تمامی انقلاب‌های بزرگ دنیا یک نقطه آغازین داشته‌اند. نقطه‌ای که شاید اهمیت آن در زمان وقوع خیلی قابل درک نباشد و میزان تاثیرگذاری آن در گذر زمان برای عموم مردم روشن شود. انقلاب عظیم سال 1357 هم از این قاعده مستثنی نیست و قیام 15 خرداد سال 1342 جرقه‌‌ای بود که در نهایت منجر به پیروزی انقلاب اسلامی شد. بنابراین برای حفظ حافظه تاریخی و آشنایی نسل‌های جدید با آن قیام عظیم لازم است که سلسله وقایعی را که منجر به شکل‌گیری این صفحه از تاریخ شد را مرور کنیم.
تصویب قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی
تصویب قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی را می‌توان اولین عامل زمینه‌ساز سخنرانی تاریخی امام خمینی رحمةاللهعلیه در روز عاشورای 13 خرداد سال 1342 دانست که منجر به دستگیری او و در نهایت قیام مردم شد. طبق این قانون قید سوگند به قرآن حذف شد و از آنجا که این به معنای نفوذ آشکار فرقه ضاله «بهائیت» بود به شدت مورد اعتراض امام راحل و دیگر مراجع قرار گرفت. حذف حق رای زنان از دیگر نکات قابل توجه این قانون بود.
انقلاب سفید
از انقلاب سفید می‌توان به عنوان عامل دیگر زمینه‌ساز قیام 15 خرداد نام برد. انقلاب سفید ادامه اقدامات به ظاهر اصلاحاتی بود که آمریکا برای ایران برنامه‌ریزی کرده بود. هدف اصلی این اقدامات انتقال مراکز سنتی قدرت به شخص پهلوی بود و همین مسئله موجب مخالفت امام شد. از نظر شخص امام انقلاب سفید توطئه‌ای حساب شده بود که مستقیما اسلام و استقلال ملت ایران را هدف قرار می‌داد.
واقعه فیضیه
دوم فروردین سال 1342 مجلسی به مناسبت شهادت امام جعفر صادق علیه‌السلام در مدرسه فیضیه قوم برپا بود. افراد نفوذی شاه دستور داشتند که نظم این جلسه را به هم بریزند و این اقدام را انجام دادند. در آن واقعه تعدادی از طلاب به شهادت رسیدند و ماموران شاه برخی از آن‌ها را از پشت بام مدرسه به پایین پرتاب کردند و قرآن‌ها را آتش زدند. در واکنش به همین اتفاق بود که حضرت امام رحمةاللهعلیه در روز 13 خرداد 1342 مصادف با عاشورای حسینی در مدرسه فیضیه سخنرانی تاریخی خود را انجام دادند.
سخنرانی 13 خرداد سال 1342
حضرت امام رحمةاللهعلیه در عاشوری آن سال سخنرانی تاریخی خود علیه شاه را انجام دادند. محمد‌رضا پهلوی از ترس علما قانونی وضع کرده بود که اهل منبر در سخنرانی‌های موظف به رعایت 3 قانون هستند. الف) عدم انتقاد از پهلوی ب)عدم صحبت از اسرائیل ج)نگفتن این جمله که اسلام در خطر است. حضرت امام هم دقیقا با دست‌گذاشتن بر این سه خط قرمز مردم را طوری هشیار کرد که منجر به دستگیری شبانه ایشان شد.
یوم‌الله 15 خرداد
خبر دستگیری امام رحمةاللهعلیه به مردم رسید و بلافاصله اعتراض آن‌ها در قم و تهران آغاز گشت. اقشار مختلف مردم از بازاری تا دانشگاهی به خیابان آمدند و بنا داشتند که تا اشغال مراکز مهم پهلوی هم ادامه دهند که با دخالت نیروهای امنیتی به شهادت رسیدند. حسین فردوست؛ ارتشبد نیروی زمینی شاهنشانی در کتاب خاطراتش می‌نویسد: «با اجرای یک آیین‌نامه آمریکایی توانستیم شاه و حکومتش را از سقوط نجات دهیم»
آغاز یک نهضت
شهدا و شرکت‌کنندگان آن روز با هدایت و رهبری امام خمینی رحمةاللهعلیه بذر انقلاب را کاشتند. همچنان که ایشان بعد‌ها فرمودند: قیام ۱۵ خرداد اسطورۀ قدرت ستمشاهی را در هم شکست و افسانه‌ها و افسون‌ها را باطل کرد. ملت عظیم‌الشأن ایران با قیام و نثار خون فرزندان عزیز خویش، راه قیام را برای نسل‌های آینده گشود و ناشدنی‌ها را شدنی کرد.
