علامه محقق حضرت حجت الاسلام و المسلمین سیدمحمدرضا حسینی جلالی حائری (دام عزه)

علامۀ محقق سیدمحمدرضا حسینی جلالی حائری، دانشمند و متخصصی برجسته در دانش حدیث، رجال و احیای تراث شیعه است که سال 1365 قمری در خانواده‌ای از تبار علم و فضیلت و در شهر کربلا به دنیا آمد. پدرش، شهید آیت ‌الله سیدمحسن جلالی حائری، عالمی زاهد، از مشاهیر شهر مقدس کربلا و از چهره‌های اثرگذار آن دوره بود.

زندگی علمی
استاد جلالی،دوران کودکی تا جوانی خود را در کربلا گذراند و پس از تحصیلات دورۀ ابتدایی، در سیزده‌سالگی وارد حوزۀ علمیه این شهر شد. او مدت شش سال در حوزۀ علمیۀ کربلا به کسب دانش پرداخت و از محضر اساتید بزرگ آن دیار، علومی چون: ادبیات عرب، منطق، فقه و اصول را فراگرفت.
وی سال 1384 قمری، برای ادامۀ تحصیل در سطوح عالی حوزه، به شهر نجف اشرف کوچید و مرحله‌ای تازه را از حیات علمی خود آغازید. بیشتر افتخارات و دستاوردهای علمی و عملی ایشان در همین شهر به دست آمد و از همین حوزه بود که در کنار تلاش‌های فقهی و اصولی، گرایش‌های حدیثی و رجالی نیز در فعالیت‌های علمی ایشان بیشتر پدیدار شد؛ به گونه‌ای که پس از دریافت اجازۀ نقل حدیث از محضر علامه شیخ آقابزرگ تهرانی (ره) در سن نوزده‌سالگی، انگیزه‌اش برای ادامۀ این کار فزونی یافت و بعدها با تولید تألیفات و تحقیقات بسیار در این زمینه، برخی خلأها را پر کرد و راه‌هایی را نیز در این عرصه گشود.
علامه جلالی در حوزۀ علمیۀ نجف، نزد اساتید بنامی چون: شهید محراب آیت الله مدنی، آیت الله شیخ صدرا بادکوبه‌ای،آیت الله سیدمرتضی خلخالی، آیت الله شیخ مسلم ملکوتی، آیت الله شیخ کاظم تبریزیو آیت الله سیدمحمد روحانی قمی تلمذ کرده و علوم متداول حوزوی، به ویژه فقه و اصول را از آنها آموخت. وی یک‌سال و نیم، پای درس بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، امام خمینی (ره) نشست و به افتخار شاگردی حضرت آیت ‌الله العظمی خوئی (ره) نیز نائل آمد.
این چهرۀ سرشناس، سال 1400 قمری با هجرت به جمهوری اسلامی ایران، در شهر مقدس قم اقامت گزید و بی درنگ، با تدریس در حوزۀ علمیه، اندوخته‌ها و آموخته‌های خود را در اختیار جویندگان علوم حوزوی قرار داد. استاد جلالی، در طول دورۀ تدریس خود _ در کربلا، نجف و قم _ با بساطت وجه و سعۀ صدر، سنت شاگردپروری و پرورش محققان را استمرار بخشید و بسیاری را با دانش‌های دینی؛ از جمله: فقه، اصول، حدیث و رجال آشنا کرد.

فعالیت علمی
علامه جلالی، هرگز از نشر و گسترش معارف اسلام ناب محمدی (ص) باز نایستاد و از هیچ کوششی در این زمینه دریغ نورزید. فعالیت‌های علمی این محقق برجسته، تنها به تصنیف، تألیف، تحقیق، تصحیح، تدریس، مباحثات علمی و تربیت شاگرد محدود نمی‌شود. او عمر با برکت خویش را وقف آرمان مقدسی کرده است که به آن اعتقاد راسخ دارد؛ واقعیتی که باعث شد خدمت به دین و علم را سرلوحۀ کارهای خویش قرار دهد. این استاد گرانقدر، با همین هدف، در همایش‌ها و کنفرانس‌های علمی متعدد داخلی و خارجی شرکت کرده و با ارائه مقاله و سخنرانی‌های علمی فراوان، به تبیین و اشاعۀ معارف دینی پرداخته و از این راه، برگ زرینی در زندگی پربار خود به یادگار گذاشته است.
فعالیت‌های علمی این شخصیت وارسته در میدان تألیف و تحقیق، زمانی آشکارتر می‌شود که قلم تأثیرگذار او را در آثاری از گنجینۀ پربار فرهنگ غنی اسلام، به وضوح لمس ‌کنیم و ردپای هنرآفرینی و نوآوری وی را در این عرصه بیابیم.
این عالم گرانقدر، به پاس زحمات بی‌شائبه در حوزۀ تألیف، تحقیق و تصحیح آثار دینی، رتبه‌های علمی و جوائز ارزشمندی را دریافت کرده است که از جمله می‌توان به اینها اشاره کرد:

