کریسمس ایرانی

در ادیان مختلف روزهایی تحت عنوان "روز مقدس" از دیگر ایام تمییز داده شد و مراسم خاصی در چنین ایامی اجرا می‌شود. "کریسمس" یکی از روزهای مقدس محسوب می‌شود که به سالروز تولد حضرت عیسی(ع) اختصاص دارد. کریسمس بطور سنتی، روز 25 دسامبر است که مسیحیان در این روز به جشن و برگزاری رسم و رسوم ویژه‌ای می‌پردازند.

جشن کریسمس در ایران

جشن‌های سال نو مسیحیان ایرانی همانند مسیحیان دیگر کشورهاست. حدود 150 هزار مسیحی در ایران زندگی می‌کنند که بیشتر آن‌ها ارمنی هستند. آن‌ها کریسمس را در کلیساها و منازل خود به همراه خانواده و دوستان جشن می‌گیرند. هر چند کودکان بیشتر از دیگران از کریسمس لذت می‌برند، اما برخی معتقدند این زمان برای بزرگ‌سالان نیز مسرت‌بخش است.

کریسمس ارامنه حدودا ده روز دیرتر از هم‌کیشان خارجی‌شان برگزار می‌شود. یعنی در حالی که اکثر مسیحی‌های دنیا (از کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها گرفته تا گروه عمده‌یی از ارتدوکس‌ها) 25 دسامبر را روز ولادت حضرت عیسی مسیح (ع) می‌دانند، پیروان کلیسای مستقل ارامنه، 6 ژانویه را روز کریسمس می‌دانند.

با وجود این اختلاف، سال نویِ مسیحی از همان شب اول ژانویه آغاز و با مراسم خاصی ادامه می‌یابد. ارامنه ایران که بخش اصلی مسیحیان کشور را تشکیل می دهند، این روزها برای تدارک جشن‌هایشان سخت در جنب و جوش‌اند.

شب اول ژانویه، ناقوس کلیساها به نشانه آغاز سال نو به صدا درمی‌آیند؛ درست راس ساعت 12، شروع جشن کریسمس، خانواده ها، گروه گروه وارد حیاط کلیسا می‌شوند. تا در لحظه دعا کردن به مشارکت بنشینند. صحن کلیسا شلوغ است و جمعیت متراکم. جلوی محراب، کشیش ها و دستیاران مشغولِ به جا آوردن آداب مذهبی هستند. شمع‌ها می‌سوزند، عودها دود می‌پراکنند و پیروان زانو زده، اشک می ریزند و خواسته‌های خود را بازگو می‌کنند.(1)

نمادهای جشن کریسمس چیست؟

جشن‌ کریسمس با نمادهای خاصی از جمله درخت کاج، شکلات، هدایای مختلف و ... همراه است، درست مانند جشن نوروز ایرانیان، که نمادهایی همچون؛ سفره هفت‌سین، عمو نوروز، هدایای عیدی و ... را دارد. در ادامه برخی دیگر از نمادهای کریسمس اشاه می‌کنیم:

- داروش و راج: دویست سال قبل از میلاد مسیح، کاهنان برای جشن گرفتن آغاز زمستان از گیاه داروش (mistletoe) استفاده می‌کردند. آن‌ها این گیاه همیشه سبز را که به صورت هم زیست بر روی درختان دیگر زندگی می‌کند جمع آوری کرده و از آن برای تزئین منازل استفاده می‌کردند. آن‌ها اعتقاد داشتند که این گیاه دارای خواص درمانی ویژه ای دارد که برای هر مشکلی کاربرد دارد.

- درخت کاج: از زمان های بسیار کهن، درخت و گیاه مورد پرستش مردمان بوده اند. اما آغاز تزیین درخت  در ایام سال نو میلادی بنا بر گفته ها و روایات  به سال 1605 در آلمان بر می گردد. به روایتی تزئین درخت کاج به صورت امروزی را برای نخستین بار مارتین لوتر آلمانی باب نمود.

- آب نبات عصایی: قرن‌هاست که آبنبات های عصایی در بسیاری از کشورها تولید می‌شود اما تنها از حدود سال ۱۹۰۰ بود که این آب نبات‌ها با خطوط قرمز تزئین شده و سرشان درست مانند عصا، خمیده شد.

- بابانوئل: یکی دیگر از رسوم شب سال نو و میلاد حضرت عیسی، کاقاند پاپا، بابا زمستان و یا همان بابانوئل است. در پیدایش این پدیده زیبا نیز نظری قطعی وجود ندارد. برخی از محققین، اصل بابا نوئل را هم به آلمان ویا هلند نسبت می دهند. نام  سانتا کلوز هم که به بابانوئل اطلاق می شود، توسط هلندی ها در امریکا رواج پیداکرد.

کریسمس ایرانیانِ مسلمان
اما آنچه که در این میان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، فراگیری این جشن در میان مسلمانان ایرانی طی یک دهه‌ی گذشته می‌باشد. متاسفانه طی سال‌های گذشته شاهد برگزاری جشن کریسمس و پای‌کوبی‌های شبانه به این بهانه هستیم. جشن‌هایی که حتی با خواندن کتاب انجیل و صلیب به گردن انداختن همراه است. حال آن‌که اکثر این قبیل افراد، در برابر قرآن کوتاهی کرده (عدم آشنایی و قرائت) و جشن نوروز را به سُخره می‌گیرند. به راستی چرا فرهنگ ایرانی_اسلامی رو به کم‌رنگی و تهاجم فرهنگی و غرب‌پرستی رو به افزایش است؟
متاسفانه این قبیل افراطی‌گری‌ها، تا آنجا پیش رفته است که برخی مراجع نیز نسبت به آن واکنش نشان داده‌اند. به طور مثال آیت الله مکارم شیرازی درباره‌ی برگزاری جشن کریسمس از سوی مسلمانان و تبریک‌گویی این روز به یکدیگر می‌گوید: "تا ضرورتی نباشد برگزاری جشن و انجام کارهایی که مربوط به کریسمس می‌شود، با توجه به این که باعث ترویج فرهنگ غیرمسلمانان می‌گردد مجاز نیست. منظور از ضرورت در اینجا این است که مثلا اگر انجام ندهند روابط فامیلی و دوستی به هم می‌خورد." (2)

کلام آخر
ما همواره برای دیگر ادیان و رسم و رسوم آن‌ها احترام قائل بوده و هستیم اما با کمی تامل متوجه می‌شویم که گاهی در برابر فرهنگ کشور خودمان کوتاهی و به سمت و سوی فرهنگ‌های بیگانه حرکت می‌کنیم. چرایی این موضوع دلایل مختلفی دارد که از ابعاد متفاوتی می‌توان به آن پرداخت اما آنچه که قابل اهمیت و موشکافی است، رواج نگاه برتر بینی فرهنگ غربی، از سوی برخی از اقشار جامعه، نسبت به فرهنگ اصیل ایرانی است که این روند نیز به نوبه‌ی خود یکی از زیرشاخه‌های تهاجم فرهنگی محسوب می‌شود و اگر به موقع و از راه درست به آ« ورود نشود، یقینا آسیب‌های فراوانی را به جامعه وارد خواهد کرد.

پی نوشت:

1- کریسمس در ایران، سایت خبری آکاایران، 1396
2- حکم جشن کریسمس برای مسلمانان چیست؟، پايگاه خبری تحليلی فرارو، 1393

---