بند پایان

اهداف

• آشنایی دانش آموزان با بندپایان و گروه های اصلی آنان
• شناخت حشرات به عنوان بندپایان

شرح درس

گفتیم که گروهی از بی مهره ها را بندپایان تشکیل می دهند، مورچه، زنبور، پروانه، خرچنگ، هزارپا، عنکبوت و بسیاری از حشرات دیگر از گروه بندپایان هستند. این جانوران همگی خونسرد هستند، یعنی دمای بدن آن ها تابع دمای محیط است و هر زمان که دمای محیط از حد معینی کمتر شود، فعالیت بدن آن ها متوقف می ماند و از بین می روند.

به همین دلیل است که در فصل زمستان و سرمای هوا حشراتی مانند سوسک را کمتر می بینیم و یا اصلا نمی بینیم، هم چنین به همین دلیل است که در نواحی گرمسیری حشرات بیشتری نسبت به نواحی سردسیری زندگی می کنند. بندپایان دارای کالبد بیرونی سخت و بندبند هستند  و اسکلت بیرونی آن ها بندبند است؛ این جانوران دارای یک جفت شاخک و حداقل یک جفت چشم مرکب جانبی با واحدهای گیرنده نوری مستقل هستند. قلب بند پایان در قسمت شکمی بدن و سیستم عصبی در قسمت پشتی بدن آن ها قرار دارد.

چهارگروه بندپایان عبارتند از:  

• حشرات
• خرچنگ ها
• عنکبوت ها
• هزارپاها

حشرات فراوان ترین بندپایان هستند. حشرات معمولا دارای بال هستند و شش پا دارند. مگس، ملخ، سوسک و پروانه از گروه حشرات هستند. آیا می توانید چند نمونه ی دیگر از حشرات را نام ببرید؟

عنکبوت ها هشت پا دارند. عنکبوت ها جانوران مفیدی محسوب می شوند، چرا که جانوران مضر را می خورند. بعضی از عنکبوت ها سمی و خطرناک هستند و بعضی نیز هیچ خطری ندارند. عنکبوت ها بدن دو قسمتی دارند که شامل سر و شکم است. آن ها فاقد بال هستند و چهارجفت پا دارند.

خرچنگ ها نیز از جمله بندپایانی هستند که در آب زندگی می کنند، پوشش خارجی بدن آن ها سخت و زبر است. بعضی از آن ها مانند میگو خوراکی هستند و انسان از آن ها تغذیه می کند.

هزارپاها نیز انواع مختلفی دارند. برخی از آن ها علف خوار و بعضی از آن ها گوشت خوار هستند. هزارپاهای گوشت خوار سمی هستند، اما سم آن ها برای انسان خطری ندارد. در واقع مایع محرکی از خود ترشح می کنند که البته همان طور که گفته شد بی خطر است. هزارپایان بدنی استوانه ای شکل دارند که تعدادی زیادی بند دارد که به هر بند دو جفت پا وصل است.

فعالیت

تصویر یک جانور از گروه حشرات (مانند مورچه)، و یک جانور از گروه عنکبوت ها تهیه کنید. به دقت به آن ها نگاه کنید و شباهت ها و تفاوت های آن ها را یادداشت کنید. پاهای مورچه و پاهای عنکبوت چه شباهتی با هم دارند؟

بعضی از حشراتی که در محیط اطراف ما زندگی می کنند، زندگی اجتماعی دارند، یعنی به صورت گروهی زندگی می کنند. حشراتی مانند زنبور عسل، موریانه و مورچه که در قرآن کریم نیز به آن ها اشاره شده است از آن دسته هستند.

 آیا تا به حال به حرکت یک مورچه دقت کرده اید. مورچه ها حشراتی بسیار تلاشگر هستند. غذای خود را ذره ذره حمل می کنند و تا لانه ی خود می برند. این گونه حشرات به صورت گروهی و قبیله ای زندگی می کنند و معمولا فقط یک حشره یعنی ملکه تولید مثل می کند و باقی حشرات کارگر محسوب می شوند. زنبور عسل نیز از جمله حشراتی است که زندگی گروهی دارد و تنها حشره ای است که توسط انسان اهلی می شود و برای تهیه عسل از آن استفاده می شود.

حشراتی که در اطراف ما زندگی می کنند هرکدام دارای فایده و خاصیت و نیز ضرری برای انسان و زندگی انسان و طبیعت هستند. در جدولی مانند جدول زیر چند حشره را نام برده و فایده یا ضرر آن ها را بنویسید.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: نسیم گوهری
تنظیم: مریم فروزان کیا