سرطان مثانه چیست؟

مثانه عضوی است در داخل حفره لگن خاصره با دیواره هایی ماهیچه ای و قابل انعطاف که ادرار در آن جمع آوری می شود. متوسط ظرفیت ادرار در یک مثانه بالغ در حدود دو پیمانه است. ادرار به وسیله کلیه ها ، ساخته شده و توسط دو لوله که میزنای (حالب) (1) نامیده می شوند به مثانه حمل می شود. مثانه نیز ادرار را از طریق لوله دیگری به نام پیشابراه (مجرای ادرار) تخلیه می کند. پیشابراه در زنان کوتاه است اما در مردان این مجرا طویل تر بوده و از میان غده پروستات و آلت تناسلی عبور می کند.

دیواره مثانه دارای چندین لایه است. دانستن این موضوع که سرطان  به چه تعداد از این لایه های سلولی حمله ور شده است، به پزشکان در ارزیابی و تعیین پیش آگهی بیماری و نیز انتخاب مناسب ترین راه درمانی، کمک می کند. لایه ای از سلول های «اوروتلیال» که سلول های بینابینی نیز نامیده می شود، داخل کلیه، میزنای، مثانه و میزراه را پوشانده اند. این لایه، اوروتلیوم یا «بافت پوششی بینابینی» نامیده می شود. در زیر اوروتلیوم، بخش نازکی از بافت پیوندی به نام «لایه همبندی مخاطی» وجود دارد. لایه عمیق بعدی، بخش عریضی از بافت ماهیچه به نام «لایه همبندی ماهیچه ای» می باشد. پس از این ماهیچه، بخش دیگری از بافت پیوندی چربی مانندی، مثانه را از سایر اندام های نزدیک جدا می سازد.

انواع سرطان مثانه

تومورهای مثانه براساس وضعیتی که در زیر میکروسکوپ دیده می شوند، به چندین نوع دسته بندی می شوند.

سه نوع اصلی از سرطان هایی که مثانه را مبتلا می کنند، عبارت اند از:

«کارسینوم اوروتلیال»، که «کارسینوم سلول بینابینی»، یا «TCC» (1) نیز نامیده می شود، «کارسینوم سلول سنگفرشی» ((SCC (2) و ادنوکارسینوم(3)». این سرطان ها ممکن است لگنچه کلیوی میزنای و پیشابراه را نیز درگیر نمایند. در حقیقت احتمال ابتلا بیماران مبتلا به سرطان مثانه به یک نوع سرطان مشابه در دیواره کلیه ها، پیشابراه و میزنای نیز وجود دارد. به این دلیل است که به این دسته از بیماران، توصیه می شود که ارزیابی کاملی از سیستم ادراری خود داشته باشند.

کارسینوم اوروتلیال «کارسینوم سلول بینابینی»، رایج ترین شکل سرطان مثانه است و تخمین زده می شود که بیش از نود درصد از موارد ابتلا به سرطان مثانه را تشکیل می دهد.

کارسینوم اوروتلیال یکی از انواع سرطان سلول های اوروتلیال است که به طور معمول مثانه را پوشانده اند. کارسینوم سلول سنگفرشی حدود 3 تا 8 درصد از موارد ابتلا به انواع سرطان مثانه را تشکیل داده است. در زیر میکروسکوپ سلول های آن بسیار شبیه سلول های سرطان های پوست به نظر می رسد. تقریباً همه ی کارسینوم های سلول سنگفرشی مهاجم می باشند.

تخمین زده می شود که ادنوکارسینوم، تنها یک تا دو درصد از موارد ابتلا به سرطان های مثانه را تشکیل دهد. این سلول ها وجوه مشترک بسیاری با سلول هایی دارند که در سرطان های روده تبدیل به غده می شوند. تقریباً همه ادنوکارسینوم های مثانه مهاجم می باشند.

انواع سرطان های مثانه، واکنش های متفاوتی نسبت به پرتو درمانی و شیمی درمانی از خود نشان می دهند. لذا نوع درمان بیماران نسبت به نوع کارسینوم آنها متفاوت خواهد بود.

