مواد غذایی موثر در پوسیدگی دندان و جلوگیری از آن

پوسیدگى دندان یکى از رایج ترین بیمارى هاى عفونى است و بر اساس گزارشات ارائه شده 5 برابر رایج تر از بیماری آسم است.

بررسى پوسیدگى دندان ها نشان مى دهد که بچه هایى که والدین آنها حداقل تا لیسانس تحصیل کرده اند، کمتر از بچه هایى که والدین آنها کمتر از لیسانس هستند به پوسیدگى دندان ها مبتلا هستند.

ایجاد پوسیدگى به عواملى چون ترکیبات مینا و عاج دندان، محل قرارگیرى دندان ها، ترکیبات و میزان ترشح بزاق و وجود شیارها و حفرات در تاج دندان بستگى دارد.

بزاق هاى آلکالوئیدى اثر پیشگیرانه دارند. به همان میزان که بزاق اسیدى موجب افزایش خطر پوسیدگى مى شود، روش زندگى نیز در این پدیده موثر است. باکترى ها عامل اساسى در ایجاد پوسیدگى هستند.

کربوهیدرات ها ماده ی ایده آل براى باکترى های مولد پوسیدگی دندان هستند و فرآورده هاى اسیدى ناشى از آنها موجب کاهش PH بزاق به پایین تر از 5/5 مى شود که زمینه مناسب را براى تولید پوسیدگى فراهم مى کند.

پوسیدگی ریشه ی دندان

فاکتور اولیه در ایجاد پوسیدگى ریشه، عقب نشینى لثه است که اغلب ناشى از بیمارى لثه است که در این حالت ریشه هاى عریان بسیار مستعد پوسیدگى هستند. فاکتورهاى دیگرى که با افزایش شیوع این پوسیدگى ارتباط دارد، میزان سن، فقدان فلوراید موجود در آب، بهداشت ضعیف دهان و خوردن مکرر مواد غذایی حاوی کربوهیدرات است.

درمان پوسیدگى ریشه شامل ترمیم دندان و مشاوره تغذیه است. پوسیدگى ریشه یک بیمارى عفونى دندان است که در بالغین مسن تر بیشتر مشاهده مى شود، زیرا این گروه از افراد دندان هاى طبیعى خود را در مدت بیشترى نگه داشته اند.

عوامل تغذیه اى موثر بر پوسیدگى دندان

عوامل تغذیه اى موثر بر پوسیدگى دندان عبارتند از : دفعات مصرف مواد کربوهیدراتی یا قندی، نوع تغذیه، دفعات غذا خوردن، ترکیبات مواد غذایى و آشامیدنى، مدت زمان تماس دندان با مواد غذایى و آشامیدنى.

مواد غذایی مولد پوسیدگی

مواد قندى در چهار گروه از شش گروه مواد غذایى موجود هستند: 1- حبوبات 2- میوه ها 3 - فرآورده هاى لبنى 4- مواد قندى.

با وجود اینکه بعضى سبزیجات نیز مواد قندى دارند، ولى گزارشى مبنى بر پوسیدگى زایى آنها ارائه نشده است. موادى چون نشاسته موجب کاهش PH بزاق به کمتر از 5/5 مى شود. بیسکوییت، چیپس، نان و انواع میوه ها (تازه، خشک و کمپوت) و همچنین آب میوه ها نیز پوسیدگى زا هستند.

تمایز بین مواد مولد پوسیدگى دندان، متوقف کننده پوسیدگى و ضد پوسیدگى بسیار مهم است.

نتایج مطالعات نشان داده است که میزان اسیدى که از تخمیر مواد غذایى توسط باکترى های دهان ایجاد مى شود به مقدار قند موجود در آن ماده بستگى دارد. پوسیدگى زایى همچنین تحت تاثیر عوامل دیگرى مانند حجم و میزان بزاق تولید شده در فرد، تعداد وعده هاى مصرف غذا، ترکیبات مواد غذایى مورد استفاده، میزان تشکیل پلاک میکروبى و میزان استعداد ژنتیکى فرد است.

مواد غذایى متوقف کننده ی پوسیدگى

یا آن دسته که توسط میکروب هاى پلاک دندان، قابل مصرف نیستند، PH بزاق را به پایین تر از 5/5 کاهش نمى دهند.این مواد شامل پروتئین هایى چون تخم مرغ، ماهى، گوشت، بعضى سبزیجات و آدامس هاى بدون قند هستند. قندهاى مصنوعی از قبیل ساخارین، سیکلامات ها و آسپارتام نیز جزء این گروه هستند. بعضى از شواهد دال بر این است که قندهای مصنوعی به علت اینکه مواد مورد نیاز را در اختیار باکتری های مولد پوسیدگی قرار نمى دهند، متوقف کننده ی پوسیدگى هستند.

مواد غذایى ضد پوسیدگى

، موادى هستند که هنگام استفاده از آنها جذب غذاهاى اسیدزا توسط باکترى ها مختل مى شود. الکل هاى پنج قندى جزء این دسته محسوب مى شوند، زیرا توسط آمیلاز بزاق تجزیه نمى شوند. مکانیسم عمل این گروه از مواد شامل فعالیت هاى ضدمیکروبى علیه باکتری های مولد پوسیدگی است. از جمله ی این مواد می توان آدامس های بدون قند حاوی گزیلیتول را نام برد.

تاثیر آدامس در کاهش پوسیدگى از طریق ترشح بزاق است که منجر به افزایش فعالیت خنثى سازى بزاق و در پى آن افزایش زدودن کربوهیدرات ها از سطح دندان مى شود. آدامس هاى بدون قند از طریق افزایش ترشح بزاق در کاهش پوسیدگى موثر هستند.توصیه مى شود پس از غذا هاى حاضرى یا وعده هاى غذایى از آدامس بدون قند استفاده کنید تا احتمال پوسیدگى را کاهش دهد. در عین حال امکان معدنى شدن مجدد بخش هاى تخریب شده دندان نیز افزایش مى یابد.

آدامس های بدون قند حاوی گزیلیتول هستند. در واقعمکانیسم ضد پوسیدگى گزیلیتول موجود در آدامس، جایگزین شدن آن به جاى قند است. همچنین تعداد باکتری های مولد پوسیدگی را کاهش می دهد. استرپتوکوک موتان(باکتری مولد پوسیدگی) قادر به متابولیزه کردن گزیلیتول نیست.

از دیگر مواد ضد پوسیدگى مى توان پنیر چدار و سوئیسى را نام برد.

دکتر رضا آمری نیا- متخصص تغذیه