افزایش یا کاهش سرطان با غذا

بیماری‌های قلبی- عروقی، سرطان و دیابت ، عامل دو سوم تمام مرگ‌ ها در کشورهای پیشرفته هستند. این سه بیماری موجب کاهش سلامت، کاهش امید به زندگی، رنج بسیار، ناتوانی و هزینه‌های اقتصادی هنگفت می‌شوند. هزینه‌ی پیشگیری از این بیماری‌ها به نسبت هزینه‌ی درمان آن‌ها بسیار اندک است.

«سلامت مردم تا سال 2010» به‌عنوان هدف در برخی کشورهای پیشرفته دنبال می‌شود و چند نکته را مورد توجه قرار داده است.از جمله‌ی این نکات می‌توان تغذیه‌ی مناسب، کاستن از اضافه وزن، داشتن فعالیت فیزیکی کافی و تناسب اندام، عدم استعمال دخانیات و دسترسی به خدمات بهداشتی مناسب در جهت کاهش سرطان، دیابت و بیماری‌های قلبی- عروقی را بر‌شمرد.

هم‌چنین بعضی منابع علمی دیگر پرهیز از آفتاب شدید، کاهش نوشیدن قهوه و چای غلیظ، آزمایش دوره‌ای جهت بررسی احتمال سرطان در بدن افراد و پای‌بندی به همسر را در این زمینه مورد عنایت قرار داده‌اند. با رعایت این موازین احتمال ابتلا به سرطان‌های حلق، مری، حنجره، ریه، کلیه، مثانه ، پانکراس، پوست، معده، بیضه، سینه، گردن رحم، رحم، پروستات و روده‌ی بزرگ کاهش می‌یابد.

فعالیت فیزیکی احتمال ابتلا به چاقی را می‌کاهد و چاقی خود، در بسیاری از بیماری‌ها نقش دارد. متاسفانه چاقی به‌سرعت در تمام دنیا رو به گسترش است؛ به‌طوری که در سال 2000(6سال پیش) شیوع چاقی در برخی کشورهای پیشرفته به 65 درصد جمعیت بزرگسالان رسید. چاقی، احتمال ابتلا به سرطان‌های مختلف از جمله سرطان غدد گردنی (آدنو کارسینوما)، روده‌ی بزرگ، راست روده، سینه (به‌ویژه در خانم‌های یائسه)، رحم و کلیه را افزایش می‌دهد. چاقی عامل حدود یک چهارم سرطان‌های سینه در جهان است. احتمال بروز سرطان سینه در زنان یائسه‌ی دارای اضافه وزن 250- 50 درصد بیش از دیگر خانم‌هاست. دریافت بالای میوه‌ها و سبزی‌ها (حداقل 400گرم در روز) در مدت زمان طولانی، احتمال ابتلا به چاقی و افزایش وزن را به ویژه در میانسالی کاهش می‌‌دهد و احتمال ابتلا به سرطان‌های حفره‌ی دهانی، مری، معده، روده‌ی بزرگ و رکتوم را نیز می‌کاهد. در برخی مطالعات، بین مصرف مغز دانه‌ها و سرطان روده‌ی بزرگ ارتباطی مشاهده شده، به طوری که مصرف این مواد (به ویژه در خانم‌ها) احتمال ابتلا به سرطان را کاهش داده است.

مصرف سویا نیز به وضوح در کاهش سرطان نقش دارد.

دریافت فلاوونوئیدها (مواد رنگی موجود در گیاهانی از قبیل گوجه‌فرنگی، انگور قرمز، هویج، چای، سیب، پیاز و امثال آن) در جهت کاهش احتمال ابتلا به سرطان‌‌های سیستم‌های گوارش و تنفس انسان مفیدند، البته اثر فوری در مردان مسنی که به‌مصرف این مواد روی آورده‌‌اند گزارش نشده است.

نوشیدن چای‌سبز و مصرف سبزی‌های تیره نیز در برخی مطالعات علمی به‌عنوان عوامل کاهش احتمال سرطان سینه مطرح شده‌اند.

نوشیدن الکل (حتی به‌مقدار کم) موجب ابتلا به سرطان‌‌های حفره‌ی دهانی، حلق، مری و کبد می‌شود و خطر سرطان سینه را هم قبل از یائسگی و هم بعد از آن افزایش می‌دهد.

مصرف مواد غذایی آلوده به برخی قارچ‌ها (کپک‌ها) با وارد کردن سم خطرناکی به نام افلاتوکسین موجب سرطان کبد می‌‌شود.

مصرف نوعی غذای چینی (تهیه شده از ماهی شور) خطر سرطان حلق به‌ویژه در کسانی که از کودکی از این غذا مصرف می‌کرده‌اند را افزایش می‌دهد.

مصرف غذاهای حاوی مواد نگهدارنده، گوشت قرمز و نمک فراوان احتمال ابتلا به سرطان معده را افزایش داده و استفاده از غذاها و نوشیدنی‌های خیلی داغ، نیز احتمال خطر سرطان‌های حفره‌ی دهان، مری و حلق را بالا می‌برد.

مصرف بالای سبزی و میوه، و کاهش مصرف گوشت قرمز بیش از کاهش مصرف چربی، خطر سرطان‌های سینه، روده‌ی بزرگ، راست روده و پروستات را کاهش می‌‌دهد.

بین مصرف کربوهیدرات‌های تصفیه شده با سرطان روده‌ی بزرگ و راست روده نیز ارتباط دیده شده است.

دکتر احمد رضا درستی- دکترای تخصصی علوم تغذیه

عضو هیات علمی دانشگاه تهران