انواع تومورهای اوروتلیال

تورمورهای اوروتلیال با هم یکسان نیستند. این تومورها براساس میزان تهاجم و یا به لحاظ ظاهری تومور به انواع مختلفی تقسیم می شوند:

کارسینوم درجا(4)

در این حالت، سرطان فقط درونی ترین لایه مثانه یعنی اورتلیوم را درگیر می کرده است و هنوز به لایه های عمیق تر مثانه گسترش پیدا نکرده است.

تومورهای مهاجم

در این حالت، سرطان از اوروتلیوم به لایه های عمیق دیواره مثانه گسترش پیدا می کند. در گذشته پزشکان این اصطلاح را فقط زمانی به کار می بردند که سرطان به لایه ضخیم ماهیچه ای (که پروپریای ماهیچه ای نامیده می شود) گسترش پیدا کرده بود. نظریه رایج در طبقه بندی هر نوع سرطان مثانه، تنها منحصر به مهاجم بودن غده سرطانی اوروتلیوم نیست.

بلکه مشخص کردن این مسئله که سرطان تا چه اندازه در دیواره مثانه نفوذ کرده است نیز بسیار مهم است. تهاجم سرطان به لایه ماهیچه ایی ضخیم مثانه بسیار جدی تر از تهاجمی است که فقط محدود به «لامینا پروپریا» (لایه پیوندی مخاط) یا لایه ماهیچه ای نازک و سطحی است.

تومورهای سطحی

این دسته شامل سرطان های مثانه ای است به لایه های عمقی هجوم نبرده اند. چنانچه یک سرطان لایه ماهیچه ای اصلی مثانه را مورد تهاجم قرار دهد، دیگر سطحی به حساب آورده نمی شود. سرطان ممکن است کاملاً به لایه های نزدیکترین سلول های اوروتلیال به درون مثانه، محدود شود یا همچنین ممکن است به لایه نازک بافت پیوندی (که لایه همبندی مخاط نامیده می شود) که درست در زیر سلول های اوروتلیال قرار دارد، گسترش پیدا کند.

تومورهای پاپیلاری

تومورهای

پاپیلار

ی دارای برآمدگی های باریک انگشت مانند می باشند که در داخل حفره ی مرکزی مثانه رشد می کنند.

گاهی اوقات نیز گفته می شود که این تومورها شبیه یک نوع گیاه کاکتوس شاخه شاخه هستند. برخی از تومورهای اوروتلیال پاپیلار فقط به سمت مرکز مثانه رشد پیدا می کنند که به آنها تورمورهای اروتلیال پاپیلار غیرمهاجم گفته می شود.

«پاپیلوم نوع خوش خیم تومور اوروتلیال است. از آنجا که این تومورها بدخیم نیستند، معمولاً به سایر بخش های بدن گسترش پیدا نمی کنند. این تومورها به وسیله عمل جراحی با موفقیت خارج و درمان می شود و به ندرت بازگشت می نماید بیماران مبتلا به پاپیلوم به ندرت دچار سایر تومورهای پاپیلار در قسمت های دیگری از سیستم اداری خود می شوند.

تومور « اوروتلیال پاپیلار» از نوع تومورهای نیمه بدخیم نهفته می باشد که معمولاً به وسیله عمل جراحی به طور موفقیت آمیز خارج و درمان می شود. اما ابتلا بیماران مبتلا به این نوع تومور به یک یا چند تومور پاپیلار در آینده در سایر قسمت های سیستم ادراری چندان دور از انتظار نیست. بیشتر این تومورها شبیه تومور اصلی می باشند. اما گاهی اوقات ممکن است تومور جدید سرطانی یا حتی مهاجم باشد.