1. کسب رتبۀ نخست برای تألیف کتاب جهاد الامام السجاد (ع) در همایش امام سجاد(ع)، بیروت، سال 1992 م؛

2. کسب رتبۀ نخست به پاس تألیف رسالة ابی‌غالب الزراری الی ابن ابنه در کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، سال 1413 قمری؛

3. کسب رتبۀ برتر برای کتاب المنهج الرجاليّ والعمل الرائد في (الموسوعة الرجالية لسيّد الطائفة آية الله العظمى البروجرديّ در دومین همایش کتاب سال حوزه، سال 1379.
علامه جلالی، در بخشی از فعالیت‌های علمی و پژوهشی خود، به تصحیح و احیای تراث شیعی عنایت و اهتمام ویژه داشته و تلاش و تکاپوی مضاعفی را در این میدان به کار بسته است. آثار فراوانی از نسخ خطی و کمیاب، به دست ایشان احیا و در اختیار پژوهشگران و دانش‌پژوهان قرار گرفته است. شماری از کتاب‌ها و آثاری را که استاد تصحیح کرده، در ادامۀ این گزارش آمده است.
از افتخاراتی که خود علامه بارها بر آن بالیده، توفیق تلمذ نزد اساتید و عالمان برجستۀ حوزه و اخذ اجازۀ اجتهاد و نقل حدیث از آنها است. وی نخستین اجازۀ نقل حدیث را در سن نوزده‌سالگی، از محضر مرحوم علامه شیخ آقابزرگ تهرانی دریافت کرد. پس از ایشان، عالمان دیگری از جمله: آیت الله العظمی سید شهاب الدین مرعشی نجفی(ره) اجازاتی را در اجتهاد و نقل حدیث به استاد جلالی تقدیم کرده‌اند.

آثار علمی
الف. کتاب‌ها
این محقق برجسته تا کنون بیش از 110 کتاب را تألیف، تحقیق و تصحیح کرده که از این میان، 68 اثر به چاپ رسیده است. برخی کتاب‌های چاپ‌شدۀ ایشان عبارت‌اند از:

1. تدوین السّنه الشریفه: این اثر به فارسی نیز چاپ شده است؛

2. الحسین(ع) سماته و سیرته: این کتاب ترجمۀ فارسی هم دارد؛

3. جهاد الامام السجاد(ع): ترجمۀ فارسی این کتاب نیز موجود است؛

4. دفاع عن القرآن الکریم؛

5. المنهج الرجاليّ و العمل الرائد في (الموسوعة الرجالية لسيّد الطائفة آية الله العظمى البروجرديّ)؛

6. علم تحقیق النصوص؛

7. فن التألیف؛

8. العباس ابوالفضل‌بن امیر المؤمنین (ع) سماته و سیرته؛

9. ولایه العهد للامام الرضا (ع)؛

10. تفسیر الحبریالحسین‌بن الحکم‌بن مسلم الوشّاء(281ق)؛

11. تاریخ اهل البیت (ع)المنسوب الی نصربن علیّ الجهضمی (250ق)؛

12. الإمامه و التبصره من الحیرهللشیخ علیّ‌بن الحسین‌بن بابویه الصدوق (329ق)؛

13. رساله أبی‌غالب الزراری الی ابن ابنه(368ق)؛

14. تسمیه مَن قُتل مع الحسین(ع) من اهل بیته و اولاده و شیعتهللفضیل‌بن الزبیربن درهم الأسدیّ الرسان الکوفی (ق2)؛

15. النکت فی مقدّمات الاصولللشیخ المفید(413ق)؛

16. آداب المتعلمینللشیخ نصیر الدین الطوسی؛

17. شرح البدایه فی علم الدرایه للشهید الثانی زین الدین‌بن علی (قتل سته 965)؛

18. رساله الحقوق: من املاء الامام السجاد(ع)؛

19. الرجال للغضائری،احمدبن الحسن‌بن عبید الله (ق5)؛

20. الحقوق للشهید زیدبن علی(ع)؛

21. التوحید المنسوب الی امام السجاد (ع)؛

22. ..... .

