن رشته‌های هنری پس از انقلاب

محمدکاظم حسنوند رئیس گروه نقاشی دانشگاه تربیت‌معلم پیرامون آموزش و پژوهش و روابط بین‌الملل در هنرهای تجسمی سخنرانی کرد و گفت: در حیطه آموزش، قبل از انقلاب جزء چند آموزشگاه خصوصی و دانشکده، حرف قابل عرضه‌ای نداشتیم اما اکنون معدل جذب دانشجوی هنر ۳۱ برابر شده است.

وی ادامه داد: قبل از انقلاب رشته‌های محدودی داشتیم اما پس از انقلاب رشته‌های هنر و هنرهای تجسمی ۷ برابر شد و از مقطع کارشناسی تا ارشد و به زودی دکتری را شامل می‌شود.

«ایجاد ده‌ها مرکز پژوهشی هنر»، «نگارش بیش از ۱۸ هزار پایان نامه پژوهشی از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۶» و «برگزاری ۱۰ دوره جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی و ۲۵ دوره جشنواره هنرهای تجسمی جوانان» از دیگر دستاوردهای انقلاب اسلامی است که حسنوند آن‌ها را بر شمرد.

* حضور پررنگ ۴ رشته هنری در دفاع مقدس

حسین عصمتی هنرمند نگارگر در این نشست با اشاره به تأثیرپذیری هنرمندان از انقلاب دفاع مقدس گفت: این هنرمندان از تخصص خودشان در پیشبرد اهداف دفاع مقدس بهره‌ بردند. همزمان با شروع جنگ تحمیلی هنرمندان ۴ رشته نقاشی، عکاسی، خوشنویسی و گرافیست‌ها در جنگ حضور یافتند و از هنر خودشان در این رابطه استفاده کردند. در این میان هنرمندان عکاس در خط مقدم جبهه حضور پررنگ‌تری داشتند.

وی ادامه داد:‌ اطلاع‌رسانی در دوران جنگ توسط هنرمندان این ۴ رشته هنری صورت می‌گرفت، همچنین موضوعات را با بیانی شیوا مطرح می‌کردند تا ماهیت و ارزش‌های دفاع مقدس را به مردم منتقل کنند. یکی از مراکز فعال، حوزه هنری بود هنرمندان در ایام دفاع مقدس مشغول خلق اثر بودند و فرصت چندانی برای نقد آثار نبود اما پس از جنگ این فرصت برای انجام کار تحقیقی فراهم شد و تا پایان نامه‌های بسیاری نگاشته شد.

عصمتی با اشاره به راه‌اندازی باغ موزه‌های دفاع مقدس در کشور گفت: ۳۰ باغ‌موزه دفاع‌مقدس در کشور ساخته شده را در حال ساخت است تا مواریث جنگ تحمیلی را حفظ کند انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس هم چنین نقشی را ایفا می‌کند، انجمن هنرهای تجسمی انقلاب و دفاع مقدس هم اهداف مقاومت را نهادینه می‌کند، ضمن اینکه نقش پررنگی در معرفی هنرمندان جوان انقلابی دارد. سازمان بسیج هنرمندان هم در این حوزه فعال است و نمایشگاه‌های بسیاری برپا کرده است. سازمان رسانه‌ای اوج و خانه طراحان انقلاب اسلامی یکی دیگر از مراکز فعال دراین حوزه است.

* بالندگی کاریکاتوریست‌های ایرانی پس از انقلاب

عباسعلی فلاح دبیر کمیته تجسمی شنبه‌های انقلاب هم درباره رویدادها و رخدادهای تجسمی برگزار شده پس از انقلاب هم اظهار داشت: در دوران پهلوی ۵ دوره بینال داخلی برگزار شد که داوران اصلی این مسابقات خارجی‌ها بودند در حالی که بعد از انقلاب فقط در دوسالانه‌ها و جشنواره‌های بین‌المللی به علت الزام جشنواره‌ای از داوران خارجی نیز استفاده شده است.

وی افزود: طی دو دهه اخیر آثار کاریکاتوریست‌های جوان ایرانی موجب اعتبار جشنواره‌های بین المللی خارجی شده است. همچنین زنان هنرمند و متعهد در پیشرفت هنر انقلاب نقش عمده‌ای داشته‌اند.

این کارشناس خاطرنشان کرد: سالانه گروه‌های متعدد هنری به کشورهای مختلف اعزام شدند که ۲۲۰ گروه هنری به استعداد ۹۲۳هنرمند طی سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ به ۶۰ کشور اعزام شده و سفیر فرهنگ ایران بوده‌اند.

به گفته فلاح؛ برگزاری هفته‌های فرهنگی ایران به ارتقاء سطح مراودات و مناسبت‌های فرهنگی هنری دوجانبه بین‌المللی با کشورهای مسلمان و مستقل جهان کمک کرد.

---

منبع: فارس