کارسینوم اوروتلیال پاپیلار نوعی تومور پاپیلاری است که میزان ناهنجاری آنها از لحاظ ظاهر، اندازه و نحوه قرارگیری سلول ها متفاوت است. دسته ای از این تومورها که ناهنجاری نسبتاً اندکی دارند، تومور خفیف یا خوش خیم نامیده می شوند و اگرچه به ندرت به دیواره مثانه هجوم می آورند اما قالب اوقات پس از انجام عمل جراحی عود می کنند.

دسته دیگری از این کارسینوم که دارای ناهنجاری حادتری هستند، کارسینوم بدخیم نامیده می شوند و این احتمال وجود دارد که به دیواره داخلی مثانه هجوم برده یا حتی به سایر بخش های بدن نیز گسترش پیدا کنند.

برخی از کارسینوم های پاپیلار به سمت بخش مرکزی مثانه و همچنین برخی دیگر به طرف دیواره مثانه رشد می کنند. این دسته از تورمورها، کارسینوم اوروتلیال پاپیلار مهاجم یا سرطانی نامیده می شوند.

تومورهای مسطح

کارسینوم اوروتلیال مسطح هرگز به سمت حفره مثانه رشد پیدا نمی کنند. بعضی از آنها فقط سلول های نزدیک ترین لایه به درون مثانه و برخی دیگر بخشی از حفره مثانه را درگیر می سازند.

این تومورها کارسینوم اوروتلیال مسطح غیرمهاجم نامیده می شوند. برخی از کارسینوم های اوروتلیال مسطح، لایه های عمیق (بخش خارجی حفره مثانه) به ویژه لایه ماهیچه را درگیر می کنند. این تومورها، کارسینوم اوروتلیال مسطح مهاجم نامیده می شوند.

پیشگیری و عوامل خطر (5)

هر چیز که شانس ابتلا به یک بیماری نظیر سرطان را در افراد افزایش دهد، یک عامل خطر به حساب می آید.

سرطان های مختلف دارای ریسک فاکتورهای متفاوتی می باشند. مثلاً عدم محافظت از خود در برابر تابش شدید اشعه خورشید، یک ریسک فاکتور برای سرطان پوست می باشد. چندین ریسک فاکتور باعث مستعدتر شدن فرد در ابتلا به سرطان پوست می باشد.

در عین حال به یاد داشتن این موضوع بسیار مهم است که ریسک فاکتورها خطر ابتلا را در فرد افزایش می دهند اما همیشه باعث بیماری نمی شوند. بسیاری از افراد هستند که دارای یک یا چند مورد از این ریسک فاکتورها می باشند. اما هرگز دچار سرطان مثانه نشده اند. حال آنکه بعضی ها مبتلا به سرطان مثانه هستند در حالی که ریسک فاکتورهای آنان ناشناخته است.

به هر حال برای کنترل دقیق یک سرطان نهفته، آگاهی داشتن از ریسک فاکتورها بسیار مهم است به گونه ای که انجام یک واکنش به موقع و مناسب در برابر آنها نظیر تغییراتی که در عادات مزاجی و سلامتی بروز می کند، می تواند مؤثر واقع گردد.

کشیدن سیگار

بزرگترین عامل خطر در ابتلا به سرطان مثانه کشیدن سیگار  است. افراد سیگاری دو برابر بیشتر از افرد غیرسیگاری در معرض ابتلا به سرطان مثانه قرار دارند. سیگار کشیدن دلیل نیمی از مرگ و میر مردان در اثر ابتلا به سرطان مثانه و نیز بیش از یک سوم در زنان است. بعضی از (مولد شیمیایی سرطان زا) موجود در توتون سیگار، توسط ریه ها جذب شده و در داخل خون رها می شوند.

سپس به وسیله کلیه ها تصفیه شده و در ادرار جمع می شوند. این مواد شیمیایی درون ادرار به سلول های اوروتلیال که بخش داخلی مثانه را پوشانیده اند، آسیب وارد می نمایند.

این آسیب احتمال ابتلا به سرطان مثانه را افزایش می دهد.