تعداد 44 اثر از کتاب‌هایی که استاد جلالی تألیف، تحقیق یا تصحیح کرده، هنوز چاپ نشده یا در دست چاپ است؛ از جمله:  

1. اجازه الحدیث: تاریخها و حقیقتها؛

2. خلق القرآن؛

3. زیارت الرسول (ص) و سائر المشاهد: ردا علی ابن تیمیه؛

4. شرح رجال الغضائریّ؛

5. الضبط، تعریفه و قواعده؛

6. طرق تحمّل الحدیث و ادائه، تاریخها و شئونها؛

7. تحصیل النجاه لفخر المحققین الحلی؛

8. رجال البرقیّ؛

9. رجال الشیخ الطوسیّ(460ق)؛

10. فهرس الوسائلللحرّ العاملیّ؛

11. مقاتل الطالبیّینلأبی‌الفرج الاصفهانیّ؛

12.  ..... .

ب. مقاله‌ها
این محقق سخت‌کوش، افزون بر کتاب‌های یادشده، مقاله‌های ارزشمند بسیاری را نیز با محوریت مباحث اعتقادی و اسلامی به نگارش درآورده است. او در این مقاله‌ها، حیطه‌های گوناگونی را از علوم اسلامی نظیر علوم قرآن و حدیث، علم رجال، فقه و اصول، زندگی‌نامۀ مشاهیر و اخلاق اسلامی بررسی کرده‌ است. تعداد این مقاله‌ها فراتر از صد اثر است که در مجلاتی چون: تراثنا و علوم حدیث چاپ شده است. همچنین بعضی از این مقاله‌ها به عنوان یک اثر علمی مطرح، در قالب کتابی مستقل به چاپ رسیده‌اند. افزون بر مقاله‌های یادشده، بیش از پنجاه مقالۀ دست‌نویس هم از ایشان آماده انتشار است.
علامه جلالی در بخش مطبوعات و مجلات هم منشأ کارهای علمی بسیاری بوده است که در این زمینه می‌توان به راه‌اندازی و چاپ مجله مائده اشاره کرد. علاوه بر این، مسئولیت نخستین مجلۀ تخصصی علوم حدیث نیز که در مؤسسه دار الحدیث تهران منتشر می‌شد، از افتخارات علمی ایشان بود.

سایر فعالیت‌ها
استاد جلالی در کنار فعالیت‌های علمی و پژوهشی، از تلاش‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی نیز در طول زندگی خود دریغ نورزیده است. مبارزه و ظلم‌ستیزی مقابل رژیم معدوم بعثی عراق و تقدیم چندین شهید از خاندان این عالم وارسته در این راه، گواه روشنی است بر پیشگامی این شخصیت و خاندان ایشان در این مسیر. حضور علامه جلالی در دوران دفاع مقدس و در کنار رزمندگان اسلام، از دیگر افتخارات ایشان است.

استاد جلالی در راستای جهاد علمی خود، مباحثات و مناظراتی را با مخالفان تشیع، به ویژه سلفیان و وهابیان متعصب برگزار کرده که نتیجۀ آنها، تدوین مجموعۀ بزرگی از گفت‌وگوهای علمی و سازنده در زمینۀ عقاید و فقه اهل بیت - علیهم السلام - شده است.
علامه جلالی، در کنار تلاش‌ها و دل‌مشغولی‌های فراوان علمی و پژوهشی، کوشیده است از پیشرفت‌های سریع تکنولوژی روز، توسعۀ ارتباطات و علوم و فنون مدرن و به ویژه فضای مجازی بی‌خبر نماند. به همین منظور، سعی کرده است با استفاده از این فرصت‌ها، آثار علمی و پژوهشی خود را برای بهره‌مندی بازدیدکنندگان، در فضای مجازی بارگذاری کند. نشانی سایت استاد عبارت است از: (Al-Jalali.com)

این شخصیت علمی حوزه، پس از پنج دهه مجاهدت در عرصۀ علوم دینی، همچنان به تحقیق، تصنیف، تألیف، تصحیح و احیای آثار دینی اشتغال داشته و جامعۀ علمی را از برکات آثار خود بهره‌مند می‌سازد. شورای علمی شانزدهمین همایش کتاب سال حوزه، پنجاه سال تلاش بی‌وقفۀ علمی این فرزند حوزه، علامۀ محقق حضرت حجت الاسلام و المسلمین حاج سیدمحمدرضا حسینی جلالی حائری، را به عنوان محقق برجستۀ حوزه‌های علمیه می‌ستاید و او را به دعاهای زاکیه حضرت حجت (عج) می‌سپارد!

منبع: وبسایت معاونت پژوهش های حوزه