تلوریم

تلوریم عنصر شیمیایی است که در جدول تناوبی با نشان Te و عدد اتمی 52 قرار دارد. تلوریم که شبه فلزی شکننده و سفید نقره ای شبیه قلع می باشد، از نظر شیمیایی همانند سلنیم و گوگرد است. از این عنصر بیشتر در آلیاژها و به عنوان یک نیمه هادی استفاده می شود.

خصوصیات قابل توجه

تلوریم عنصر نسبتاً کمیابی است و از نظر شیمیایی جزو خانواده اکسیژن، گوگرد، سلنیم و پلونیم ( chalcogens) محسوب می شود.

تلوریم در حالت بلوری به رنگ سفید نقره ای و در حالت خالص خود دارای درخشش فلزی است. تلوریم شبه فلزی شکننده است که به راحتی له می شود. تلوریم غیر متبلور را بوسیله جداسازی آن از محلول دارای تلوریم یا اسید تلوریک بدست می آورند. بهر حال در این باره که آیا این شکل تلوریم واقعاً غیر بلورین است یا از بلورهای بسیار کوچک تشکیل شده اختلافاتی وجود دارد. تلوریم نیمه هادی p-type است که در شرایط خاص و براساس پیوند اتمی، رسانایی بیشتری را نشان داده است.

چون از نظر شیمیایی مانند سلنیم و گوگرد است رسانایی این عنصر در صورت مواجهه با نور تا حدی افزایش می یابد. تلوریم را می توان به مس، طلا، نقره، قلع و فلزات دیگر اضافه کرد. در صورت سوختن در هوای عادی شعله هایی به رنگ آبی مایل به سبز ایِجاد می کند که نتیجه آن تولید اکسید تلوریم است . این عنصر در حالت مذاب موجب فرسایش مس ، آهن و فولاد ضد زنگ می گردد.

کاربرد ها

از این عنصر بیشتر برای ساخت آلیاژ با فلزات دیگر استفاده می شود. آنرا به سرب اضافه کرده تا استحکام و دوام آنرا افزایش داده و تأثیر فرسایشی اسید سولفوریک را بر آن کاهش دهند. افزودن تلوریم به فولاد ضد زنگ و مس باعث افزایش کارآمدی آن ها می گردد. سایر کاربردها:

• برای کنترل سرما به صورت چدن آلیاژ می شود.
• در سرامیک ها کاربرد دارد.
• تلوریم بیسموت در وسایل ترموالکتریک به کار می رود.

تلوریم همچنین در کلاهک های انفجاری مورد استفاده بوده و دارای کاربردهای بالقوه در پهنه های آفتابگیر تلوریم کادمیم می باشد. بخشی از راندمان بالای تولید برق سلول های خورشیدی مربوط به استفاده از این ماده می باشد اما در عمل هنوز از این کاربرد استقبال نشده است.

تاریخچه

تلوریم (در زبان لاتین tellus به معنی زمین) در سال 1782 به وسیله Franz Joseph Muller von Reichstein در رومانی کشف شد. سال 1798 Martin Heinrich Klaproth کسی که قبلاً آنرا جدا کرده بود این عنصر را نامگذاری کرد.
دهه 70 دوران رونق کاربردهای ترموالکتریک تلوریم و نیز کاربرد آن در فولاد غیر ماشینی بود که کاربرد عمده آن دوران محسوب می شد.

پیدایش

تلوریم گاهی اوقات به شکل خالص یافت می شود اما اغلب به صورت تلورید طلا ( کالاوریت) و در ترکیب با سایر فلزات دیده می شود. منبع اصلی تلوریم رسوبات آند است که در خلال تصفیه الکترولیزی مس جوشدار به وجود می آید.
تلوریم به میزان تجاری و غیر سمی معمولاً به صورت پودر mesh200- عرضه می شود ولی بصورت تخته ای، شمش، لوله ای یا گرد نیز موجود است. قیمت هر پوند تلوریم در سال 2000 معادل 14 دلار آمریکا بود.

ترکیبات

تلوریم در گروه گوگرد و سلنیم قرار دارد و ترکیباتی مشابه آن ها می سازد. ترکیب با فلز یا هیدروژن و یون های مشابه یک تلورید نامیده می شود. تلوریدهای طلا و نقره کانه های خوبی به حساب می آیند.

ایزوتوپ ها

برای تلوریم 30 ایزوتوپ با جرمهای اتمی بین 108 تا 137 شناسایی شده است. تلوریم طبیعی دارای 8 ایزوتوپ است.

هشدارها

افرادی که در معرض 01/0 میلی گرم یا کمتر تلوریم در هر مترمکعب هوا قرار می گیرند با بویی شبیه بوی سیر مواجه می شوند. تلوریم و ترکیبات آن را باید سمی انگاشت و با کمال احتیاط با آن ها رفتار کرد.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تنظیم: مریم فروزان کیا