قرار گرفتن در معرض استنشاق مواد شیمیایی سرطان زا (آلودگی شغلی)

برخی از مواد شیمیایی صنعتی با سرطان مثانه در ارتباط می باشند. این مواد شیمیایی که اسیدهای آمینه معطر نامیده می شوند، مانند: «بنزیدین» و «نفتیل آمین» که گاهی اوقات در صنایع رنگ مورد استفاده قرار می گیرد، می توانند عامل بروز سرطان مثانه باشند.

همچنین اگر سایر صنایعی که از برخی مواد شیمیایی ارگانیک استفاده می کنند، ایمن سازی محیط و اصلاح شیوه انجام کار را به صورت صحیح انجام نداده باشند، ممکن است کارگران را در معرض خطر ابتلا به سرطان مثانه قرار دهند.

صنایعی که با خودداری بیشترین خطر می باشند شامل کارخانجات سازنده لاستیک (کائوچو)، چرم، نساجی و تولیدات رنگ و تا حدی نیز چاپخانه ها می باشند.

کشیدن سیگار و نیز قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سرطان زا که به اقتضای حرفه کاری صورت می گیرد هر دو با هم در پیشرفت سرطان سروکار دارد، در خطر بسیار بیشتری در ابتلا به سرطان مثانه قرار دارد.

نژاد

سفیدپوستان بیشتر از سیاهپوستان در معرض ابتلا به سرطان مثانه می باشند. دلیل این اختلاف به خوبی مشخص نشده است.

افزایش سن

خطر ابتلا به سرطان مثانه با افزایش سن بالا می رود. میانگین سن در تشخیص سرطان مثانه 65 سال است. کمتر از یک درصد از موارد ابتلا به سرطان مثانه در میان افراد زیر 40 سال رخ می دهد.

التهاب مزمن مثانه

عفونت های ادراری، سنگ های کلیه و مثانه و نیز سایر دلایل ناراحتی های مزمن مثانه، با سرطان مثانه مرتبط می باشند (به ویژه کار سینوم سلول اسکواموس مثانه) اما لزوماً باعث بروز سرطان مثانه نمی شوند. همچنین کرم انگلی که «شیستوزما هماتوبیوم» نامیده می شود و می تواند به داخل مثانه نفوذ پیدا کنند به عنوان یک عامل خطر برای سرطان مثانه و معمولاً کارسینوم سلول اسکواموس به حساب می آید. گرچه اکثراً این انگل در شمال آفریقا یافت می شود اما سبب بروز موارد نادری از سرطان مثانه در ایالات متحده، در میان افرادی که قبل از مهاجرت شان به این کشور مبتلا به این کرم انگلی بودند، نیز شده است.

سابقه ابتلا به سرطان مثانه

همانگونه که کارسینوم اوروتلیال می تواند در بسیاری از نواحی مثانه شکل بگیرد به همان صورت نیز می تواند در دیواره کلیه، میزنای و میز راه به وجود بیاید. حتی زمانی که تومور مثانه به صورت کامل خارج می شود خطر بسیار زیادی بیمار را در شکل گیری تومور دیگری در همان موضع یا در قسمت های دیگر اوروتلیوم، تهید می کند. به همین دلیل، افرادی که مبتلا به سرطان مثانه می باشند به صورت مداوم به مراقبت های پزشکی دقیق نیاز دارند. این مراقبت ها شامل آزمایشات ادرار و آزمایشات اشعه ایکس برای تشخیص هر نوع سرطان جدید در مراحل اولیه و بیشتر علاج پذیر آن هستند.

نقص های مادرزادی مثانه

پیش از تولد مجرایی بین ناف (فرورفتگی کوچک روی شکم) و مثانه وجود دارد. این اتصال و پیوند، «اوراک» نامیده می شود که معمولاً پس از تولد از بین می رود. اگر بخشی از این مجرا بعد از تولد باقی بماند، امکان دارد که سرطانی شده و یک آدنوکارسینوم شکل بگیرد. چنین سرطانی بسیار نادر بوده و علت بروز کمتر از یک و نیم درصد از موارد ابتلا به سرطان مثانه است.

