زد و خورد فداییان و کسروی

 
اشغال ایران توسط متفقین (سپتامبر ۱۹۴۱) و تبعید اجباری رضاشاه پهلوی (پادشاهی از ۱۹۲۵ تا ۱۹۴۱)، ناخواسته سبب یک سری آزادی‌های سیاسی و اجتماعی محدود گردید، که سبب آزادی انتشار کتاب‌های و نشریات و تشکیل فعالیت‌های سازمان‌یافتهٔ سیاسی، مذهبی و اجتماعی‌ای گردید که پیش از آن ممنوع بود. این سبب شکوفایی نشریات اسلام‌گرا در سرتاسر ایران گردید. موج فعالیت‌های اسلام‌گرایان و افزایش خطابه‌های ملایان در مسجدها با توسعهٔ نقدهای تند و تیز کسروی بر ارزش‌ها و مبانی شیعی‌گری هم‌زمان گردید.

از اواخر ۱۹۴۱ تا میانهٔ سال ۱۹۴۵ میلادی کسروی برخی از تندترین آثارش را در زمینهٔ نکوهش روحانیت و مبانی شیعی‌گری، صوفی‌گری و بهایی‌گری به رشتهٔ تحریر درآورد. او تجسم بازنگری در مذهب رسمی و فرهنگ و هماورد موج جنبش اسلامی گردید. افکار کسروی را از میان هفده کتاب و رساله و همچنین مقاله‌های متعددش در روزنامهٔ پرچم می‌توان شناخت، او بر این باور بود که رنسانس اسلام سیاسی و کوشش برای برقراری قوانین شریعت در ضدیت با ارزش‌های مدرن و نهادهای برآمده بر انقلاب مشروطه-ای که خود کسروی در جوانی همراه آن بود- می‌باشد.

آراي او در نقد مذهب تشيع، مسائلي بود كه پيش از وي بر قلم برخي از نويسندگان اهل سنت جاري شده بود و علماي شيعه نيز پاسخ آن‏ها را داده بودند، اما او با زباني كه از بي‏نزاكتي و هتاكي خالي نبود، همان انتقادها را رواج داد. كسروي ضمن اينكه مرتباً بر ضد علما و روحانيت شيعه هرزه‏گويي مي‏كرد، وقتي كه معارض و مبارزي در اين مسير براي خود نديد، پا را فراتر نهاده و شروع به هتاكي به ساحت مقدس امام جعفرصادق(ع) نمود و درصدد بود كه با اين بي‏شرمي و دريدگي، آخرين ميزان غيرت و سرمايه‏هاي نهفته مكتبي شيعيان را ارزيابي كند.

وقتي كار كسروي به اين مرحله رسيد، در تمام محافل ديني به ويژه در حوزه علميه نجف اشرف، شور و غوغايي برپا شد. در اين حال هنگامي كه كتابي از او در اهانت به ساحت مقدس امام صادق(ع) به دست سيد مجتبي نواب صفوي رسيد، وي كتاب را نزد علماي نجف برد و حكم ارتداد كسروي را از آيت‏اللَّه‏العظمي حاج آقاحسين قمي، از مراجع بزرگ نجف، گرفت. از اين رو راهي ايران گرديد و پس از چند بار مناظره، وقتي كه كسروي را غيرقابل اصلاح ديد، درصدد از ميان بردن اين مهره منحرف برآمد. اما در زمان حمله به كسروي، گلوله در تفنگ نواب گير كرد و تنها توانست او را زخمي كند. با اين حال، پس از مدتي كه از زنداني شدن نواب مي‏گذشت، بر اثر فشار مردم و علما از حبس آزاد شد و توانست عليه كسروي شكايت كند.

پرونده‏اي براي كسروي تشكيل گرديد كه سرانجام هنگامي كه او به دادگستري مراجعه نمود توسط ياران فداييان اسلام اعدام انقلابي شد. برادران امامي كه عامل اصلي اين ترور بودند نيز پس از مدتي بر اثر درخواست‏هاي مكرر مردم و دفاع قاطع علما، از زندان آزاد شدند.

کسروی در طی جلسه دادگاه در کاخ دادگستری ترور شد. در ساعت‌های اولیه روز ۱۱ مارس ۱۹۴۶ (۲۰ اسفند ۱۳۲۴)، گروه فدائیان اسلام به رهبری برادران امامی به جلسه دادگاه وارد شدند و کسروی و منشی‌اش، سید محمدتقی حدادپور را با استفاده از چاقو و اسلحه کشتند. گفته شده که روز، زمان و مکان جلسه دادگاه جز اطلاعات عمومی نبوده‌است، توسط بازپرس به فدائیان درز کرده‌است. بدين ترتيب، نخستين اقدام انقلابي فداييان اسلام به بار نشست و كسروي و انديشه‏هاي پليدش به گورستان تاريخ پيوست.

ابراهامیان در این باره می‌گوید: «سازمان مسلح کوچکی موسوم به فدائیان اسلام ارتباط نزدیکی با کاشانی داشت. این سازمان در سال ۱۹۴۶ توسط طلبهٔ ۲۲ ساله‌ای در تهران، سید مجتبی میرلوحی که نام نواب صفوی را به یاد بنیادگذاران دولت شیعی در ایران بر خود گذاشته بود، ایجاد شد. فدائیان اسلام برای مبارزه با «هر نوع لامذهبی»، در نخستین اقدام خود، کسروی نویسندهٔ نامدار غیرمذهبی و مورخ پاکدینی را ترور کرد. قاتلان در دادگاه نظامی تبرئه شدند، زیرا از سویی رهبران دینی به نفع آنان پادرمیانی کردند و از طرفی مقامات حکومتی امیدوار بودند که از آنان بر ضد حزب توده استفاده کنند. اما فدائیان اسلام به جای همکاری با مقامات با کاشانی همکاری کردند و در راه انداختن اعتصاب در بازار بر ضد قوام، میتینگهای عمومی در طرفداری از اعراب فلسطین، و تظاهرات خشونت‌آمیز در ۱۹۴۸ بر ضد هژیر نخست‌وزیر، یاریش رساندند. در سال ۱۹۴۹ اغلب به اشتباه کاشانی را رهبر فدائیان اسلام می‌دانستند.»

پی نوشت:
1- ترور "احمد كسروي"، يكي از نويسندگان ضد مذهبي زمان طاغوت توسط فداييان اسلام (1324 ش)، سایت ثامن ارتباط عصر
2- موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی
3- احمد کسروی، امینی

---