در هر حال، بر اثر بروز این نقص در حدود یک سوم از آدنوکارسینوم های مثانه شکل می گیرند که با این حال باز هم نادر به شما می روند.

نقص کمیاب دیگری در هنگام تولد به نام «اکستروفی» وجود دارد که خطر ابتلا به سرطان مثانه را در افراد افزایش می دهد. در اکستروفی، پوست، ماهیچه و بافت پیوندی جلوی مثانه ضعیف شده و تحلیل می رود تا این که کاملاً به هم می چسبند به گونه ای که یک سوراخ یا نقصی در دیواره شکم به وجود می آید. اکستروفی می تواند به بافت مجاور مثانه سرایت کرده و آن را در معرض یک عفونت حاد و مزمن قرار دهد که در نهایت ممکن است به شکل گیری یک آدنوکارسینوم در مثانه بیانجامد.

پیشگیری

در حال حاضر روش های مطمئنی برای پیشگیری از بروز سرطان مثانه وجود ندارد. بهترین برنامه تا حد امکان دوری از عوامل خطر می باشد.

سیگار نکشید

عقیده بر این است که تقریباً نیمی از مرگ و میرهای ناشی از سرطان مثانه در بین مردان و بیش از یک سوم در میان زنان بر اثر کشیدن سیگار رخ می دهد.

اجتناب از قرار گیری در معرض استنشاق برخی از موارد شیمیایی

اگر شما با نوعی از مواد شیمیایی به نام آمینه های «آروماتیک» سروکار دارید، از ایمن سازی صحیح محیط و نیز شیوه انجام کار اطمینان حاصل نمایید. صنایعی که استفاده از این مواد شیمیایی در آنها رایج و معمول است عبارت اند از: لاستیک سازی، چرم، مواد چاپی، نساجی و تولیدات رنگ.

نوشیدن مایعات به مقدار زیاد

یک تحقیق جدید اعلام کرده است که نوشیدن مقادیر زیاد مایعات می تواند خطر ابتلا به سرطان مثانه را در افراد کاهش دهد. توجیه محققین این است که نوشیدن مایعات زیاد، تولید ادرار را افزایش داده و در نتیجه مثانه فرد فعالیت بیشتری می کند. این کار (نوشیدن مایعات زیاد) باعث می شود تا هر نوع ماده سرطانی زایی که ممکن است در ادرار وجود داشته باشد، رقیق شده و به این ترتیب مدت زمانی که اینگونه مواد شیمیایی در مجاورت سلول های مثانه باقی می مانند، محدود گردد.

دلیل بروز سرطان مثانه

ما هنوز علت واقعی بروز اکثر سرطان های مثانه را نمی دانیم. اما، محققان به برخی از عوامل خطر (سرطان مثانه) پی برده اند و درباره این موضوع که چطور این عوامل باعث سرطانی شدن سلول های مثانه می شوند به پیشرفت هایی دست یافته اند.

در طی چند سال اخیر، دانشمندان به پیشرفت های زیادی دست یافته و دریافته اند که برخی تغییرات در DNA می تواند باعث شود تا سلول های عادی مثانه به صورت غیرطبیعی رشد کرده و سرطانی شوند. DNA یک ماده ژنتیکی می باشد که تقریباً برای هر کاری که سلول های ما انجام می دهند، دستوراتی را منتقل می سازد. ما معمولاً شبیه والدین مان هستیم زیرا آنها DNA خود را به ما انتقال می دهند. بعضی ژن ها (بخش هایی از DNA) حاوی دستوراتی برای نظارت بر سلول ها در هنگام رشد و تقسیم می باشند. برخی از ژن ها که به تقسیم سلولی کمک می نمایند، آنکوژن (6) نام دارند. سایر ژن هایی که عمل تقسیم سلولی را کند نموده یا باعث نابودی سلول ها می شوند، ژن های باز دارنده تومور نامیده می شوند. این مسئله شناخته شده است که سرطان ها می توانند ناشی از نقص های DNA باشد که باعث می شود آنکوژن ها فعال شده یا ژن های بازدارنده تومور غیرفعالی شوند. بعضی از افراد نقص های DNA را از والدین شان به ارث می برند که این مسئله سبب می شود خطر ابتلا به سرطان های سینه، تخمدان، کولوکتال و چندین نوع سرطان دیگر در آنها افزایش یابد. با این اوصاف سرطان مثانه از طریق توارث منتقل نمی شود و در حال حاضر به نظر نمی رسد که به ارث بردن نقص های ژنتیکی علت بروز این بیماری باشد.

معمولاً جهش های DNA مرتبط با سرطان مثانه به جای این که از زمان قبل از تولد به ارث برده شوند، در خلال دوره زندگی بروز می کند. هر زمان که یک سلول آماده تقسیم به دو سلول جدید شد، DNA آن نیز باید مشابه سلول تکثیر پیدا کند. این فرآیند بی نقص نمی باشد و ممکن است خطاهایی در هنگام تکثیر DNA رخ دهد. خوشبختانه سلول ها دارای دسته ای از آنزیم های ترمیمی می باشند که خطاهای صورت گرفته در تقسیم DNA را اصلاح می نمایند. اما ممکن است بعضی از این خطاهای صورت گرفته در DNA نیز از کنار این آنزیم های ترمیمی اشتباهاً عبور نمایند خصوصاً اگر سلول ها در حال رشد سریع باشند. ممکن است نقص های اکتسابی DNA ناشی از استنشاق مواد شیمیایی سرطان زای موجود در توتون سیگار باشد چرا که این مواد به وسیله خون جذب شده و سپس توسط کلیه ها تصفیه و به داخل ادرار رها می شوند. تصور بر این است که تغیرات اکتسابی در ژن هایی نظیر: P53 یا ژن های بازدارنده تومور آر.بی و نئو آنکوژن HER2 در پیشرفت سرطان مثانه بسیار مهم باشد. ممکن است تغییرات حاصل در این نوع ژن ها و نیز سایر ژن های مشابه باعث به وجود آمدن بعضی سرطان های مثانه شود که نسبت به سایر انواع آن سریع تر رشد و تکثیر پیدا کند. تحقیقات جدید در این زمینه در نظر دارد تا با آزمایشات پیشرفته بتوانند تغییرات حاصل در DNA را تشخیص داده و سرطان های مثانه را در همان مراحل نخستین ردیابی نماید.

اگرچه هنوز این مسئله کاملاً مشخص نشده است که سرطان های مثانه بر اثر جهش های موروثی موجود در آنکوژن ها یا ژن های بازدارنده تومور به وجود می آیند، به نظر می رسد بعضی از افرادی که دارای این نقص ها می باشند قدرت پایینی در پس زدن برخی از مواد شیمیایی سمی سرطان زا دارند. این افراد در برابر اثرات عوامل سرطان زای موجود در توتون سیگار و برخی مواد شیمیایی صنعتی، دارای حساسیت بیشتری می باشند. محققان آزمایشاتی را که ممکن است به شناسایی چنین افرادی کمک کند گسترش داده اند اما اینگونه آزمایشات به طور معمول و مرتب در دسترس نمی باشد.

منبع: جمهوی اسلامی

مشاور پزشکی تبیان: دکتر میثم شیرزاد

1) TRANSITIONAL CELL CARCINOMA

2) SQUAMOUS CELL CARSINOMA

3) ADENO CAR SINOMA

4) CARCINOMA INSITU

5) RISK FACTOR

6) ONCOGEN

اگر می خواهید سرطان مری نگیرید ...

مقابله با سرطان سینه

سومین سرطان شایع دنیا "سرطان روده"

لذات ترك سیگار ( قسمت اول  ) ، ( قسمت دوم  )

کتاب های « روان شناسی » ، « دائرة المعارف » و « متفرقه » در فروشگاه اینترنتی تبیان